'Woke Denim': Denim als een vorm van activisme

Materialen kunnen het onderwerp zijn van politieke bewegingen, debatten over duurzaamheid en persoonlijke statements, maar er zijn er maar weinig die zo'n rijke geschiedenis kennen als denim.

De British Textile Biennial sloot een maand van lezingen, workshops en evenementen af. De nadruk lag op de relatie van het Verenigd Koninkrijk met creativiteit, innovatie en expressie in textiel, en de verschillende onderwerpen die tijdens het evenement werden gepresenteerd draaiden om textielgeschiedenis, toekomstige productiemethoden en de maatschappelijke impact van materiaal.

Een aantal paneldiscussies en tentoonstellingen in de editie van dit jaar legden bijzondere nadruk op denim als vorm van activisme, waarbij werd gefocust op de positie ervan in protesten en bewegingen als een grensgebied voor politiek geladen uitspraken.

In een paneldiscussie, getiteld 'Denim and Civil Rights', ging het over het werk van Tiwirayi Ndoro, 'Woke Denim'. De fotoserie van de fotograaf, stylist en activist, die vorig jaar werd gemaakt op het hoogtepunt van de Black Lives Matter-beweging, onderzocht het gebruik van denim bij protesten in de moderne tijd, rekening houdend met de uitgebreide geschiedenis ervan.

Ndoro nam deel aan de discussie samen met de directeur van Big People Music Tunde Adekoya en kunstenaars Jamie Holman en Calum Bayne, die elk hun eigen perspectief boden op hoe denim is gebruikt als teken voor zelfexpressie en protest.

Denim als teken voor de jeugd en als platform voor diverse gemeenschappen

Ndoro verwees naar haar Zimbabwaanse afkomst en haar ervaringen als zwarte Britse vrouw, en richtte zich op de impact van denim op de zwarte geschiedenis. Samen met Adekoya vertelden ze over hun relatie met het materiaal nadat ze de connotaties ervan in hun gemeenschap hadden ontdekt. Adekoya en Ndoro wezen op de onderliggende en vaak onbekende relatie tussen denim en zwarte mensen ten tijde van de slavernij, maar zeiden ook dat ze zich niet bewust waren van de impact van het materiaal in de burgerrechtenbeweging tijdens de jaren '50 en '60, en waren het er allebei over eens dat hun relatie met denim sindsdien aanzienlijk was veranderd.

Jamie Holman zei in een reactie: "De link met de burgerrechtenbeweging is essentieel voor het ontstaan van de jeugdcultuur in de jaren '60. Denim werd een symbool voor de jeugd en dat komt zeker voort uit die achtergrond. Het werd het uniform van de jeugdcultuur en veel verschillende protestbewegingen".

Een centraal punt in de discussie was een foto van activiste Joyce Lander, genomen tijdens de protestmars in Washington in 1963. Lander, een icoon van de burgerrechtenbeweging, droeg een denim overall, een look die bepaald niet alledaags was in het Amerika van toen.

"De manier waarop zij zich kleedt, in denim, is ook een boodschap. Het is alsof ze mensen dwingt om naar de denim overalls te kijken en na te denken over hoe mensen worden bekeken en beschouwd in gemeenschappen in heel Amerika en wereldwijd," zei Calum. "Het is een vorm van protest, waarmee ze zegt dat ze niet wil confirmeren aan de Amerikaanse mode van de blanke middenklasse en zich een denim uniform aanmeet om gelijkheid uit te bereiken."

Hij vervolgde: "Het wordt bedoeld als een equaliser in deze zin, het gebruik van denim gaat over klassen heen. De demonstranten zouden zich verenigen in het dragen van denim."

Bayne heeft vervolgens de invloed van denim in de homogemeenschap onderzocht, waarbij hij verwees naar de opkomst van de Castro-kloon uit de jaren '70. De algemene look, afkomstig van een groep in San Francisco, bestond uit nauwsluitende denim kledingstukken en een witte tanktop, geïnspireerd op de algemene arbeiderskleding van die tijd. Bayne merkte op dat, hoewel dit ooit een gemeenschap samenbracht, er ook negatieve connotaties verbonden waren aan de steeds populairder wordende mode.

"Stijl en gebruik van denim kunnen voor sommigen voor verbinding zorgen, maar anderen juist buiten sluiten,," verklaarde hij. "In die tijd werd het blanke, gespierde, hyperseksuele lichaam in die gemeenschap geïdealiseerd. Alles wat buiten het geïdealiseerde witte perspectief viel, werd afgewezen."

Hij voegde eraan toe: "Kun je kledingstukken inzetten om je politieke integriteit door te geven? Want iedereen die een blazer draagt kan een andere politieke identiteit hebben. Het is de vraag of ze denim gebruiken als een politiek modestatement of dat het merk een langetermijn statement maakt om zelf meer verantwoording af te leggen.

