Martin Margiela voor Hermès: 'Zijn vernieuwingen zorgden voor een evolutie'

Acht jaar na de overzichtsexpo van het Belgische modehuis Maison Martin Margiela, zet het MoMu Antwerpen de creatieve en kundige ontwerper opnieuw in de kijker in de expo ‘Margiela, de Hermès jaren.

Martin Margiela studeerde af aan de Antwerpse Modeacademie in 1980 en ging kort daarna aan de slag bij de Franse ontwerper Gaultier. In 1989 besliste Martin om samen met Jenny Meirens zijn eigen modehuis Maison Martin Margiela (MMM) op te richten, totdat hij in 2009 zich in alle discretie terugtrok uit MMM. Naast zijn eigen modehuis besloot hij ook aan de slag te gaan bij het Franse modehuis Hermès van 1997 tot 2003. Hoewel de titel van de expositie alleen refereert naar zijn Hermès jaren, wordt in de expositie ook duidelijk de link gelegd naar zijn periode bij MMM. “De tentoonstelling is opgevat als een grote garderobe waarin de twee werelden van Martin Margiela met elkaar in dialoog gaan,” vertelt directeur Kaat Debo. Beide delen van de expositieruimte met een oranje gedeelte verwijzend naar Hermès en het wit gedeelte verwijzend naar MMM geven de dialoog vorm. Contrasterende kleuren op het eerste zicht, maar complementair bedoeld. “Martin heeft pas achteraf beseft hoe nauw verbonden de klassieke luxueuze wereld van Hermès en de moderne deconstructieve wereld van MMM waren.”

Van Maison Martin Margiela naar Hermès

In 1989 kondigde Martin Margiela via een onopvallende annonce in een Franse krant zijn eerste show aan voor zijn eigen modehuis MMM. De show ging niet onopgemerkt voorbij: gesluierde modellen, zeer smalle hoge schouders, onconventionele tabi laarzen met gescheiden teen die rode verfsporen achterlieten op de met katoen bedekte catwalk. Een ongewone voor aanwezigen, Margiela leek de je-m’en-foutist te zijn van de modewereld. Terwijl andere ontwerpers bezig waren met hun persoonlijkheidscultus in de jaren ’90, bleef Martin Margiela incognito. Hij groette zijn publiek niet op de catwalk, er circuleerden geen foto’s van hem rond, interviews werden beantwoord per fax in de eerste persoon meervoud uit eerbied voor het hele team achter zijn MMM. Evenmin was hij een merkenfetisjist met zijn iconische naamloze witte katoenen labels.

Ook zijn verscheidenheid van natuurlijke modellen op de catwalk was ongewoon, maar wel verademend. Karaktervolle vrouwen van verschillende leeftijden van 25 tot 65 jaar met verschillende lichaamstypes werden gezocht voor zijn defilés onder vrienden en kennissen en via street castings. “Hij ontwierp niet voor een geïdealiseerd lichaam, maar voor echte vrouwen. Zijn collecties vertrokken dan ook vanuit het comfort van de vrouw. Door veel vragen te stellen aan zijn modellen, kon hij achterhalen hoe zijn kleren zaten. Martin Margiela gaf zijn modellen een goed gevoel, overlaadde hen met complimenten en liet hen zelfs op de tonen van Les Compliments, een soundscape waarin woorden van lof voor de vrouw werden ingesproken door een sensuele mannenstem, de catwalk oplopen.” Complimenten waar we mee van mochten proeven bij het betreden van de exporuimte.

