Rechtspraak: Coronavirus: praktische tips voor de werkgever

In deze tijd waarin het coronavirus de gemoederen wereldwijd bezighoudt en de Nederlandse overheid diverse hulppakketten ter beschikking stelt aan ondernemers, biedt Köster Advocaten enige praktische tips wat je werknemers in deze crisis van je kunnen verwachten en jij van hen.

Werknemers moeten thuisblijven, maar willen soms ook thuis blijven zonder dat dat verplicht is. Wanneer moet je doorbetalen en wat kan je doen om de klappen op te vangen. In deze bijdrage worden voor verschillende situaties toegelicht wat de wederzijdse rechten en plichten zijn.

.1. Mag een werknemer uit voorzorg thuis blijven?

Een werknemer mag niet zelf in alle gevallen weigeren naar het werk te komen. Doet een werknemer dit toch, dan kan er sprake zijn van werkweigering en is het eventueel mogelijk de loonbetaling te staken over de periode dat hij niet werkt. Als er gegronde angst voor besmetting op het werk bestaat, kan de werknemer verzoeken om thuis te mogen werken. Of de werkgever met dit verzoek moet instemmen, hangt af van de omstandigheden. Denk daarbij aan (1) het type werk en (2) hoe groot de kans op besmetting is. De - actuele - adviezen van het RIVM zijn hierbij belangrijk. Volgens het laatste advies moeten werknemers zoveel mogelijk thuiswerken. Schakel bij twijfel de bedrijfsarts in.

2.Wanneer moet een werknemer thuis blijven?

Een werknemer moet thuis blijven als hij last heeft van de luchtwegen, verkoudheid of koorts. Als werkgever kun je dat dan niet weigeren. In een dergelijk geval is sprake van ziekte óf quarantaine. Dit hangt af van de ernst van de klachten. Als sprake is van quarantaine, dan moet de werknemer – als daartoe de mogelijkheid bestaat – thuis werken om recht op loon te houden.

3.Moet een werkgever het loon doorbetalen als een werknemer ziek is, vanwege het coronavirus?

Als de werknemer ziek is en niet in staat is zijn werk te doen, gelden de reguliere regels bij loondoorbetaling bij ziekte. Wettelijk heeft de werknemer dan recht op 70 procent van zijn loon, maar op grond van een cao of individuele arbeidsovereenkomst kunnen hiervoor aanvullende regels gelden.

4. Mag een werkgever de loonbetaling staken tijdens preventieve quarantaine?

De werkgever is verplicht om het loon van de werknemer door te betalen gedurende quarantaine. Ook als de werknemer niet ziek is. De hoofdregel schrijft voor dat de werkgever het loon doorbetaalt als er niet wordt gewerkt. Dat is pas anders, als de oorzaak daarvan in redelijkheid voor rekening van de werknemer behoort te komen. Quarantaine komt redelijkerwijs niet voor rekening van werknemer, zodat het loon betaald moet worden. Omdat in deze situatie geen sprake is van ziekte, moet de werkgever het volledige loon doorbetalen.

Het recht op loondoorbetaling van de werknemer kan anders zijn, als de werknemer besloot af te reizen naar het buitenland terwijl nu uitdrukkelijk wordt geadviseerd dat niet te doen. Wanneer hij vervolgens niet kan terugkomen of in quarantaine moet, is aannemelijk dat de risicoafweging in het nadeel van de werknemer uitvalt.

5. Moet een werkgever het loon doorbetalen bij (tijdelijke of gedeeltelijke) bedrijfssluiting?

In beginsel geldt er een loondoorbetalingsverplichting bij bedrijfssluiting. Daarbij is irrelevant of de bedrijfssluiting het gevolg is van onvoldoende werk, of dat deze plaatsvindt om besmetting te beperken. Deze omstandigheid komt namelijk in redelijkheid niet voor risico van de werknemer, zoals ook onder vraag 4 is uitgelegd.

6. Mag een werkgever verplichten dat een werknemer vakantiedagen opneemt vanwege verminderde werkgelegenheid?

Het is in principe niet mogelijk om de werknemer te verplichten om vakantie op te nemen, omdat het aanwijzen van verplichte vakantiedagen zodanig tijdig moet gebeuren dat een werknemer de vakantiedagen ook daadwerkelijk als vakantiedag zou kunnen gebruiken.

