Artez studenten draaien warm voor Mode en De Zee

Het is meivakantie, maar de modestudenten van Artez hogeschool voor de kunsten in Arnhem zijn afgereisd naar het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Er wordt hard gewerkt aan de tentoonstelling Mode en De Zee die 21 mei opent. Op tafel liggen spelden, garens en stofscharen. Eerstejaarsstudent Naomi Marcela (22) is bezig een stellage te maken voor onder haar jurk van fiberfill en plastic. “Zodat deze straks meer vorm en stevigheid heeft aan de hanger.”

Het Zuiderzeemuseum nodigde Artez hogeschool voor de kunsten in Arnhem uit om het Zuiderzee-erfgoed als basis voor nieuwe ontwerpen te gebruiken. Musea werken graag samen met modeopleidingen. Vooral de frisse blik waarmee studenten naar hun erfgoed kijken is een meerwaarde. Voor Mode en De Zee hebben studenten van de studierichtingen Fashion Design en Creative Writing zich ondergedompeld in de cultuur van de voormalige Zuiderzee. Ze brachten een dag in het museum door om foto’s en schetsen te maken en kregen uitleg over traditionele ambachten. Van kantklossen tot de speciale methode waarop zeildoek en visnetten in taan (een plantaardige stof) werden gekookt om ze te beschermen tegen zilte lucht en zout water. Buiten het museum brachten zij een bezoek aan een oude haven, op zoek naar bruikbare kleuren en materialen.

Artez studenten ontwerpen voor Zuiderzeemuseum

Het Zuiderzeemuseum en Artez stelden voor dit project Christiaan Klasema - hij is onder meer vormgever bij Mugmetdegoudentand - aan als curator. Hij fungeerde tevens als gastdocent voor Artez, omdat het als modeafdeling onmogelijk was om zo’n groot project er en passant bij te doen. Op deze manier kreeg het thema van het Zuiderzeemuseum in 2015, Reis je rijk, een plek in het onderwijs en uiteindelijk in de tentoonstelling. “We hadden voor dit project een creatief leider nodig die verhalend kan denken, want wat is een thema zonder context?” zegt Matthijs Boelee, hoofddocent mode.

De studenten gingen bij aanvang van het studiejaar eerst een week op ‘bootcamp’ in het Groningse Wongema (een werkplek voor kunst- en ontwerponderwijs), grenzend aan de Waddenzee. Even weg van het gebruikelijke klaslokaal. De opdracht: ontwerp een collectie rond een zelfgekozen personage dat echt bestaan heeft of geleefd zou kunnen hebben in het Zuiderzeegebied. Het onderwijsprogramma van dit academiejaar werd ingericht rond het thema ‘fashion ballads’. Zo gingen de studenten ook tijdens de textiel-, publiciteits- en fotografielessen met deze thematiek aan de slag. Klasema: “Een ballade is een verhalend lied. Een mooi uitgangspunt om de verhalen uit het museum te mengen met eigen verhalen.” Boelee vult aan: “Onze studenten komen onder meer uit Limburg, Duitsland, Thailand en Griekenland, dus je kunt je voorstellen dat dit vanuit hun perspectief een verrassende menging oplevert die vaak niets met de feitelijke realiteit van de Zuiderzee te maken heeft.”

Voorafgaand aan Mode en de Zee in het Zuiderzeemuseum

Intrigerend is het campagnebeeld, geschoten door Louise te Poele. Op de foto met vertekend perspectief zien we een model tussen vergrootglazen, een school vissen en stukken doorzichtig zeil die wolken verbeelden. “We hebben geprobeerd om echt een nieuw Zuiderzeebeeld neer te zetten,” vertelt tweedejaarsstudent Rixt Rooks (22), wiens outfit op de foto te zien is. Zij liet zich inspireren door Rixt van ‘t Oerd, hoofdpersonage uit een volksmythe die zich afspeelt op Ameland. “Wylde Rixt was een soort jutter. ‘Strandheks’ werd ze wel genoemd. Op Ameland staat haar standbeeld. In verhalen wordt zij omschreven als een ‘vrouw die zichzelf niet kon laten zien’. Dat heb ik vertaald naar donkere elementen. Ik heb gekeken naar de vormen van klederdrachten – brede schouders, volume aan de onderkant – en naar de technieken. Kant, maar dan gelaserd, in combinatie met oude coatingtechnieken. Uiteraard heb ik daar een eigen draai gegeven om te voorkomen dat het eindresultaat truttig zou worden.”

