De schaduwkant van de modewereld - een bezoek aan een gigantische tweedehands textielmarkt in Ghana

Een geluid van ratelende naaimachines, kleine radio's en geschreeuw doordringt de gigantische markt. Duitse Minister van Arbeid Hubertus Heil baant zich een weg tussen een schijnbaar eindeloos doolhof van smalle gangpaden, tafels, stoelen en bergen kleding. Kantamanto in de Ghanese hoofdstad Accra - een van de grootste tweedehands textielmarkten ter wereld. Elke week arriveren hier ongeveer honderd containers met ongeveer 15 miljoen artikelen, ook uit Duitsland, zoals bijvoorbeeld blijkt uit afgedankte FC Bayern-truien. Naaisters combineren delen van oude Gucci-jurken met Adidas, Primark met Nike of denim met stukken overhemd van synthetische vezels.

Al lange tijd wordt oude kleding, vooral uit Europa, op maat gemaakt, geverfd en op de markt verhandeld. Inmiddels komt ook veel tweedehands kleding uit China en Amerika hier terecht. Fast fashion - dat wil zeggen goedkope, snel wisselende kleding - en het wereldwijd inzamelen van oude kleding hebben de markt de laatste jaren doen groeien. Vandaag werken er naar schatting 30.000 mensen in ongeveer 5.000 kraampjes - de meesten van hen proberen rond te komen zonder sociale zekerheid of bescherming tegen vrijgekomen chemicaliën.

Samenvattend: Hier is de keerzijde te zien van de alomtegenwoordige beschikbaarheid van goedkope kleding. Maar wat moeten consumenten in Duitsland (en andere landen) doen om te voorkomen dat oude kleren elders een probleem worden?

Bron van gevaar en broodwinning tegelijk

Heil, die een bezoek bracht met Duitse ontwikkelingsminister Svenja Schulze aan West-Afrika, vindt het naar eigen zeggen "indrukwekkend". Maar het inkomen van de mensen is bedroevend laag, zegt hij. "Het is gevaarlijk werk. Als het regent, spoelen de chemicaliën weg." Er zijn steeds weer branden. Maar de markt is ook een middel van bestaan voor veel mensen. "Iedereen probeert een niche te vinden," zegt Regina Bauerochse, hoofd Ghana bij de Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ). En er zijn nauwelijks kledingketens zoals die in München, Düsseldorf of Berlijn in Ghana - de markt biedt de brede massa van de bevolking goedkope en vaak originele en mooie kleding.

Voor ontwikkelingsdeskundige Friedel Hütz-Adams van het Südwind Instituut in Bonn is het verschepen van de bergen oude kleding naar West-Afrika niettemin "een frustrerende kwestie", zoals hij zegt. Volgens de deskundige werd de textielindustrie een kwart eeuw geleden al beschouwd als de drijvende kracht achter de industrialisatie van verschillende landen zoals Ghana. Maar onder druk van de vrijhandel spoelde de invoer van oude kleding vanaf de jaren negentig "als een vloedgolf over hen heen", aldus Hütz-Adams.

Binnenlandse kledingproductie in Ghana

Ghanese ondernemers bouwen nu met internationale hulp de binnenlandse kledingproductie weer op. Schulze en Heil bezochten een textielfabriek genaamd KAD in Accra. Honderd naaisters met witte petten en minimumlonen produceren er overhemden, pyjama's en jurken voor de westerse markt. Ghana wil voortbouwen op zijn eigen grote textieltraditie en wereldmarktaandeel veroveren op China, Bangladesh en andere textielgiganten.

Maar veel meer mensen werken als dagloners en kleine zelfstandigen op de Kantamanto-markt - zoals Koako Mensah. Als de 32-jarige nieuwe tweedehands goederen voor zijn kleine winkel krijgt, snijdt hij ze in stukken. "Dan zet ik de stukken weer in elkaar," zegt hij. Maar veel ervan heeft ook gaten en is al onbruikbaar als het op de markt aankomt. Het textielafval gaat weg, zegt Koako Mensah in eerste instantie. Veel ervan wordt gewoon weggespoeld door de regen, voegt hij eraan toe.

Een paar kilometer verderop kan Bernard vertellen wat dit betekent. De 36-jarige woont met zijn vijf kinderen aan zee, iets meer dan twee kilometer verderop. Hier spoelen bergen afval aan, over rivierbedden en lagunes. Naast textiel is er ook veel plastic. Vroeger gooiden de vissers ook netten uit vanaf de kust, maar dat kan al lang niet meer vanwege het zwerfvuil. Dus moeten de vissers altijd met hun boten op pad. Maar, zo vertelt Bernard, ze vangen vaak niet meer genoeg. "Het afval komt ook in de netten terecht."

Meer recycling en minder fast fashion?

Wat moet er gebeuren? Minister Schulze van Ontwikkeling zegt dat er meer internationale regelgeving nodig is zodat er meer gerecycled wordt en minder fast-fashion afval ontstaat. Maar minister Heil vindt ook dat er meer aandacht kan komen voor consumptie. "Ik zal wat meer nadenken over wat ik koop." Mensen in westerse landen met een groot of gemiddeld inkomen zouden ook veel dingen kopen die ze nauwelijks nodig hebben. "En dan ruim je elk jaar je kledingkast op en komt het hier terecht." Hütz-Adams, een ontwikkelingsdeskundige uit Bonn, zegt dat consumenten hun oude kleren niet zomaar in de volgende beste kledingbak moeten gooien. Veel ervan wordt industrieel voorgesorteerd, verscheept en komt dan in West-Afrika terecht.

Op de Kantamanto-markt probeert de charitatieve OR Foundation de situatie te verbeteren. Haar medeoprichter Branson Skinner heeft een wens voor de consument. "We hebben een nieuwe relatie tot onze eigen kleding nodig", zegt hij. "We moeten ze weer meer waarderen en niet zo snel weggooien."

Dit artikel verscheen eerder op FashionUnited DE. Vertaling en bewerking naar het Nederlands door Caitlyn Terra.