Uiteindelijk was het panel het erover eens dat denim flexibel kan worden bekeken, afhankelijk van de media-invloeden op het individu en de gemeenschap waarvan hij of zij deel uitmaakt. De toenemende populariteit van het bijwonen van protesten, met een toegevoegd verlangen om er modieus uit te zien, heeft het moeilijker gemaakt om de oorzaak voor het gebruik van denim in deze context vast te stellen. Verschillende dialogen verdringen andere, waardoor de geschiedenis van het materiaal vaak een grijs gebied en onzeker is, maar Ndoro wil deze perceptie veranderen.

"Veel jonge mensen zijn zich niet bewust van de geschiedenis van denim, vooral niet van de banden met BLM..."

Haar 'Woke Denim'-project draait om de Black Lives Matter (BLM)-beweging van vorig jaar, die op gang werd gebracht door de dood van George Floyd en deel uitmaakte van een internationale verontwaardiging over de behandeling van zwarte mensen door rechtshandhavers.

"Jongeren hebben de BLM-beweging echt vooruit geholpen op een manier die zo cruciaal en zo vitaal was," zei Ndoro in de toespraak. "Het was een geweldige ervaring voor mij. Er hing geen woede in de lucht, het waren meer mensen die samenkwamen voor één zaak."

Ze voegde eraan toe: "Het grootste deel van mijn werk is gericht op de ervaring die zwarte mensen hebben met het afbreken van barrières en het vechten tegen onderdrukking op welk gebied dan ook."

Op de foto's uit de fotoserie waren zwarte Britse jongeren te zien in voornamelijk denim outfits, elk met een krachtige houding die aangeeft waar de beweging om draaide en draait.

In gesprek met FashionUnited, na de lezing, zei Ndoro over haar beslissing om denim te gebruiken: "Toen ik in eerste instantie werd gevraagd om het project te doen, had ik geen idee dat denim zo belangrijk was voor de burgerrechtenbeweging en dat zwarte arbeiders het moesten dragen tijdens hun werk op het land.”

"Het onderzoek was dus erg verhelderend voor mij en daarom heb ik ervoor gekozen om veel denim in mijn beelden te gebruiken. Ik wilde dat het niet alleen de woede van protesten zou uitstralen, maar ook de vreugde van zwarten en het samenwerken in kracht."

Ndoro zegt dat ze gelooft dat het onderzoek naar denim haar relatie met het materiaal ten goede heeft veranderd, en merkt op dat deze denkwijze voor een bredere meerderheid gunstig zou zijn.

Ze zei: "Veel jongeren zijn zich niet bewust van de geschiedenis van denim, vooral niet van de banden met BLM, en daarom wilde ik dit thema centraal stellen. Ze gaan naar deze evenementen en dragen denim, niet wetend wat het betekent, wat vaak onbewust gebeurt.

"Grote denimmerken zoals Levi's hebben goed werk verricht door de geschiedenis te verhullen en te centraliseren rond een witgewassen visie op denim. We kunnen ook kijken naar het zwarte gezichtspunt. Dit project was bedoeld om daar aandacht voor te vragen."

Ndoro, die ook directeur is van het KYSO Project CIC, probeert mode en activisme ook op andere gebieden in haar werk te integreren. De non-profit organisatie uit Manchester wil kansarme jongeren helpen om kansen en vaardigheden te verwerven die noodzakelijk zijn voor hun toekomstige ontwikkeling.

"Jonge mensen gedijen in een omgeving waarin iedereen kan leren", zegt ze. "Ik zie veel jongeren die denken dat ze niet naar bepaalde evenementen kunnen gaan die, als ze aanwezig waren, hen bij meer kansen zouden kunnen betrekken. Ik denk dat het belangrijk is om ruimtes en boeiende inhoud te creëren die jongeren uit alle lagen van de bevolking aanspreken."

Bij een recent initiatief werkte de organisatie samen met Patagonia aan een ervaring die deelnemers in de buitenlucht bracht, met activiteiten zoals wandelen die bedoeld waren als een echte ontsnapping voor hen.

"We maken vorderingen op het gebied van mode. Het is echt in de voorbereidende fase, het helpen van deze jonge mensen en het creëren van een ruimte voor hen om over deze dingen te leren en hun begrip van de wereld te cultiveren.”

"Als merken bij deze initiatieven betrokken raken, krijgen jongeren de kans om zich er meer voor in te zetten. Ik heb het gevoel dat dit de enige manier is om met hen in contact te komen, via een ervaring waarin ze kunnen geloven."

Dit artikel is eerder verschenen op FashionUnited.UK, vervolgens vertaald en bewerkt naar het Nederlands door Ilona Fonteijn.