Wat is het nieuwe Gore-Tex membraan en wat heeft Greenpeace ermee te maken?

Als in het najaar de eerste producten met het nieuwe, duurzamere ePE-membraan van Gore-Tex op de markt komen, zou de wereldleider op het gebied van waterdicht, functioneel textiel en daarmee de hele outdoor-industrie een heuse ommezwaai hebben gemaakt. Of toch niet?

PTFE is de belangrijkste grondstof van Gore-Tex

Om te begrijpen dat de ontwikkeling van dit nieuwe, duurzamere ePE-membraan een revolutie betekent voor het Amerikaanse bedrijf W.L. Gore & Associates, moet men een stukje teruggaan in de tijd. Het verhaal van Gore-Tex begint in de jaren vijftig, toen Bill Gore zijn baan opgaf bij chemiebedrijf DuPont om zich volledig te wijden aan het polymeer polytetrafluorethyleen, of PTFE, waarvan hij heilig geloofde dat het potentieel voor nieuwe mogelijkheden groot was. Maar het was zijn zoon, Bob Gore, die in 1969 de belangrijke ontdekking deed. Hij ontdekte per toeval dat PTFE uitgerekt of "uitgebreid" kan worden. Dat was het begin van Gore-Tex. Het duurde echter nog zeven jaar voordat het microporeuze, waterafstotende en waterdampdoorlatende materiaal daadwerkelijk werd gebruikt voor het lamineren en verkopen van stoffen voor kleding. Pas in 1976 kwam het eerste regenjack van Gore-Tex op de markt.

Tot op de dag van vandaag is PTFE de belangrijkste grondstof van Gore-Tex en daarmee de hoeksteen van het wereldwijde succesverhaal van deze onderneming.

Gore-Tex: peetvader van moderne functionele kleding

Het belang van Gore-Tex voor de hele outdoor- en sportmarkt kan moeilijk worden overschat. Zonder functionele specialisten als Gore-Tex zouden het outdoorsegment van de kledingindustrie en de boom van buitenkleding van de laatste jaren er waarschijnlijk nooit geweest zijn. Geen enkel prestatiegericht outdoormerk kan nog om het kenmerk "waterdicht" heen, en ook diverse modemerken integreren steeds meer functie in hun bovenkleding.

Wat W.L. Gore & Associates destijds voor elkaar kregen, was het begin van een revolutie in de kledingsector. Dit is een van de redenen waarom Gore-Tex behoort tot de selecte kleine kring van merken waarvan de naam representatief is voor een hele categorie: Als je een waterdichte jas wilt, vraag je om een Gore-Tex jas. Toch is Gore slechts een "ingrediënt brand", d.w.z. slechts een leverancier van stoffen en niet de fabrikant van het jack. Gore-Tex is ook niet de enige fabrikant van laminaten.

Greenpeace beschuldigt outdoor-industrie van het vernietigen van de natuur

In de jaren 2010 begon deze sterke positie echter te wankelen. Met de campagne "Detox my Fashion" startte Greenpeace in 2011 een campagne tegen het gebruik van gevaarlijke chemicaliën in de kledingindustrie. De groep chemische stoffen die bekend staan als PFC's (Perfluorinated compound) speelde een prominente rol in deze campagne omdat ze niet kunnen worden afgebroken in het milieu en nu zelfs in de meest afgelegen gebieden van de wereld kunnen worden opgespoord. Ze worden beschouwd als kankerverwekkend en hebben invloed op hormonen. Dit brengt ons terug bij Gore: PFC's worden gebruikt als hulpstof bij de productie van PTFE. Bovendien waren PFC's nodig om textiel waterafstotend te maken, wat nodig is om gelamineerde stoffen, zoals die van Gore-Tex, permanent waterdicht en ademend, d.w.z. dampdoorlatend te maken.

