De revolutie van functionele dames werkkleding

Anno 2023 bestaat de technische branche al lang niet meer uit enkel mannen. Het aantal vrouwen in de techniek stijgt al jaren, maar ondertussen kunnen ze hun werk door omstandigheden minder goed uitvoeren dan hun mannelijke collega’s. Met als gevolg dat een groot deel de sector vroegtijdig verlaat. De reden: onder meer het gebrek aan goede, functionele dameswerkkleding. Of beter gezegd: het gebrek aan kennis hierover.

De technische sector schreeuwt al jaren om meer personeel. Met campagnes wordt gepoogd om mensen, en in het bijzonder vrouwen, aan te sporen om een carrière switch te maken. En dat lijkt zijn vruchten af te werpen. In 2013 hadden 162.000 vrouwen in Nederland een technisch beroep. Dit aantal steeg in 7 jaar tijd naar 226.000 (Techniekpact, Platform Talent voor Technologie én Rijksoverheid, 2021). Met een groei van 39,5 procent zou de sector blij moeten zijn.

Vrouwen verlaten de techniek

Toch is het beeld dat de cijfers schetsen rooskleuriger dan de praktijk. Want hoewel vrouwen wel degelijk interesse hebben in een baan binnen deze branche, haakt een groot percentage uiteindelijk toch af. Slechts een vijfde van de vrouwen met een bèta-, technische of IT-opleiding werkt ook daadwerkelijk in de techniek. Bij mannen is dat de helft. (Centraal Bureau voor de Statistiek en Sociaal en Cultureel, 2019 en 2020)

Wanneer ze eenmaal aan het werk zijn, zijn de vrouwen ook eerder geneigd om hun technische functie neer te leggen dan wanneer ze in andere branches werken. Deze verandering vindt meestal al in het begin van hun loopbaan plaats (Glass, Sassler, Levitte, & Michelmore, 2013). Na 10 jaar heeft 52 procent van de vrouwen in de techniek al afscheid genomen van hun beroep. Bij mannen is dit slechts 17 procent. (Hewlett, et al., 2008).

Het VHTO (expertisecentrum voor genderdiversiteit in Béta, techniek en IT) onderzocht de redenen voor het grote verloop van vrouwen in de techniek. In hun whitepaper Vrouwen in bèta, techniek en IT, Hoe behoud je ze als organisatie? stipt het expertisecentrum een onderbelicht thema aan: werkkleding voor vrouwen. Bedrijven die vrouwen willen aantrekken en behouden zouden hier meer in moeten investeren. Het lijkt zo eenvoudig. En toch gebeurt het op veel plekken nog steeds niet.

Uniseks als norm

Grofweg 15 jaar geleden bestond er geen functionele werkkleding voor vrouwen met een technisch beroep. Dames die werkzaam waren in deze branche kregen herenwerkkleding aangeboden. Vaak werd deze naar eigen inzicht en eigenhandig aangepast. De taille werd ingenomen, de broekspijpen ingekort en bij zwangerschap gebruikte men haarelastiek om de taille te vergroten. Het gebeurde veelal bij de kleermaker om de hoek of thuis, achter de naaimachine.

Door de stijging van het aantal vrouwen in de sector kwam er ook steeds meer vraag naar passende werkkleding. Vrouwen wilden geen broeken meer dragen die gemaakt waren voor mannen. De te lange broekspijpen en mouwen bleven overal achter hangen. Broeken schuurden op de heupen terwijl het bij de taille niet aansloot, en wanneer de taille aansloot kon hij weer niet over de heupen heen. Wanneer een broek bij de middel open stond, konden materialen tussen de broek en het lichaam komen. Denk aan bijvoorbeeld houtsnippers of andere, schadelijke stoffen. Daarnaast moest de broek telkens omhoog getrokken worden, waardoor het werk eveneens vertraging opliep.

