Rechtspraak: Maken kunstenaars inbreuk op intellectuele eigendomsrechten van Hermès met ‘Baby Birkin’?

Het bekende modehuis Hermès uit Parijs heeft in 1984 haar iconische Birkin handtas gelanceerd. Inmiddels is de Birkin uitgegroeid tot een tijdloze klassieker waar mensen over de hele wereld tienduizenden euro’s (of meer) voor overhebben. Eind 2021 bleek dat ook een digitale, kunstige impressie van de Birkin - bekend onder de naam ‘Baby Birkin’ - gretig aftrek vond toen de NFT (‘non-fungible token’) van deze digitale tas voor een bedrag van zo’n 20.000 euro werd geveild. Hermès was hier niet over te spreken en heeft de kunstenaars van de NFT’s een sommatiebrief gestuurd wegens vermeende inbreuk op intellectuele eigendomsrechten van Hermès. In deze bijdrage legt Köster Advocaten uit wat er precies speelde.

Wat is Baby Birkin?

Het kunstwerk Baby Birkin is een ironische knipoog naar de iconische tas van Hermès. Het is een digitale creatie in de vorm van een 2000 x 2000 3D max animatie. In de transparante tas is te zien hoe een menselijk embryo zich ontwikkelt in alle stadia van een 40 weken durende zwangerschap. Op de achtergrond zijn sterren zichtbaar en de animatie is voorzien van de soundtrack space-age.wav, een geluidsfragment met space vibes.

De animatie Baby Birkin is gecreëerd door kunstenaars Mason Rothschild en Eric Ramirez en gegoten in de vorm van een NFT, waardoor er maar één ‘echt’ ‘exemplaar’ is van deze digitale Birkin.

MetaBirkins

De kunstenaars hebben na de Baby Birkin nog andere NFT’s gecreëerd onder de serie MetaBirkins, eveneens geïnspireerd door tas van Hermès. Conceptueel zijn deze NFT’s bedoeld om de mode-industrie te stimuleren steeds minder bont te gebruiken. Ook deze NFT’s zijn betrokken in de sommatiebrief van Hermès.

Wat is een NFT?

Een NFT is een non-fungible token (vrij vertaald: een niet-vervangbaar teken). De NFT techniek zorgt ervoor dat een digitaal item – dit kan van alles zijn - een uniek serienummer krijgt in de cryptowereld, waardoor het item niet-inwisselbaar is. Kort en goed brengt dit mee dat er maar één persoon eigenaar kan zijn van de originele kopie van het digitale item. Wie eigenaar is van deze kopie, wordt vastgelegd op de blockchain. De blockchain zorgt er weer voor dat niemand anders kan claimen dat hij/zij eigenaar is van de NFT, terwijl dat niet waar is. De eigenaar van de originele kopie krijgt dus geen fysiek item in handen, maar een soort exclusief recht op de eerste en enige kopie. De eigenaar kan deze kopie wel (met behulp van de blockchain) verkopen waardoor iemand anders eigenaar wordt. Door het exclusieve aspect van NFT’s wordt de handel in digitale items steeds populairder.

Kan Hermès optreden?

Toegepast op deze zaak betekent het dat de Baby Birkin van Rothschild en Ramirez nóg exclusiever is dan een (fysieke) Hermès tas en ook de MetaBirkins exclusief verkocht hadden kunnen worden. Het is dan ook wel begrijpelijk dat de NFT een doorn in het oog is van Hermès. Maar: heeft de klacht van Hermès dat Rothschild en Ramirez inbreuk zouden hebben gemaakt op verschillende intellectuele eigendomsrechten, waaronder het merkenrecht en het auteursrecht van Hermès, eigenlijk wel kans van slagen?

Rothschild vindt van niet. In een open brief aan Hermès (gepubliceerd op zijn Twitteraccount) heeft hij gereageerd op de aantijgingen en stelt hij dat het hem is toegestaan deze animatie te maken als een eigen interpretatie van de wereld die hij om zich heen waarneemt. Ook stelt hij dat hij voldoende afstand heeft genomen van het ontwerp van Hermès en nergens de merknaam van het exclusieve modehuis noemt.

Naar Nederlands recht is het nog maar de vraag of de kunstenaars een eventuele rechtszaak tegen Hermès zouden winnen. Onder bepaalde voorwaarden is het toegestaan om een merknaam van een derde (in dit geval ‘BIRKIN’ geregistreerd door Hermès) en/of auteursrechtelijk beschermde trekken (in dit geval de kenmerkende elementen van Hermès tas die zijn overgenomen in de Baby Birkin en de MetaBirkin) in een kunstwerk te verwerken, over te nemen en/of een variatie of parodie daarop te bedenken. De moeilijkheid is echter dat de rechtspraak op dit gebied erg casuïstisch is en de uitkomst van een procedure zich lastig laat voorspellen. Het is het subjectieve oordeel van een rechter wat wordt toegelaten als ‘parodie’ of kunstwerk en waar de rechter de grens van dat toelaatbare overschreden vindt. De verschillende rechtszaken laten zich ook moeilijk vergelijken, omdat het altijd gaat om de uitwerking en details van het specifieke geval. Het is dus zeker een bepleitbare zaak, maar de uitkomst van een dergelijke zaak is niet te voorspellen.

Het is nog niet bekend of Hermès daadwerkelijk een rechtszaak zal aanspannen tegen de kunstenaars of dat zij het hierbij zal laten zitten, mede gelet op de aandacht die de kwestie inmiddels getrokken heeft. Nadelig is die aandacht voor Rothschild en Ramirez waarschijnlijk niet. Door het op controversiële wijze aan de stok te krijgen met een gevestigd modehuis, zullen de kunstenaars in de toekomst alleen maar meer faam verwerven en zal de door hen gecreëerde digital art alleen maar gewilder zal worden. Net zo exclusief als Hermès dus, of misschien wel meer.

Geschreven door Nine Bennink, advocaat bij Köster Advocaten in Haarlem. Regelmatig behandelt Köster Advocaten actuele juridische kwesties. Zie: kadv.nl.