Rechtspraak: Het werkgeversauteursrecht onder druk na Europees arrest

Stel je voor: een designer in loondienst bij een modemerk ontwerpt een nieuw en oorspronkelijk kledingitem. Van wie zijn dan de auteursrechten op dat ontwerp? Tot nu toe leek het antwoord op die vraag simpel: volgens de Auteurswet komen de auteursrechten toe aan de werkgever. Maar een recent arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie zet hier een vraagteken bij. Wat is er aan de hand?

Wat is het werkgeversauteursrecht?

In artikel 7 van de Auteurswet staat dat indien arbeid, in dienst van een ander verricht, bestaat in het vervaardigen van bepaalde auteursrechtelijke werken, de werkgever als de maker van die werken wordt aangemerkt, tenzij tussen partijen anders is overeengekomen. Dit wordt ook wel het werkgeversauteursrecht genoemd. Volgens deze wet wordt de werkgever gezien als “maker” van het werk, als het werk is gemaakt binnen het dienstverband. Dat noemen we fictief makerschap: de werknemer heeft het werk gemaakt, maar de werkgever krijgt de rechten. Zo kan een modemerk zonder gedoe de ontwerpen van zijn werknemers exploiteren.

Het arrest van het Europees Hof

Op 6 maart 2025 sprak het Europees Hof van Justitie zich uit in een zaak over naburige rechten (die lijken op auteursrechten maar gelden voor uitvoerende kunstenaars, zoals musici). In België was bij wet geregeld dat orkestleden hun rechten automatisch overdroegen aan het Nationaal Orkest. Het Hof vond dat in strijd met het Europese recht: zulke rechten mogen niet van rechtswege bij de werkgever terechtkomen, tenzij de artiest daar vooraf expliciet toestemming voor geeft. Het Europese auteursrecht verzet zich mogelijk tegen nationale regelingen, waarbij auteursrechten zonder voorafgaande toestemming bij wet worden overgedragen aan de werkgever. Volgens het Hof is voor het gebruik van naburige rechten en auteursrechten voorafgaande toestemming vereist van de maker en elk gebruik van beschermd materiaal door een derde zonder voorafgaande toestemming moet worden gezien als een inbreuk op de rechten van de houder.

Wat betekent dit voor de modebranche?

Het arrest ging weliswaar over musici en naburige rechten, maar het Hof verwees nadrukkelijk ook naar de Auteursrechtrichtlijn. Daardoor is niet uit te sluiten dat de redenering in het arrest óók geldt voor het werkgeversauteursrecht in Nederland. Op het eerste gezicht lijkt de Nederlandse situatie anders dan in België. Op grond van artikel 7 Auteurswet is immers geen sprake van overdracht, maar van een juridische fictie waarbij de werkgever als maker wordt gezien.

Toch komt het in de praktijk op hetzelfde neer: de werknemer verliest zijn rechten zonder dat hij hier expliciet mee heeft ingestemd. Dat zou betekenen dat artikel 7 Auteurswet, dat werkgevers automatisch als maker aanwijst, op gespannen voet staat met het Europese auteursrecht.

Mogelijke gevolgen voor werkgevers

Voor werkgevers in de modebranche kan dit arrest mogelijk gevolgen hebben. Het arrest van het Europees Hof maakt duidelijk dat het werkgeversauteursrecht niet meer zo vanzelfsprekend is als gedacht. Om te voorkomen dat onduidelijk is wie de auteursrechten op een ontwerp bezit, de werkgever of de werknemer, is het verstandig dat werkgevers in arbeidsovereenkomsten opnemen dat hun werknemers de auteursrechten (en andere intellectuele eigendomsrechten) op werken die zij maken in dienstverband op voorhand overdragen aan de werkgever. Voor werkgevers in de modebranche is het daarom verstandig om nu al vooruit te denken en arbeidsovereenkomsten tegen het licht te houden en waar nodig aan te passen met waterdichte IE-clausules. Zo voorkom je discussies over wie de auteursrechten op die prachtige nieuwe collectie werkelijk bezit.

Geschreven door Margot Span van Spargo Legal. Margot is gespecialiseerd in het intellectueel eigendomsrecht en commerciële contracten en zij behandelt regelmatig actuele juridische kwesties in de column Rechtspraak. www.spargolegal.nl. Contact opnemen kan via span@spargolegal.nl