• Home
  • Nieuws
  • Business
  • Rechtspraak: Auteursrechtvandalisme

Rechtspraak: Auteursrechtvandalisme

Door FashionUnited

bezig met laden...

Scroll down to read more

Business

Het is een veel voorkomende misvatting dat kunstwerken in de buitenlucht altijd en door iedereen gekopieerd en commercieel gebruikt mogen worden. Er bestaat een soort maatschappelijke overtuiging dat ontwerpen van ‘straatkunst’ deel uitmaken van het publieke domein en dus in wezen aan ons allemaal toebehoren.

Wie een werk creëert dat aan de instapeisen van het auteursrecht voldoet, krijgt ter bescherming daarvan direct een setje exploitatierechten aangereikt. Daar hoef je verder niets voor te doen. De sleutel voor het ontstaan van deze rechten, is dat het werk een eigen, oorspronkelijk karakter heeft, dat wil zeggen dat het niet ontleend is aan een ander werk, en dat het het persoonlijk stempel van de maker draagt, wat betekent dat het het resultaat is van creatieve keuzes die aan de maker zijn toe te schrijven. Met deze exploitatierechten krijgt de maker exclusieve zeggenschap over de verveelvoudiging en openbaarmaking van (kopieën van) zijn werk en kan hij zich verzetten tegen copycats die met hun werk een overeenstemmende totaalindruk wekken. Ook komt de maker van een auteursrechtelijk beschermd werk het recht toe op een deugdelijke naamsvermelding en kan hij zich verzetten tegen de ongewenste bewerking en verminking van zijn werk. Het auteursrecht op een kunstwerk in de openbare ruimte komt dus gewoon toe aan de maker van dat werk of, tot 70 jaar na zijn overlijden, zijn rechtsopvolgers, als die er zijn.

In de modesector zien we dat deze regel met enige regelmaat over het hoofd gezien, of erger nog: aan de laars wordt gelapt. Ter illustratie dient het geschil tussen graffitikunstenaar Joseph Tierney en Moschino’s hoofdontwerper Jeremy Scott over de zogenaamde ‘Vandal Eyes’. Scott had ter gelegenheid van het Met gala 2015 voor Katy Perry en hemzelf een excentrieke, met graffititekeningen bedekte set gecreëerd waarvan nadien ontdekt werd dat deze graffititekeningen niet door hem maar door Tierney (ook wel bekend als ‘Rime’) waren ontworpen en simpelweg door Scott gekopieerd waren van een muurtekening in Detroit (zie foto). Toestemming van Tierney voor dit gebruik was niet gevraagd en zou volgens Scott ook niet nodig zijn nu de graffititekeningen door eenieder bezichtigd en dus gebruikt mochten worden. De kwestie loopt naar mijn weten nog, maar het ziet er naar uit dat Scott en Moschino hier aan het kortste eind zullen trekken.

Dat graffititekeningen in de openbare ruimte een commerciële waarde kunnen vertegenwoordigen, is overigens niets nieuws. In 2014 werd bij een veiling in Miami al 575.000 dollar betaald voor een werk dat toegeschreven werd aan Banksy en dat integraal van de zijmuur van de Prince Albert Pub in het Engelse Brighton was verwijderd.

Het is overigens niet zo dat afbeeldingen van in de openbare ruimte te bezichtigen werken nooit commercieel gebruikt mogen worden. Dat zou immers betekenen dat zonder toestemming van Rem Koolhaas geen ansichtkaarten op de markt zouden mogen worden gebracht van de Rotterdamse skyline. Zelfs het plaatsen van een vakantiefoto op social media zou in een dergelijke situatie tot problemen kunnen leiden, nu in veel gevallen aan het sociale medium een licentie wordt verstrekt om de op het platform geplaatste foto’s commercieel te gebruiken.

In Nederland kennen we dan ook de openbare ruimte exceptie, vervat in artikel 18 Auteurswet. Kort gezegd komt deze bepaling erop neer dat werken van beeldende kunst en architectuur die door de maker bestemd zijn om permanent in de openbare ruimte te worden geplaatst wèl zonder toestemming mogen worden verveelvoudigd (bijvoorbeeld gefotografeerd) en openbaargemaakt, zolang het werk wordt afgebeeld “zoals het zich aldaar bevindt”. Zo zal een foto van de bekende Dick Bruna-afbeeldingen op het Scheveningse strand zonder toestemming mogen worden openbaargemaakt wanneer deze met paal en al, op het strand worden weergegeven. Voor de openbaarmaking en commerciële verveelvoudiging van driedimensionale kopieën moet overigens altijd toestemming aan de maker worden gevraagd.

Conclusie

Bij de beoordeling van de commerciële exploitatie van in de openbare ruimte aanwezige weken, zal goed moeten worden gekeken naar de aard van de reproductie en de context waarin het auteursrechtelijk beschermde werk wordt weergegeven.

Julia Mascini is juridisch medewerker bij Köster Advocaten in Haarlem. Regelmatig behandelt zij hier actuele juridische kwesties. Advocatenindemode.nl

Beeld: Catwalkpictures

Rechtspraak