Hetzelfde gold voor de werkschoenen. Teveel ruimte aan de zijkant en voorkant van de schoen zorgde ervoor dat vrouwen eerder last kregen van hun rug en er ontstonden blaren en schuurplekken op de voeten. Ze stonden immers letterlijk minder stevig in hun schoenen. Om nog maar te zwijgen over de veiligheidsnormen die gekoppeld zijn aan schoenen in de techniek. Om de voeten optimaal te beschermen moeten er schoenen gedragen worden die voldoen aan de eisen op de werkplek. Maar deze eisen gaan uit van een schoen die past bij de voet. Wanneer een vrouw een herenschoen draagt, is de kans groot dat deze niet optimaal aansluit. Met alle veiligheidsrisico’s van dien.

Mode versus werkkleding

Uniseks was het antwoord. Naast de herencollecties kwamen er nu ook kledingstukken die - volgens de aanbieders - waren gemaakt voor mannen én vrouwen. Eén broek, één shirt en één paar schoenen voor iedereen. Dat betekende ook één maattabel per item. Vrouwen droegen vaak maat S of M, de heren gingen doorgaans voor maat L of XL.

Al snel bleek dat uniseks geen serieus antwoord was op de vraag naar passende werkkleding. De kleding had geen extra ruimte voor bredere heupen, een smalle taille of volle boezem. Het was opnieuw ontworpen met het mannelijk lichaam in het achterhoofd. De pasvorm was recht, alleen nu viel het iets ruimer dan de reguliere herenwerkkleding. Door een paar extra centimeters toe te voegen had het meer weg van een oversized kledingstuk. Met de grote hoeveelheid stof pasten de brede heupen en volle boezem nu makkelijker in de kleding. Past het toch niet? Dan diende de vrouw in kwestie een grotere maat te kiezen. Feitelijk ging het om een grotere herenmaat, maar dan met een ander label.

Waar een oversized shirt of broek in de mode een stijl is waar men vrijwillig voor kiest, hadden de vrouwen in de techniek geen keuze. Toen ze aangaven dat de kleding alsnog op bepaalde plekken te groot was, werd dit al snel weggezet als ‘gezeur.’ Men dacht dat de vrouwen er vooral mooi uit wilden zien in hun kleding. En dat de ruime pasvorm als een esthetisch obstakel werd ervaren. Het stereotype beeld van de ijdele vrouw nam plaats in het brein en daarmee werd het gesprek beëindigd.

Uniseks als uitvinding

Ondertussen bleven vrouwen doorwerken in deze oversized werkkleding. Hoewel de ongemakken niet verdwenen, waren de bedrijven zelf wel blij met deze nieuwe ‘uitvinding.’ Vol enthousiasme werd de term ‘uniseks’ nu ook gebruikt voor persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) zoals veiligheidsschoenen en handschoenen. De herenschoenen en handschoenen werden geproduceerd in een kleinere maat. Ook nu was er geen sprake van een andere pasvorm. Hoewel de voeten en handen van vrouwen anders zijn dan die van mannen, mochten de dames het opnieuw doen met een kleine mannenmaat.

De producenten van werkkleding en PBM’s kregen langzaamaan steeds meer klachten van vrouwen. De uniseks kleding bleek toch geen succes te zijn. Dus kwamen er zo’n vijftien jaar geleden eindelijk collecties met dames werkkleding op de markt. Slechts enkele producenten durfden het experiment aan en het aanbod was dan ook klein, maar de eerste stap werd gezet.

Zowel de technische branche als de ontwerpers van de werkkleding en PBM’s moesten eraan wennen. Van oudsher waren ze gewend aan het rechte, mannelijke lichaam. Nu moesten ze rekening houden met verschillende rondingen en het kritische oog van de vrouwen. Zij wilden nu ook eens een goede pasvorm.

De gevaren van uniseks werkkleding

Hoewel de passende werkkleding het dagelijkse arbeid voor de dames aanzienlijk prettiger maakte, werd niet iedereen hier blij van. Veel bedrijven bleven dameswerkkleding zien als een onnodige kostenpost. Ze hadden toch al jaren gewerkt in uniseks kleding. Waarom zouden ze nu aparte kleding moeten bestellen? Uniseks was toch voor iedereen? Het bestellen van aparte dameswerkkleding kostte meer tijd en dus meer geld.

Het zorgde er opnieuw voor dat vrouwen werden weggezet als ‘zeurders’ die er ‘alleen maar goed uit wilden zien.’ Veel dames, die nog steeds een minderheid op de werkvloer vormden, besloten hun mond te houden. Ze wilden niet bekendstaan als een zeurende werknemer.

