De duistere zijde van Nike en Adidas’ WK-sponsorschappen: Lage lonen

Het WK voetbal gaat vandaag van start en dat betekent dat sportmodegiganten Nike en Adidas zich inspannen om het grootste voetbalkledingmerk ter wereld te worden. Met het sponsoren van 22 van de in totaal 32 deelnemende voetbalteams, is het WK het hoofdpodium voor groeiende concurrentie tussen Nike en Adidas als het gaat om sponsoring en branding. Waar miljoenen mensen over de hele wereld zich klaarmaken om hun favoriete teams toe te juichen, onthult een nieuw rapport van Éthique sur l’étiquette en Clean Clothes Campaign, genaamd ‘Foul Play’, dat hoewel de merken recordbedragen over hebben voor voetbalspelers, ze geen leefbaar loon betalen aan de vrouwelijke arbeiders die hun shirts maken.

In de afgelopen decennia zijn Nike en Adidas’ budgetten voor marketing en sponsoring in waarde verdubbeld. In een recordbrekend nieuw contract staat vermeld dat het Duitse voetbalteam tot aan het volgende WK voetbal jaarlijks 65 miljoen euro zal ontvangen van Adidas, wat drie keer zoveel is als is vastgelegd in het huidige contract dat dit jaar afloopt. Het Franse nationale voetbalteam ontvangt 50,5 miljoen euro aan sponsorschap van sportretailer Nike. Hoewel Nike en Adidas, als belangrijke ondersteuners van het WK, miljoenen besteden aan marketing en sponsoring, betalen ze minimumlonen aan de duizenden vrouwelijke kledingarbeiders die de voetbalshirts naaien en de schoenen van spelers en supporters fabriceren.

Nike en Adidas besteden miljoenen aan WK-sponsoring, maar betalen arbeiders geen leefbaar loon

In het nieuwe ‘Foul Play’-rapport, dat twee jaar na het initiële rapport is gepubliceerd, benadrukken de organisaties dat hoewel Nike en Adidas meer geld aan sponsoring en marketing uitgeven dat ooit tevoren, de arbeidsomstandigheden voor de mensen die hun producten maken nog steeds even precair zijn als eerder. Zo is het aandeel in prijs dat een arbeider van elk verkocht paar schoenen ontvangt ten opzichte van 1995 met 30 procent gedaald. Bovendien blijven de sportmodemerken aan het verhuizen naar goedkopere landen, waar de arbeidskosten in landen als China stijgen.

Veel sportkledinglabels hebben hun productiehubs verplaatst naar Indonesië, Cambodja en Vietnam, waar de arbeids- en productiekosten lager zijn. Deze landen rapporteren echter een toename van mensenrechtenschendingen en de gemiddelde salarissen van kledingarbeiders liggen tussen de 45 en 65 procent onder het leefbaar loon, waardoor de werknemers over onvoldoende middelen beschikken om in de basisbehoeften van hun gezinnen te voorzien. Daardoor leven ze vaak in extreme armoede. Zo verdienen arbeiders in Indonesië, waarvan het merendeel vrouw is, tussen de 82 en 200 euro per maand, wat volgens berekeningen van de Asia Floor Wage niet de basisbehoeften voor een behoorlijk leven dekt. De organisatie schat een leefbaar maandloon op 363 euro. Een aantal van de arbeiders ontvangt het wettelijk minimumloon niet.

Vakbonden en verenigingen roepen nu zowel Nike als Adidas op om ervoor te zorgen dat arbeiders in de gehele productiecyclus een leefbaar loon krijgen uitbetaald. Het rapport maakt duidelijk dat als Nike en Adidas hun sponsorcontracten op het niveau van 2012 hadden gehouden in plaats van ze te verhogen tot ongekende niveaus, beide merken voldoende geld hadden bespaard om een jaar lang een leefbaar loon te betalen aan werknemers in hun belangrijkste productielanden China, Vietnam, Cambodja en Indonesië. Zowel Nike als Adidas zijn erin geslaagd om efficiënte bedrijfsmodellen te ontwikkelen die al ruim een decennium lang indrukwekkende groei hebben opgeleverd. Hoewel deze modellen steeds hogere winsten genereren, welke worden genoten door aandeelhouders, komen deze winsten, ondanks beloften van de sportkledingmerken, niet terecht bij de arbeiders.

Het rapport benadrukt dat Nike en Adidas financieel in staat zijn om in hun gehele productiecyclus leefbare lonen uit te betalen, maar de voorkeur hebben gegeven aan andere bestedingen als marketing en sponsoring. Éthique sur l’étiquette en Clean Clothes Campaign doen een beroep op beide en andere sportmodemerken om een tijdgebonden routekaart te ontwikkelen met daarop doelen om de uitbetaling van wekelijks leefbare lonen te garanderen, om meer verantwoorde inkooppraktijken toe te passen om een leefbaar loon mogelijk te maken en om resultaten van audits en het maandloon van arbeiders openbaar te maken in fabrieken.

Adidas reageert tegenover FashionUnited als volgt op de beweringen in het rapport: “Het zorgen voor eerlijke en veilige arbeidsomstandigheden en eerlijke lonen in fabrieken in de gehele productieketen is een integraal onderdeel van Adidas’ zakelijke beleid en maakt tevens deel uit van de contractuele overeenkomsten met onze leveranciers. Hoewel wij niet bepalen hoeveel leveranciers aan hun werknemers betalen, eist Adidas dat werkgevers ten minste de wettelijk vereiste vergoeding betalen of via een procedure onderhandelen.”

“Naast de algemene economische omstandigheden en de kosten van levensonderhoud van een land, hebben echter ook de nationale wetgeving, de grootte van de beroepsbevolking, de vaardigheden en competenties van werknemers, de aard van de sector en het concurrentievermogen van de werkgever invloed op het vaststellen van de lonen,” voegt een woordvoerder van Adidas toe.

Desalniettemin dringen de vakbonden er bij Nike en Adidas op aan om het Indonesian Freedom of Association Protocol te implementeren. Dat protocol betreft vakbondsrechten van werknemers en werd in 2011 getekend door Adidas, Nike en vier andere merken, leveranciers en vakbonden. De ondertekenaars gingen akkoord over het starten van onderhandelingen omtrent vakbondsrechten van werknemers en twee andere arbeidsrechten, namelijk lonen en veiligheid, maar in de jaren na het akkoord hebben de merken geen actie ondernomen. “We eisen een nieuw protocol over lonen,” zei Raja, een Indonesische vakbondsman, in een verklaring.

“Merken zouden hun inkooppraktijken moeten aanpassen, omdat ze daarmee de arbeidsomstandigheden beïnvloeden. Wetende dat de arbeidskosten van een T-shirt dat is geproduceerd in Indonesië nauwelijks 1 procent van de prijs vertegenwoordigen, lijkt het me dat de arbeidskosten wel een beetje kunnen worden verhoogd, toch? Maar de sportkledingmerken weigerden dat tot nu toe.” Adidas gaat hier tegenin door toe te voegen: “Het gemiddeld maandelijks take-home loon van productiemedewerkers in de faciliteiten waarmee Adidas in Indonesië samenwerkt, ligt momenteel ruim boven het minimumloon. Take-home loon bestaat uit het maandelijks loon plus voordelen.”

FashionUnited heeft ook contact opgenomen met Nike voor aanvullend commentaar.

Dit artikel verscheen eerder op FashionUnited UK. Vertaling en bewerking: Tessa Guntlisbergen.

Foto 1: Clean Clothes Campaign, foto 2 + 3: Nike, WK 2018