Inhoud

1. Dit zijn microplastics (en waarom er zorgen over zijn)
2. De rol/bijdrage van de mode-industrie aan de vervuiling door microplastics
3. Hoe de Europese Commissie het microplasticsprobleem wil aanpakken en de huidige stand van zaken

1.Wat zijn microplastics?

In de EU worden microplastics gedefinieerd als zeer kleine stukjes plastic, meestal kleiner dan vijf millimeter.

“Microplastics kunnen ofwel worden vervaardigd en aan producten worden toegevoegd om ze specifieke eigenschappen te geven ("opzettelijk toegevoegde microplastics") of in het milieu terecht kunnen komen als gevolg van productieprocessen of slijtage van producten die plastic bevatten (bijv. synthetisch textiel) of als gevolg van onjuist gebruik van plastic of onjuiste recycling en verwijdering van plastic afval ("onopzettelijk vrijgekomen microplastics"), zo legt advocaat Lucas Falco, met de expertise EU-regelgeving met betrekking tot oa. plastics en ESG, uit aan FashionUnited.

De Europese Commissie heeft plannen om zowel opzettelijke als onopzettelijke lozingen van microplastics aan te pakken (meer in paragraaf 3).

Waarom zijn microplastics eigenlijk een zorg?

“Het grootste probleem is dat deze kleine plastic deeltjes niet biologisch (ofwel: vanzelf, red.) afbreken. En omdat ze niet te elimineren zijn, komen ze in het milieu terecht. Microplastics blijven daar heel lang, vooral in water en bodem. Het is een grote bedreiging voor de natuur en onze ecosystemen, maar het levert ook risico’s op voor de menselijke gezondheid,” legt Falco uit. Wij krijgen onder andere microplastics binnen via ons voedsel en drinkwater.

2. Wat heeft de textielindustrie met microplastics te maken?

Hoe de textielindustrie verband houdt met microplastics

De synthetische textielindustrie wordt beschouwd als een van de grootste veroorzakers van microplastics. Falco: “Volgens het Europees Milieuagentschap is ongeveer 8 procent van de Europese microplastics die in oceanen terechtkomen afkomstig van synthetisch textiel. Wereldwijd wordt dit cijfer geschat op 16 tot 35 procent . Elk jaar komt er wereldwijd tussen de 200.000 en 500.000 ton microplastics uit textiel in het water terecht."

Een stukje achtergrond:
Kunstmatige, of synthetische materialen zijn basismaterialen gemaakt door de mens in fabrieken (deze stoffen komen dus niet uit de natuur zoals katoen en wol bijvoorbeeld).

Meer dan de helft van de grondstoffen die tegenwoordig worden gebruikt voor nieuwe kledingstukken is kunstmatig. Vooral polyester is populair: polyester vindt gretig aftrek in de sector.

Tijdens het productieproces van kleding van kunstmatige vezels en later ook in de gebruiksfase (vooral als je je kleding wast, daarover zo meer) laten deze kledingstukken minuscule plastic deeltjes los. Van één synthetisch kledingstuk kunnen per wasbeurt wel 1.900 microvezels afkomen. En onze wasmachine filters houden deze minuscule deeltjes plastic niet tegen.

“De meeste microplastics komen vrij bij het wassen van synthetisch textiel en dan met name in de eerste vijf tot tien wasbeurten, zo meldt de European Chemicals Agency (ECHA),” vertelt Falco.

Door het dragen van textiel komen microplastics trouwens ook vrij. De microplastics komen (door slijtage) in de lucht terecht, waardoor we ook plastic inademen.

3. Hoe staat het dan met wetgeving? Wat zijn de EU-initiatieven om het vrijkomen van microplastics aan te pakken?

Komende maatregelen bedoeld om de impact van microplastics op het milieu te verminderen

“In 2018 is de Europese Commissie gestart met het kijken naar maatregelen om de ongewenste uitstoot van microplastics in het milieu te verminderen, als onderdeel van de Europese Strategie voor Plastics,” vertelt Falco. “In 2022 heeft de Commissie input van belanghebbenden verzameld over de mogelijkheid van wetgeving om de onbedoelde vrijgave van microplastics uit textiel, autobanden en plastic pellets te verminderen.”

“Specifiek voor textiel overweegt de Commissie maatregelen zoals het bevorderen van het gebruik van biologisch afbreekbare vezels in plaats van synthetische vezels, het instellen van minimale informatie- of etiketteringseisen met betrekking tot het niveau van microplasticuitstoot van textielproducten en het ontwikkelen van gestandaardiseerde meetmethoden voor onbedoeld vrijgekomen microplastics. De exacte publicatiedatum van deze voorgestelde maatregelen is nog onzeker, maar naar verwachting zullen ze tegen eind 2023 worden gepubliceerd,” aldus de Brusselse advocaat.

