Duurzame mode: De 7 belangrijkste eco-certificeringen en wat ze betekenen

Gezien het grote aantal certificeringen en initiatieven die er zijn op het gebied van duurzame mode, is het niet gemakkelijk om ze bij te houden om bewuste aankoopbeslissingen te nemen. FashionUnited heeft een actuele lijst samengesteld van de belangrijkste eco-certificaten en wat ze precies inhouden.

In tijden van overvloed is er een toenemend gebrek aan eenvoudige waarheden. Neem bijvoorbeeld de vloedgolf aan certificaten, initiatieven en organisaties die de afgelopen jaren is ontstaan op het gebied van duurzaamheid. Er zijn certificaten voor productveiligheid, voor duurzame productie, voor dierenwelzijn, voor recycling, voor maatschappelijke verantwoordelijkheid en zelfs meta-certificaten die verschillende certificaten combineren. Dit alles op verschillende certificeringsniveaus. Bovendien veranderen de criteria van de certificaten regelmatig en worden ze aangepast aan de laatste bevindingen.

De algemene regel is: hoe strenger de certificatiecriteria, hoe beter. Maar is dat juist of niet? Volgens critici zijn slechts enkele bedrijven bereid dit te aanvaarden en pleiten daarom voor richtlijnen die minder streng zijn maar breder toepasbaar, omdat dit over het algemeen doeltreffender zou zijn. En iedereen die een bepaald criterium overtreedt, zou onmiddellijk moeten worden uitgesloten - dat klinkt goed, nietwaar? Ook hier is geen eenvoudig antwoord op: heeft het meer zin om wangedrag onmiddellijk uit te sluiten of is het beter om samen te werken aan een verbetering? Hier is een lijst van de zeven belangrijkste mode eco-certificaties met hun huidige criteria:

1. GOTS: Wereldwijde Biologische Textiel Standaard

De Global Organic Textile Standard (GOTS) is een van de bekendste textielnormen en wordt beschouwd als wereldleider voor de verwerking van textiel dat gemaakt is van biologisch geproduceerde natuurlijke vezels. In 2020 is het aantal GOTS-gecertificeerde faciliteiten wereldwijd met 34 procent gestegen tot een nieuw hoogtepunt van 10.388 ten opzichte van 2019.

GOTS is van toepassing op alle natuurlijke vezels en niet alleen op katoen, zoals aanvankelijk werd aangenomen. Het heeft betrekking op de verwerking, productie, verpakking, etikettering, handel en distributie van alle textiel dat is gemaakt van ten minste 70 procent gecertificeerde biologische vezels.

In maart 2020 zijnde criteria herzien en is GOTS-versie 6.0 gepubliceerd. Daarin zijn de sociale eisen voor textielproducerende bedrijven verder aangescherpt. Ook zijn er nieuwe mogelijkheden ontstaan met betrekking tot toegestane vezelmengsels. Geregenereerde vezels, dat wil zeggen synthetisch geproduceerde vezels uit regeneratieve grondstoffen zoals hout, zoals lyocell of gerecyclede synthetische vezels zoals gerecycled polyester, mogen nu ook in bepaalde mengverhoudingen in het materiaal worden opgenomen. Het maximumaandeel is 10 procent voor lyocell en 30 procent voor gerecycled polyester.

Er zijn twee GOTS-keurmerkklassen: In principe kunnen textielproducten alleen het GOTS-label krijgen als ze voor ten minste 70 procent uit biologische vezels bestaan. Het hiervoor ontwikkelde label vermeldt dan "Gemaakt van x procent biologische vezels". Er zijn ook specificaties voor "gecontroleerde biologische teelt" en voor "gecontroleerde biologische veehouderij".

Wanneer een product voor ten minste 95 procent uit gecertificeerde biologische vezels bestaat, mag het het GOTS-etiket "biologisch" dragen zonder dat een bepaald percentage hoeft te worden gespecificeerd.