Wereldwijd probleem

Inmiddels blijken de gevolgen van slecht zittende werkkleding groot te zijn. Uit Australisch onderzoek (Bisley Workwear, 2020) is gebleken dat 57 procent van de vrouwen in de techniek wel eens hun eigen kleding heeft gedragen omdat er geen passende werkkleding beschikbaar was. Daarnaast heeft 53 procent moeite met het vinden van goede werkkleding.

Bij het onderzoek werd ook gekeken naar de lichamelijke en psychische gevolgen van slecht zittende werkkleding. Bij de vrouwen zei 20 procent het gevoel te hebben dat ze minder goed op hun (werk)plek zitten, terwijl dit percentage bij mannen 11 procent is. Ook zegt 33 procent van de vrouwen het gevoel te hebben minder hard te kunnen werken. Bij mannen is dit 25 procent.

De cijfers laten niet alleen zien hoe de kleding wordt ervaren, maar schetst ook de gevolgen voor het geluksgevoel op de werkvloer. Mensen die werkkleding dragen dat niet goed past, voelen zich minder welkom en productief. Opvallend is dat 40 procent van de vrouwen zegt zich minder veilig te voelen in slecht zittende werkkleding, terwijl dit gevoel met 43 procent hoger is bij de heren. Het verschil is mogelijk te verklaren door het feit dat veel dames gewend zijn om slecht zittende werkkleding te dragen. Ze weten niet anders, terwijl heren in de techniek over het algemeen een betere pasvorm gewend zijn.

Het gebrek aan functionele dameswerkkleding en PBM’s beperkt zich niet tot Australië. Het is een wereldwijd probleem. In Engeland draagt slechts 10 procent van de vrouwen een werkbroek of overall die goed zit en bij persoonlijke beschermingsmiddelen is dat 29 procent. In Canada zegt ruim de helft (58 procent) van de vrouwen dat ze minstens één keer persoonlijke beschermingsmiddelen hebben moeten dragen op het werk dat niet goed zit.

Gebrek aan bekendheid

Tot op heden zijn er nog geen soortgelijke onderzoeken uitgevoerd in Nederland. Maar zoals het VHTO al benoemt in hun whitepaper, is het een onderbelicht thema in de technieksector.

Daarbij is vooral het gebrek aan kennis één van de belangrijkste oorzaken. Hoewel er wereldwijd steeds meer producenten werkkleding en PBM’s maken voor vrouwen, hebben veel mensen geen idee waarom het dragen ervan belangrijk is. Dat begint al bij de klussende consument. Wie in Nederland een bouwmarkt in stapt, treft bij het merendeel van de winkels geen werkkleding of werkschoenen voor dames aan. Bij de vier grootste bouwmarkten van Nederland (Praxis, Gamma, Hornbach en Karwei) wordt enkel herenwerkkleding of uniseks werkkleding verkocht. Of heren werkkleding dat als uniseks werkkleding wordt aangeboden.

Alleen Hornbach, die in advertenties en folders regelmatig klussende vrouwen afbeeld, biedt online slechts één model dames werkbroek aan. De broek is verkrijgbaar met grijze en met roze accenten. In hun winkels, die met gemiddeld 500 vierkante meter aan veiligheidsproducten één van de grootste aanbieders op dit gebied zijn, hangt deze niet in de schappen.

Wanneer je bij de bouwmarkten gaat zoeken naar dames werkkleding of beschermingsmiddelen, dan kom je uit bij de afdeling regenlaarzen en tuinhandschoenen. Het onderscheid wordt vaak visueel geaccentueerd door de effen kleuren bij mannen en bloemenpatronen bij vrouwen.

De inkopers van bovengenoemde bouwmarkten zeggen het aanbod van heren- en uniseks werkkleding en PBM’s voldoende te vinden. Hoewel Praxis en Hornbach in de zomer van 2022 hebben toegezegd zich te verdiepen in dames werkkleding, is het (online) aanbod tot op heden nog niet aangepast. Praxis heeft aangegeven het aanbod van werkkleding in de Belgische winkels te vergroten, maar focust zich daarbij op een verdieping van het assortiment, niet een verbreding. Het doel is om de klussende man zo compleet mogelijk aan te kunnen kleden, al dan niet met een uniseks pasvorm.