Bovengenoemd wetgevingsinitiatief vormt een aanvulling op de EU-strategie voor duurzaam en circulair textiel. Bovendien wordt er gewerkt aan EU-richtlijnen, zoals de Anti-Greenwashing-richtlijn (“die momenteel wordt besproken door de Raad van de EU en het Europese Parlement”) en de Green Claims-richtlijn (“ook in de onderhandelingsfase”), die bedoeld zijn om ervoor te zorgen dat consumenten eerlijke(re) en objectieve(re) informatie krijgen over de duurzaamheidskenmerken van producten en ‘dat duurzaamheidslabels op producten objectief en eerlijk zijn en de werkelijkheid weerspiegelen’.

Falco: “Hoewel de inhoud van het wetgevingsvoorstel over het onbedoeld vrijkomen van microplastics in textiel nog steeds onduidelijk is, zou men kunnen verwachten dat de Commissie eisen goedkeurt om ervoor te zorgen dat kleding langer gedragen wordt, maar ook dat het voorstel wasinstructies/aanbevelingen voor consumenten zal omvatten; het opleggen van verplichte voorwasprocedures aan fabrieken voordat kleding op de markt mag worden gebracht; en de promotie van alternatieve grondstoffen in plaats van het gebruik van synthetische vezels, enz.”

Daarnaast heeft Europese Commissie in maart 2022 nog een belangrijk voorstel goedgekeurd: de Ecodesign-verordening voor duurzame producten. “Het doel van deze verordening is om de impact van producten op het milieu gedurende hun hele levenscyclus te verminderen, door het vaststellen van strenge prestatie- en informatie-eisen (ook wel bekend als eisen inzake ecologisch ontwerp) voor specifieke categorieën producten,” zo legt Falco uit. De eisen omvatten cruciale duurzaamheid-aspecten zoals herbruikbaarheid (“daarmee bedoel ik dat producten moeten worden hergebruikt, bijvoorbeeld na reparatie, in plaats van vervangen door nieuwe”) en het minimaliseren van stoffen die circulariteit bemoeilijken. Textiel en schoeisel zullen productcategorieën zijn waaraan de Commissie prioriteit zal geven. De Ecodesign-verordening zal naar verwachting eind 2023 worden aangenomen.

Frankrijk wacht niet op de EU plannen

“Terwijl de EU nog werkt aan maatregelen en methoden om de uitstoot van microplastics tegen te gaan, loopt Frankrijk al voorop. Het land wil dat textielproducten verplicht op een etiket informatie geven over hun milieueffecten, waaronder de uitstoot van microplastics, evenals de methodologie om deze effecten te berekenen. Frankrijk is van plan om in 2024 een decreet (lees: maatregel van de overheid, red.) uit te brengen dat regels vastlegt voor het berekenen van de milieu-impact van kleding en het ontwerp van een label dat deze informatie weergeeft.”

Bronnen:
- Input Lucas Falco, jurist van het Brussels advocatenkantoor Edson Legal, september 2023.
- ECHA, European Chemicals Agency, hot topic 'microplastics', geraadpleegd in september 2023.
- European Environment Agency briefing 'Microplastics from textiles: towards a circular economy for textiles in Europe', van 10 februari 2022 / laatst gewijzigd op 10 februari 2023, geraadpleegd op 10 september 2023.
- European Strategy on Plastics: European Commission Communication from the commission to the european parliament, the council, the european economic and social committee and the committee of the regions, A European Strategy for Plastics in a Circular Economy, 16 januari 2018: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52018DC0028
- European Commission EUR-lex website Communication from the commission to the european parliament, the council, the european economic and social committee and the committee of the regions, EU Strategy for Sustainable and Circular Textiles, 30 maart 2022: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52022DC0141
- European Commission EUR-lex website Proposal for a Directive on empowering consumers for the green transition and annex, 30 maart 2022
- European Commission Proposal for a Directive on Green Claims, 22 March 2023
- European Commission Proposal for Ecodesign for Sustainable Products Regulation, 30 maart 2022
- Plastic Soup Foundation Position Paper 'Microfiber release from clothes after washing: Hard facts, figures and promising solutions', mei 2017
- Mark Anthony Browne,Phillip Crump,z Stewart J. Niven, Emma Teuten, Andrew Tonkin,z Tamara Galloway, and Richard Thompson (2011) , Worldwide: Sources and Sinks, Environ. Sci. Technol. 2011, 45, 9175–9179
- Voor tekst en beeld van dit artikel is gebruikgemaakt van kunstmatige intelligentie (openAI tools). Tekst is daarna geredigeerd.