Een van die modellen was de dochter van de toenmalige directeur van het Parijse modehuis Hermès, Jean-Louis Dumas. Zij was dan ook degene die zorgde voor de eerste contacten tussen Martin Margiela en Hermès. Op het eerste zicht lijkt de klassieke élégance van Hermès zich niet te kunnen verzoenen met de deconstructieve benadering van Martin Margiela’s MMM, maar Margiela bewees dat zijn ideeën traditie en innovatie konden verzoenen met elkaar. De veelkleurige en bedrukte collecties waarmee Hermès geassocieerd werd, ruilde Martin in voor monochrome en ingetogen collecties. De eerste tentoongestelde silhouet van Martin Margiela voor Hermès uit 1998, een traditionele mantel in kameelhaar zonder zichtbare nepen, werd parallel geplaatst naast één van de eerste outfits van MMM met contrasterende kleuren en zichtbare nepen.

De zoektocht naar een andere beeldtaal

Geïnspireerd door deconstructieve ontwerpers zoals Rei Kawakubo van Comme des Garçons, introduceerde Margiela de radicale ideeën van het deconstructivisme in Europa. Hij keerde kleren binnenstebuiten, zette ‘afgewerkte’ collecties in elkaar die ‘onafgewerkt’ leken met ruwe stiksels, opvallende naden, zichtbare nepen,…. Martin Margiela was fundamenteel geweest bij het zoeken naar een andere beeldtaal, een andere wijze van representeren van mode. Het was alleszins niet de bedoeling tabula rasa te maken. Indrukwekkend was het recht dat hij zich toe-eigende om in alle vrijheid zijn eigen koers te varen, waarvan de uitingen van zijn ideeën een continuüm vormden doorheen zijn periode bij het Maison en Hermès.

Het experimenteren met de vareuse, een kledingstuk met diepe V-hals combineerde hij met zichtbare nepen ter hoogte van de borststreek bij MMM. Een subtiel detail om zijn collecties meer diepgang te geven. De vareuse kon bij de mouwen om de heupen geknoopd worden en had aparte zakken die geïnspireerd waren op zadeltassen van paarden. Margiela perfectioneerde de vareuse voor Hermès als tuniek, trui of jasje zonder zichtbare nepen en met afneembare zakken. Ook zijn voorliefde voor de klassieke icons uit de Westerse herengarderobe was zichtbaar in zijn werk met verschillende variaties van het witte overhemd, het kostuumvest, de smoking, de trenchcoat en de caban voor de vrouw die pasten binnen de krijtlijnen van Hermès en het Maison. Voor Hermès experimenteerde Margiela met verschillende draagwijzen van klassiekers vb. een trenchcoat die als jurk kon gedragen worden, klassiek met de armen in de mouwen of buiten de mouwen. Bij MMM ging hij deconstructief te werk met gewassen, afgeknipte, overschilderde, diep uitgesneden silhouetten en het gebruik van ongewone materialen zoals gekleurde ijsblokjes die vlekken achterlieten.

De ontwikkeling van een eigen vocabulaire

“De boodschappen van Margiela’s modeshows waren moeilijk communiceerbaar op de catwalk.” Zijn kleren zagen er eenvoudig uit, maar er schuilde meer achter dan oppervlakkig scheen. Extra kanttekeningen op de catwalk waren nodig om zijn collecties te begrijpen. Martin Margiela was heel taalgevoelig en goochelde dan ook graag met nieuwe woorden om zijn ideeën en concepten te verduidelijken. “Twee mantels portés par deux, de trikini – een driedelige badpak, double tour sandalen of de waterafstotende en kreukvrije anti-pluie om overdag te dragen over de lederen jas en ’s en ’s avonds kon getransformeerd worden tot peignoir du soir.”