2. The Green Button: een door de Duitse staat beheerde metanorm voor textiel

In 2019 introduceerde de Duitse regering The Green Button, 's werelds eerste door de staat beheerde duurzaamheidslabel voor textielproductie. Het label ziet zichzelf als een "metanorm" die voortbouwt op bestaande ecolabels. Wie The Green Button wil krijgen, moet dus eerder een of meer van de elf door het Bondsministerie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (BMZ) erkende referentiecertificeringen hebben behaald. De tot dusverre erkende normen zijn onder meer: Blaue Engel, Fairtrade, Fair Wear Foundation (FWF), Oeko-Tex Made in Green, Bluesign, Cradle-to-Cradle Silver, Global Organic Textile Standard (GOTS), Global Recycled Standard (GRS), Naturtextil IVN gecertificeerde BEST, SA 8000 en sinds februari 2021 ook de Worldwide Responsible Accredited Production (WRAP) certificering. Als een norm alleen betrekking heeft op sociale aspecten, zoals de Fair Wear Foundation, moeten andere ecologische certificeringen worden toegevoegd en vice versa.

Het idee achter The Green Button: Door slechts één certificering toe te kennen, wil men een beter overzicht voor de consument bereiken. Volgens de website maken momenteel (vanaf april 2021) 64 bedrijven er gebruik van, waaronder Hess Natur, Vaude en Jack Wolfskin.

The Green Button kan alleen worden toegekend als het bedrijf en het product voldoen aan uitgebreide criteria - dat wil zeggen 20 criteria op bedrijfsniveau en 26 op productniveau. In de introductiefase, die tot medio 2021 duurde, bestrijkt The Green Button nog niet de hele toeleveringsketen, maar alleen de productiefasen "snijden en naaien" en "bleken en verven". In de komende jaren zal The Green Button worden uitgebreid tot andere stappen in de textielketen.

3. Bluesign Product: focus op textielchemie

Bluesign Technologies AG is opgericht in Zwitserland in 2000 en is begonnen in de textielchemie. Het bedrijf ontwikkelde het holistische "Bluesign System" op basis van het principe van input stream management. Dit betekent dat het vanaf het begin milieubelastende stoffen uit het productieproces uitsluit en zo een duurzame productie kan garanderen. Op deze manier voldoet het eindproduct ook aan de strengste eisen op het gebied van consumentenbescherming wereldwijd. Bluesign houdt rekening met alle effecten op de mens, het milieu en het verbruik van hulpbronnen. Het doel is om de ecologische voetafdruk over de gehele waardeketen te verkleinen.

De bedrijven worden onderworpen aan strenge beoordelingen om de geproduceerde chemische producten, textielcomponenten en accessoires te certificeren. Als een product is gemaakt van ‘Bluesign Approved’ (d.w.z. gecertificeerd door Bluesign) componenten, kan het het ‘Bluesign Product’ label krijgen. Het Bluesign-systeem is niet beperkt tot bepaalde soorten grondstoffen en vezels, noch tot individuele productiestappen of bepaalde textielproducten.

Ten minste 90 procent van een textielproduct moet Bluesign-gecertificeerd zijn om het Bluesign Product-label te mogen dragen. Dit omvat met name de binnen- en buitenlagen van een kledingstuk, inclusief alle prints. Daarnaast moet minimaal 30 procent van alle ingrediënten zoals ritsen, knopen en borduurwerk Bluesign-gecertificeerd zijn. De resterende maximaal tien procent van het textiel en 70 procent van de ingrediënten die niet Bluesign-gecertificeerd zijn, moeten voldoen aan de strikte grenzen van de Bluesign-criteria voor consumentenbescherming.

4. Fair Wear Foundation: leerinitiatief voor betere arbeidsomstandigheden

Fair Wear Foundation is in 1999 in Amsterdam opgericht als multi-stakeholderorganisatie en is een non-profitorganisatie die wordt aangestuurd door niet-gouvernementele organisaties, vakbonden en bedrijfsverenigingen. Haar doel is de arbeidsomstandigheden in de wereldwijde kledingindustrie te verbeteren. De nadruk ligt op de bijzonder arbeidsintensieve productiefase van confectiekleding, waar de stoffen aan elkaar worden genaaid tot afgewerkte textielproducten. De kern van Fair Wear is een code van arbeidspraktijken en rechten van de werknemers, de ‘Code of Labour Practices’, die op internationale normen is gebaseerd.

Eén ding is waar als het om ‘fair wear’ gaat: blijvende verandering komt niet van de ene dag op de andere. En ‘100 procent eerlijke’ kleding blijft een moeilijk te bereiken doel. Daarom richt de procesgerichte aanpak van Fair Wear zich op de praktische stappen die merken kunnen zetten om problemen in fabrieken te voorkomen. De organisatie reikt dan ook geen certificaten uit; geïnteresseerden kunnen alleen lid worden en krijgen dan de mogelijkheid om met het Fair Wear-logo te adverteren. Elk merk dat de principes onderschrijft en zich inzet voor de toepassing ervan, kan lid worden. In dit opzicht ziet Fair Wear zichzelf als een educatief initiatief.

