Compenseren of reduceren: Wat is klimaatneutraliteit en hoe kan het worden bereikt?

Het in Zürich gevestigde MyClimate is een non-profit organisatie die in 2006 is opgericht om bedrijven te ondersteunen naar CO2-neutraliteit. MyClimate berekent de CO2-uitstoot van bedrijven en hun producten om op basis daarvan maatregelen voor CO2-reductie te tonen of mogelijkheden voor compensatie aan te bieden. Maar wat houdt dat nu precies in? FashionUnited vroeg Kai Landwehr, woordvoerder en marketingdirecteur van MyClimate, welke bijdrage de mode-industrie kan leveren aan klimaatbescherming, hoe ver de industrie al is, voor welke uitdagingen wij staan en wat de gevaren van greenwashing zijn.

Hoe groot is de CO2-voetafdruk van de mode-industrie?

“Wereldwijd is de mode-industrie een enorme uitstoter van CO2, veel groter dan bijvoorbeeld het vliegverkeer. Volgens de huidige cijfers is ongeveer tien procent van de wereldwijde CO2-uitstoot toe te schrijven aan de textielindustrie. De productie van katoen en wol, lange toeleveringsketens, dit alles is zeer energie-intensief. Bovendien is er sprake van een korte halveringstijd (de tijd waarna van een oorspronkelijke hoeveelheid stof nog precies de helft over is, red.). Fast fashion heeft een ongelooflijk grote CO2-voetafdruk.

MyClimate helpt bedrijven hun CO2-voetafdruk te verkleinen. Hoe werkt deze samenwerking?

“De samenwerking verloopt in principe altijd volgens hetzelfde stramien: We beginnen met een as-is analyse en berekenen op basis daarvan de carbon footprint van het bedrijf. Het is ook mogelijk om alleen naar de CO2-voetafdruk van één collectie of zelfs van het afzonderlijke product te kijken. Dus aan het begin is er altijd de analyse en het bepalen van een dataset die laat zien hoeveel uitstoot er geproduceerd wordt en waar. Alle maatregelen om de CO2-uitstoot te verminderen of te compenseren zijn vervolgens op deze gegevens gebaseerd. Dit betekent dat het altijd begint met de berekening van de CO2-uitstoot en vervolgens wordt overgegaan tot de bepaling van het besparingspotentieel.”

“Voor degenen die willen compenseren, bieden wij een compensatieportfolio van 145 klimaatbeschermingsprojecten in 40 landen. Bedrijven kunnen projecten als geheel of alleen afzonderlijke projecten ondersteunen - als iemand bijvoorbeeld in India produceert, kan hij ook daar klimaatbeschermingsprojecten selecteren als hij dat wil.”

Steeds meer bedrijven brengen klimaatneutrale producten op de markt en labelen deze als duurzaam - bijvoorbeeld de eerste klimaatneutrale sneaker van Aldi. Het bleek echter dat er alleen was gecompenseerd; de CO2-uitstoot van het product was in het geheel niet verminderd. Is het gevaar van greenwashing groot?

“Natuurlijk bestaat dat gevaar. Maar het is een feit: Men kan geen product maken zonder CO2 uitstoot. Natuurlijk moet men proberen de processen te optimaliseren en de uitstoot tot een zo laag mogelijk niveau te brengen. Dat is ook een optie. Maar dit zijn eerder maatregelen op lange termijn. In de regel duurt het een tijd voordat er daadwerkelijk grote besparingen kunnen worden gerealiseerd. Maar als je naar de totale klimaatsituatie kijkt, is het heel zinvol om te compenseren. Compensatie is een maatregel die onmiddellijk effect heeft en die wordt gecombineerd met het doel dat men jaar na jaar minder hoeft te compenseren omdat men ook werkt aan de vermindering van de uitstoot. Als we over tien jaar nog steeds aan het compenseren zijn en niet aan het reduceren, dan hebben we een probleem.”

Compensatie dient dus haar doel, ook al zien critici het als een soort afleidingsmanoeuvre?

“Absoluut, maar er is geen enkel bedrijf dat alleen maar compenseert en niet ook wil reduceren. Vroeg of laat zullen ze dat toch moeten doen. In principe zou ik ook zeggen dat greenwashing tegenwoordig snel door de maatschappij wordt gesignaleerd. Bedrijven die in een hoog tempo producten op de markt blijven brengen waar niemand op zit te wachten, worden niet geloofwaardig geacht. Maar ook bedrijven die wel iets doen aan klimaatbescherming nu heel snel beschuldigd van greenwashing. Veel maatregelen kosten nu eenmaal tijd, en het is goed als bedrijven actief worden.”

Hoe berekent u de CO2-uitstoot in de wereldwijde toeleveringsketen - waar komen de gegevens vandaan en zijn ze al in voldoende mate beschikbaar?

“Daar zijn gestandaardiseerde methodologieën voor. Het hangt altijd af van de mate van complexiteit en de mate waarin men de berekeningen wil uitvoeren - van Scope 1 tot Scope 3, van directe tot indirecte emissies. Ook voor kleding bestaan er gestandaardiseerde methodologieën om dit te berekenen. Natuurlijk hangt de kwaliteit van de berekening af van de kwaliteit van de gegevens en de manier waarop ze worden verkregen. Als een bedrijf het label ‘klimaatneutraal’ wil dragen, zijn de voorwaarden daarvoor zeer nauwkeurig omschreven. Als men slechts een ruwe schatting wil maken, hoeft men niet zo diep in detail te gaan.”

Vooral modebedrijven hebben de reputatie hun toeleveringsketen niet goed te kennen. Wat te doen in dat geval?