De naden en stiksels van de anti-pluie en peignoir du soir werden bij Hermès zoveel mogelijk verborgen, terwijl Margiela voor MMM de technieken van de kleermaker uit de truukendoos haalde met zichtbare nepen en naden, ruwe stiksels, voeringstof aan de buitenkant,… als ode aan het eindeloze ‘work in progress’ (Kaat Debo, 2008). Margiela had gekozen om het moeilijke te doen, en niet de makkelijke weg te kiezen, waardoor zijn experimenten bijdroegen aan de kennis van het vakmanschap. Innovaties als naadloze voeringen, een draad met een geheugen die vervorming van tricot voorkomt, of een kasjmieren draad met het uitzicht van shetlandwol voor Hermès werden opgenomen in verschillende outfits in de expo. “Zijn vernieuwingen zorgden niet voor een revolutie, maar wel voor een evolutie met het verbeteren van bestaande technieken.” Voor MMM bleef hij de deconstructieve toer opgaan met bijvoorbeeld oversizend truien met destroy-sluiting van grote met de hand aangenaaide drukknopen, vleermuismouwen en levensechte reproducties van poppenkleren met disproporties van details. Zijn vooruitstrevendheid hielp hem om het onmogelijke mogelijk te maken. De wollen ‘punk’ trui die door de papierversnipperaar lijkt gehaald te zijn, was hier een mooi voorbeeld van. Niet breidgoedfabrikanten, maar wel Martin’s moeder durfde het aan om de trui met vele gaten te breien.

Hermès Heritage

Het middengedeelte van de expositie schenkt ook speciale aandacht aan de respect die Martin toont voor het Hermès erfgoed. In tegenstelling tot wat vele journalisten van hem hadden verwacht, ging hij niet aan de slag met de iconische Kelly handtas of de zijden carré sjaals. Toch zorgde hij er op een subtiele manier voor dat de Hermès heritage niet verloren ging. Zo zagen we vb. de iconische sleutelbeschermer aan de Kelly handtas uitvergroot als clochette halssnoer. De vier gaten van de opvallende juweelknoppen werden ingeruild voor zes gaten, waarin het garen de letter H vormde. De handgerolde zoom van de Hermès sjaaltjes zagen we terug in de afwerking van blouses en tunieken. Een eenvoudiger logo van Hermès uit de jaren ’70 werd van onder het stof gehaald voor de klerencollectie en hij ontwikkelde nieuwe ruitvormige monochrome losanges als antwoord op de iconische veelkleurige, bedrukte sjaals van Hermès.

De slow fashion van Martin Margiela

“Voor Martin Margiela duidde luxe niet op het gebruik van kostbare stoffen en de perfecte afwerking, maar wel op de geïnvesteerde uren in een stuk. Zijn collecties waren dus slow fashion in een tijd dat het begrip nog niet gangbaar was. ” Hij ging niet alleen op zoek naar vernieuwende technieken, maar hij had ook oog voor methoden uit het verleden. De Replica stukken van MMM waren exacte kopieën van vintage stukken die volgens hem niet verbeterd konden worden. Ook experimenteerde hij met oud leder en andere recycleerbare materialen voor zijn eigen artisanale collectie. Spraakmakende voorbeelden hiervan in de expo waren een pruik gemaakt met delen van een vintage bontmantel en pumps beplakt met fragile-tape. Op het einde van de expositie zien we ook vintage parelkettingen verwerkt tot een jasje en een avondjurk gemaakt uit drie vintage bruidsjurken. Bij Hermès kwam het retro-idee indirect aan bod en werd het vertaald naar een modern en functioneel kledingstuk zoals de lederen handschoenen gedragen met een lange oberschort, de mof als handtas of stola met opgezette zakken. Succesvolle stukken werden bovendien verschillende seizoen herhaald, soms in nieuwe materies of varianten.

Door gangbare zekerheden in de modewereld in vraag te stellen, maar niet openlijk te bekritiseren slaagde Martin Margiela erin zijn creatieve grenzen continue te verleggen, oog te hebben voor verleden en heden, voor continuïteit en vernieuwing binnen Maison Martin Margiela en Hermès en blijft hij tot op vandaag menig ontwerper inspireren.

‘Margiela, de Hermès jaren’ loopt van 31 maart tot 27 augustus in het ModeMuseum van Antwerpen

Beeld: Christin Ho