Bij Gamma en Karwei, onderdeel van het grotere Intergamma, betreft werkkleding een klein onderdeel van het assortiment. Hoewel Karwei zich hoofdzakelijk richt op de klussende vrouw, is de bouwmarkt niet voornemens om werkkleding voor dames te verkopen. Het belangrijkste argument voor alle bovengenoemde bouwmarkten is dat de vraag er niet of minimaal is. Zowel in de webshop als in de fysieke winkels zou het meer geld kosten dan dat het zou opleveren.

De behoefte bestaat

Dat er wel degelijk vraag is naar functionele dames werkkleding, bewijst Welkoop. De winkelketen richt zich, net zoals de bouwmarkten, hoofdzakelijk op consumenten die graag fysiek bezig zijn. Alleen is het aanbod van Welkoop meer gericht op natuur- en dierenliefhebbers.

In 2019 besloot het bedrijf het werkkleding assortiment uit te breiden. Naast een collectie voor heren kwam er ook ruimte voor dameswerkkleding. In een aantal winkels werden er schappen leeg gemaakt zodat er een speciale afdeling voor dames gecreëerd kon worden. Door middel van grote borden werd de klant in de winkel geattendeerd op het nieuwe aanbod. Ook in de webshop werd er ruimte gecreëerd voor deze nieuwe productgroep. Inmiddels is ruim 30 procent van het online werkkleding aanbod bij Welkoop exclusief gericht op vrouwen.

Opvallend is dat van de bijna 1000 dames artikelen, zoals werkschoenen, broeken en jassen, slechts 253 artikelen gericht zijn op de agrarische sector. Vrouwen kunnen er ook kledingstukken en schoenen voor in de bouw (203 stuks), logistiek (290 stuks) en horeca (124 stuks) kopen. De Welkoop lijkt hiermee in te spelen op de behoefte van een grotere doelgroep dan enkel hun primaire klant.

Oplossingen vanuit de hele wereld

Op dit moment hebben vrijwel alle grotere werkkledingmerken een assortiment voor dames. En het aanbod bestaat al lang niet meer uit basic items. Zo verkoopt het Zweedse Blåkläder functionele werkbroeken voor zwangere dames terwijl hun Deense concurrent Mascot zich vooral richt op de verschillende pasvormen. Voor dames met een smallere taille is er een diamond-fit, terwijl de dames met een brede taille kunnen kiezen voor de pearl-pasvorm.

Inmiddels zijn er ook enkele vrouwelijke ondernemers die zich exclusief zijn gaan richten op werkkleding en PBM’s voor hun eigen geslacht. En dat lijkt de bedrijven goed te vergaan.

Bij Dovetail Workwear bieden ze een compleet assortiment aan met dames werkkleding. Inclusief vlamvertragende damesbroeken, leggings, handschoenen en zelfs een jas voor honden die buiten werken. Het bedrijf verkoopt het assortiment inmiddels in ruim 300 winkels in de U.S. en Canada.

Bij Covergalls hebben ze een unieke dames overall ontworpen met een speciale rits aan de achterkant. Zo hoeven de dames de overall niet meer volledig uit te trekken wanneer ze een bezoek aan het toilet brengen. Dat was volgens Alicia Woods, die de ongemakken in haar vorige baan aan den lijve heeft ondervonden, hard nodig. Want ‘Women are not scaled down versions of men,’ zegt de Canadese ondernemer.

Ook op het gebied van PBM’s zijn er bedrijven die zich exclusief richten op dames. Zo heeft biedt de Amerikaanse Jane Story met See Her Work persoonlijke beschermingsmiddelen voor vrouwen aan.

We zijn er nog niet

Het moge duidelijk zijn dat vrouwen werkkleding en PBM’s geen overbodige luxe zijn, maar een noodzakelijke investering voor ieder technisch bedrijf dat wil groeien. Wil je meer dames aantrekken én ze behouden? Zorg er dan ook voor dat je ze net zo comfortabel en veilig kleedt als hun mannelijke collega’s. Want uniseks bestaat misschien wel, maar beschermt niet. Alleen dat weet nog niet iedereen.