“Het hangt natuurlijk altijd af van hoe goed je je supply chain kent. Maar gelukkig is er de laatste vijf à zes jaar veel veranderd in de mode-industrie. En natuurlijk maakt de complexiteit van de supply chain reductieprocessen behoorlijk lastig.”

Hoe staan de modebedrijven er op dit moment voor? Hebben zij de noodzaak van actie ingezien?

“Er zit schot in de zaak, velen zijn intussen wakker geworden. Sommige, zoals Vaude of Patagonia, houden zich al jaren met het onderwerp bezig, andere beginnen nu omdat ze weten dat het onderwerp klimaatbescherming niet langer kan worden genegeerd. Het gaat er niet alleen om het klimaat te beschermen of aan de verwachtingen van de klanten te voldoen. Politici en investeerders eisen het nu ook. De druk komt nu van vele kanten.”

Laten we eens naar de wetgeving kijken: Met welke nieuwe regelgeving op het gebied van klimaatbescherming hebben bedrijven nu of binnenkort te maken?

“Veel landen kennen al een verplichte CO2-beprijzing, zoals landen in Scandinavië. In Zwitserland geldt een verplichte C02-rapportage. Ook op EU-niveau gebeurt er veel. Dit is al die jaren onze mantra geweest in klantenvergaderingen: Wetgeving zal vroeg of laat toch om deze maatregelen vragen. Dat krijgt nu meer vorm.”

Wat voor investeringen kun je bijvoorbeeld verwachten als modemerk met het hoofdkantoor in Duitsland en de productie in het Verre Oosten?

“Als ik alleen naar de operaties hier kijk, is hun aandeel in de C02-uitstoot misschien 10 tot 15 procent. Het wordt spannend als je de berekeningen uitsplitst naar productniveau. Een katoenen t-shirt klimaatneutraal compenseren is een kwestie van centen. Voor een donsjack kost het misschien een of twee euro als ik het product het stempel ‘klimaatneutraal’ wil geven.”

Kunt u voorbeelden geven van klimaatneutrale producten of collecties?

“Eterna, bijvoorbeeld. Hun overhemden zijn klimaatneutraal. Ook bij Vaude is de productie op de locatie in Tettnang al jaren klimaatneutraal.”

U zei dat reducties tijd kosten. Zijn er maatregelen die snel kunnen worden uitgevoerd en die een directer effect hebben?

“Wat de mobiliteit van werknemers en bedrijven betreft, kunnen bedrijven snel besparen, bijvoorbeeld door vliegente vermijden voor reizen van minder dan 600 kilometer, over te stappen op kleinere voertuigen, reizen met het ov te bevorderen - dat kan allemaal op korte termijn gebeuren. Overschakelen op groene stroom is ook relatief eenvoudig. Je kunt in het begin al heel wat bereiken en ook de werknemers er heel goed bij betrekken. Het veranderen van de processen in de toeleveringsketen is natuurlijk moeilijker, maar ook daar kun je letten op minder grondstofgebruik, minder water, minder chemicaliën, zonne-energie, tot hoeveel inzamelingen men per jaar aanbiedt, in welk ritme ze geleverd worden en de logistiek om dat te organiseren. Fast-fashion leveranciers zullen het dus moeilijk hebben met de doelstelling om klimaatvriendelijk te zijn. Maar ook hier kunnen ze circulaire modellen nastreven, gerecyclede vezels gebruiken en reparatiediensten aanbieden, alles wat de levenscyclus van het product verlengt. Ook dat heeft een groot effect op de uitstoot.”

Reparatiediensten of verhuurmodellen kunnen ook worden opgenomen en berekend in de as-is analyse?

“Ja, dat is mogelijk, en ik ben er zeker van dat bedrijven die dergelijke modellen reeds aanbieden, de daaruit voortvloeiende CO2-besparingen in hun berekeningen opnemen. Het is niet alleen logisch dat deze diensten een klimaatvriendelijke maatregel zijn, ze zijn ook kwantificeerbaar.”

Hoe kan men serieuze klimaatbeschermingsprojecten herkennen? Met welke certificaten werkt u?

“Er zijn verschillende projectnormen. Wij gebruiken bijvoorbeeld de Gold Standard. Er zijn ook registers waarin de jaarlijkse besparingen worden gedocumenteerd. Maar er zijn nog veel meer standaarden, bijvoorbeeld de Verified Carbon Standard of Plan Vivo, die we gebruiken voor herbebossingsprojecten.”

Al die verschillende normen, waarvan sommige ook vrij onbekend zijn, maken het niet gemakkelijk om het label 'klimaatneutraal' correct te beoordelen. Zijn er inspanningen om meer te standaardiseren?

“Meer standaardisering zou mooi zijn en zal gebeuren in het kader van het klimaatakkoord van Parijs.”

Welke uitdagingen ziet u op dit moment voor de mode-industrie als zij klimaatneutraal wil worden?

“Zoals de mode-industrie doorgaans werkt, is het eigenlijk moeilijk om klimaatneutraliteit te realiseren. De grondstoffen, het aantal collecties, de complexe toeleveringsketens - er zijn veel uitdagingen. Op materiaalniveau is er al veel gebeurd met gerecyclede grondstoffen, en er zit ook veel potentie in de circulaire economie. In de komende jaren kan dit een grote bijdrage leveren aan de oplossing. Maar het fundamentele inzicht in trends, snelle cycli, seizoensgebondenheid en kortlevendheid gaat de verkeerde kant op. Met name het concept van fast fashion is moeilijk te rijmen met het doel van klimaatneutraliteit.”

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op FashionUnited.DE. Bewerkt en vertaald vanuit het Engels door Ilona Fonteijn.