Combinatie van mode en taal

Achter het ontwerp van Rixt Rooks is ‘de ballade van de visscher en de barbier’ te lezen van derdejaarsstudent Creative Writing Bernard Dijkstra (28) bestaande uit 22 strofen fluorescerende letters geplakt op een groot gordijn van brandwerend geel plastic. De vrij jonge studierichting Creative Writing – de eerste examens zijn dit jaar – valt onder dezelfde faculteit, maar de studenten bewandelen een veel autonomer pad. Modeontwerpers kijken heel esthetisch, schrijvers werken meer vanuit de ethiek. Toch voelde Christiaan Lomans (21), tweedejaarsstudent Creative Writing, direct een klik met modestudent Francis Ames (23). “Zij heeft een abstract, conceptueel thema gekozen waarbij ze de zee als metafoor gebruikt. In het bijzonder de mui, een sterke stroming die je kan meesleuren. Dat sluit goed aan bij de onderwerpen waar ik graag over schrijf.” Zijn gedicht gaat over de vraag: wat blijft er over in zo’n storm? “Er zijn soms dingen in het leven die je kunnen meesleuren, maar wat overblijft is vaak iets heel essentieels.” Voor Lomans was het de eerste keer dat hij in aanraking kwam met mode als kunstvorm. Hij kon zich daar weinig bij voorstellen, maar bij het zien van de schetsen en kledingstukken ging het plotseling voor hem leven. Zijn gedicht bracht hij ook uit in muzikale vorm: gesproken tekst, begeleid door een zelf gecomponeerd gitaarstuk en deze is te horen in de tentoonstelling.

Kijkje achter de schermen van opleiding Artez

In aanloop naar de tentoonstelling hebben de studenten een blog bijgehouden. Er is ook een tijdschrift ontwikkeld door grafisch ontwerper Kees de Klein. Via QR-codes in de tentoonstelling kunnen bezoekers hier online (fashionandthesea.com) doorheen bladeren en eigen beelden toevoegen. Bovendien kan elke bezoeker een exemplaar mee naar huis nemen. Daardoor krijgt de krant een interactief karakter. Door het thema vlaggen en schepen was de link naar het ‘vlaggenschip’ snel gelegd. “We hebben de definitie van dit woord erbij gepakt: wat is nu precies een flagship store? vertelt Christiaan Klasema. “Mode en De Zee is weliswaar geen echte winkel, we hebben toch een grote toonbank gemaakt, opgebouwd uit de pallets met tijdschriften. In de verzinkingen is van alles te zien rond het hele werkproces. Hierdoor krijg je als bezoeker een kijkje achter de schermen van de opleiding.” Het thema komt ook terug in de lijn vlaggen op de dijk. Een in het oog springend deel van het museum waar bezoekers aan komen varen met de veerboot. Het was de uitdrukkelijke wens van het museum om bij deze tentoonstelling weer een iconisch beeld op de dijk te creëren. Want de installatie van ‘Gejaagd door de wind’ (2009) – 100 poppen gekleed in zwarte moulages die een half jaar lang in weer en wind op de dijk hebben gestaan – stond bij veel mensen in het geheugen gegrift.

‘Mode en De Zee’ is het resultaat van een denkproces van een jaar. Ook uit de eindexamencollecties van 2014 en 2015 werden ontwerpen geselecteerd die verwijzen naar zeilen, spinnakers en al wat leeft in, op, en rond De Zee. Dat gaf de makers een vrijbrief om te kiezen wat daarbij hoorde: van kleurrijke kledingstukken tot strepen en lakjassen. Ontwerpen die wind vangen of bewegen als water. En een dijk van een jurk.

Mode en De Zee is van 22 mei tot en met 25 oktober 2015 te zien in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen.

Foto: Louise te Poele