7. Mogen werknemers dan thuis blijven om voor hun kinderen te zorgen nu de scholen zijn gesloten?

Als een werknemer vanwege de noodzakelijke opvang van een kind niet meer beschikbaar is voor werk, heeft deze werknemer recht op calamiteitenverlof. Hierbij kan de werknemer direct naar huis en moet het loon worden doorbetaald. Dit recht geldt voor een beperkte tijd, te weten de tijd die redelijkerwijs nodig is om een alternatief te regelen. Nu het op dit moment aanmerkelijk moeilijker is geworden om opvang te regelen, is de termijn wat langer dan gebruikelijk, maar meer dan enige dagen heeft een werknemer geen recht op calamiteitenverlof.

De wet kent ook nog de mogelijkheden van kortdurende en langdurend zorgverlof. Kortdurende zorgverlof (maximaal twee weken per twaalf maanden) mag een werknemer alleen opnemen wanneer sprake is van ziekte van degene die verzorgd moet worden. Langdurig zorgverlof geldt als noodzakelijke zorg verleend moet worden aan een hulpbehoevende. De zorg voor een klein kind dat echt niet voor zichzelf kan zorgen, zou daaronder kunnen vallen. Tijdens langdurende zorgverlof hoeft een werkgever op grond van de wet geen loon door te betalen.

Als het calamiteitenverlof voorbij is, kan ook met de werknemer besproken worden of hij misschien vakantiedagen zou willen opnemen om de periode van afwezigheid te overbruggen. Zo kan de werknemer ervoor zorgen dat hij in ieder geval nog enige tijd doorbetaald wordt.

Als een werknemer vanuit huis kan werken terwijl hij voor zijn kinderen zorgt, heeft hij natuurlijk wel gewoon recht op betaling van het loon. Mogelijk is zijn productiviteit (aanmerkelijk) minder. In dat geval is het advies om met de werknemer in gesprek te gaan welk deel van het loon wordt doorbetaald en voor welk deel vakantiedagen of onbetaald (langdurende zorg-)verlof wordt opgenomen.

8. Mogen vakantiedagen worden afgeschreven als een werknemer tijdens vakantie besmet raakt?

Als een werknemer tijdens vakantie ziek wordt, behoudt hij het recht op zijn loon en worden geen vakantiedagen afgeschreven. Het is aan te raden om de werknemer (op voorhand) te verplichten hiervan bewijs - aan de bedrijfsarts - aan te leveren. Dit kan in een ziekteverzuimreglement worden opgenomen.

Wanneer een werknemer afreist naar een gebied waarvoor in verband met het coronavirus een negatief reisadvies geldt en als gevolg daarvan ziek wordt, moet het loon ook worden doorbetaald. Wel zou in dat geval mogelijk de keuze gemaakt kunnen worden om de aanvulling uit hoofde van de cao of de arbeidsovereenkomst van 70 procent naar 100 procent van het loon, niet te betalen.

9. Mag het de werknemer verboden worden om naar evenementen buiten werktijd of naar het buitenland te gaan?

Het is niet mogelijk om je werknemer te verbieden om naar externe evenementen of het buitenland te gaan. Wij raden aan om duidelijke richtlijnen af te geven, om zo bewustzijn onder de werknemers te creëren. Mocht een werknemer een negatief reisadvies negeren en vervolgens in quarantaine moeten, dan kan dit tot gevolg hebben dat de werknemer geen recht heeft op loon. Wijs de werknemer vooraf op dit risico.

10. Kan een werkgever zijn loonkosten beperken als hij zijn werknemers moet doorbetalen terwijl zij niet ziek of aan het werk zijn?

In situaties waarin werkgevers met een terugval in werk geconfronteerd worden als gevolg van bijzondere omstandigheden, kunnen werkgevers normaal gesproken een aanvraag indienen tot werktijdverkorting. In de huidige situatie heeft de overheid een speciale regeling in het leven geroepen: de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud (NOW). Werkgevers kunnen aan UWV een compensatie tot 90 procent van hun loonsom vragen als zij geconfronteerd worden met een omzetvermindering van minimaal 20 procent. Werkgevers moeten dan wel 100 procent van het loon blijven betalen aan de werknemers. Wanneer een werkgever aanspraak maakt op deze regeling, is het de werkgever niet toegestaan in dezelfde periode afscheid van werknemers te nemen op grond van bedrijfseconomische omstandigheden. Bij het schrijven van deze bijdrage is deze regeling nog niet nader uitgewerkt. Welke verdere voorwaarden en criteria zijn daarom nog niet duidelijk. Wel is bekend dat de regeling met terugwerkende kracht tot 1 maart 2020 zal gelden.

Geschreven door Nienke Klazinga, advocaat bij Köster Advocaten in Haarlem. Regelmatig behandelt Köster Advocaten actuele juridische kwesties. Kadv.nl

Beeld: Pexels