Permanent lidmaatschap is echter gekoppeld aan de mate waarin een lid erin slaagt de code toe te passen. Wie niet aan de basisvereisten voldoet of tekortkomingen niet binnen een bepaalde periode verhelpt, verliest zijn lidmaatschap. Tegelijkertijd kunnen bijzonder geëngageerde leden de status van ‘leider’ bereiken en daarmee naar buiten treden. Alle merken en hun auditresultaten worden op de website gepubliceerd.

5. De Responsible Down Standard: dons en dierenwelzijn

De Responsible Down Standard (RDS) werd in 2014 gelanceerd en is nu een van de meest gebruikte donsnormen van de kledingindustrie. Oorspronkelijk geïnitieerd door The North Face, is de Textile Exchange nu verantwoordelijk voor het toekennen van de standaard en de verdere ontwikkeling ervan. De norm heeft uitsluitend betrekking op het aspect dierenwelzijn en beoogt te garanderen dat eenden en ganzen waarvan dons wordt verkregen, worden gehouden in overeenstemming met verschillende criteria inzake dierenwelzijn.

Het dons mag alleen worden verkregen van dode dieren; levend plukken is verboden. De dieren moeten worden gehouden in omstandigheden die vrij zijn van dierenleed en mogen niet onder dwang worden gevoederd, wat vooral een probleem is in landen die het vetmesten toestaan. Sinds de herziening van 2019 moeten de dieren ook worden bedwelmd voordat ze worden geslacht. Bovendien moeten nu ook de fokbedrijven waar de ouderdieren worden gehouden, bij de inspectie worden betrokken. Het is zinvol om deze bedrijven erbij te betrekken omdat met name de ouderdieren door hun langere levensduur bedreigd worden door levend plukken. Alleen producten die 100 procent RDS-dons bevatten, mogen het label dragen.

Een RDS-certificaat is 14 maanden geldig en wordt binnen deze periode geverifieerd door aangekondigde en onaangekondigde inspecties. De criteria en beweringen van de norm zijn online in detail toegankelijk. Wereldwijd zijn al meer dan 900 grote en kleine bedrijven met meer dan 500 miljoen dieren gecertificeerd.

6. De Responsible Wool Standard: een dierenwelzijnsnorm voor de schapenhouderij

De Responsible Wool Standard (RWS) is in 2016 gelanceerd door de Textile Exchange en is begonnen als een initiatief van de non-profitorganisatie en H&M. Het certificaat is bedoeld om het dierenwelzijn van de schapen te garanderen, maar zegt niets over de verdere verwerking van de wol. De norm bestrijkt verschillende gebieden, met de nadruk op dierenwelzijn, duurzaam beheer en bodembescherming, en volledige transparantie in de toeleveringsketen met een geïntegreerd systeem van traceerbaarheid. Op het gebied van dierenwelzijn verbiedt de norm bijvoorbeeld de bijzonder controversiële praktijk van het ezelen.

Het toepassingsgebied van het RWS omvat de hele waardeketen: van boerderijen tot wolproducenten en kledingfabrieken. Het gaat in de eerste plaats om traceerbaarheid, niet om hoe de wol verder in de waardeketen wordt verwerkt.

7. Global Recycle Standard: transparantie voor gerecycleerde materialen

De Global Recycle Standard (GRS) is een productnorm die de samenstelling van producten gemaakt van gerecycleerde materialen controleert. Het doel is om hogere percentages gerecycled materiaal in producten te bereiken en om de samenstelling transparanter te maken. De norm is in 2008 in het leven geroepen; sinds 2011 is de Textile Exchange de nieuwe eigenaar.

De GRS garandeert de traceerbaarheid van gerecycleerde materialen en controleert hun samenstelling. Ze stelt ook eisen aan de productie om de schadelijke impact op mens en milieu te beperken. Elke productiefase moet worden gecertificeerd, beginnend bij de recyclingfase en eindigend bij de laatste verkoper in de laatste business-to-business-transactie.

Voor eindproducten zoals kleding of woningtextiel mag de norm alleen worden gebruikt als ze voor ten minste 20 procent uit gerecycled materiaal bestaan.

Dit artikel is eerder verschenen op FashionUnited.DE, vervolgens vertaald en bewerkt vanuit het Engels naar het Nederlands door Ilona Fonteijn.