Outdoor-industrie opent parachute

Greenpeace stortte zich op verschillende activiteiten: verontrustende studies werden gepubliceerd, merken werden aan de schandpaal genageld, er werden protestacties voor winkels georganiseerd en er werden lezingen en persconferenties op de sportartikelenbeurs Ispo gehouden waarin de outdoor-industrie ervan werd beschuldigd de natuur te vernietigen. Uitgerekend de natuurminnende outdoor-industrie moest als grootste milieuvervuiler aan de schandpaal worden genageld. De druk op de hele industrie was enorm, en steeds meer merken kwamen tot de conclusie dat ze geen PFC's meer wilden gebruiken. Op het gebied van duurzame, waterafstotende afwerkingen (DWR ) is dat vandaag de dag grotendeels gelukt.

Ook voor Gore was het een keerpunt: in 2017 zegde de textieldivisie van W.L. Gore toe gevaarlijke PFC's in haar algemene weerbestendige laminaten tegen eind 2020, en in haar speciale laminaten tegen eind 2023, geleidelijk uit te bannen. Bovendien zou Gore nieuwe en milieuvriendelijkere processen ontwikkelen en publiekelijk documenteren dat er tijdens de levensduur van zijn producten geen schadelijke PFC's in het milieu zouden vrijkomen. Greenpeace kondigde dit alles aan in een persbericht met de kop: "Succes voor het milieu - Gore ziet af van gevaarlijke chemicaliën / Grootste leverancier van outdoorkleding gaat industrie veranderen".

Het nieuwe ePE-membraan - polyethyleen in plaats van PTFE

De vraag blijft: Wat is er gebeurd met PTFE, waarvoor bij de productie PFC's nodig zijn? Gore is inderdaad op zoek gegaan naar een alternatief voor PTFE. Het nieuwe ePE-membraan, dat dit najaar voor het eerst zal worden gelanceerd met geselecteerde partners zoals Patagonia, is niet langer gemaakt van PTFE maar van polyethyleen. De kleine letter "e" in de naam ePE staat niet voor ecologisch - wat men gemakkelijk zou kunnen denken - maar voor geëxpandeerd, d.w.z. uitgerekt. Gore, dat al zijn membranen zelf produceert, heeft een manier gevonden om polyethyleen op een soortgelijke manier te verwerken als PTFE, dat ook uitgerekt wordt. Maar: met ePE geeft Gore zijn status van "uitvinder" op. Want Gore is niet de enige fabrikant en ook niet de uitvinder van uitgerekte polyethyleen membranen. Maar Gore heeft ongetwijfeld een enorme know-how in al deze processen.

Waarom "ecologisch twijfelachtige PFC's"?

Volgens Greenpeace houdt Gore zich aan haar belofte met de ontwikkeling van ePE. Greenpeace gaf commentaar op de aankondiging van de eerste ePE-producten in oktober 2021 in een persbericht met de titel: "Detox succes: Gore-Tex zonder gevaarlijke PFC's".

Wat blijft verbazen is dat Gore altijd heel voorzichtig is met het gebruik van de term "ecologisch twijfelachtige PFC's". En dit is waar de meningen verschillen. Want Gore zegt niet dat ze te werk kunnen gaan zonder alle PFC's, alleen zonder de ecologisch twijfelachtige varianten. De kwestie is inderdaad complex. De klasse van PFC's omvat meer dan 5.000 chemische stoffen, die op hun beurt een enorm scala aan eigenschappen hebben. Deze variëren van vluchtige stoffen, die de laatste jaren terecht onder kritiek zijn komen te staan en nu uit de toeleveringsketens worden verwijderd, tot grote, stabiele moleculen, waartoe uiteindelijk ook PTFE behoort. Het lijkt erop dat Gore met ePE een PFC-vrij product wil aanbieden, maar zonder alle PFC's in diskrediet te brengen, waartoe PTFE blijkbaar nog steeds behoort. Volgens Gore's definitie zijn de PFC's hier echter niet van ecologisch belang. Feit is dat er nog veel onzeker is over de effecten van deze stoffen. Greenpeace steunt daarom een voorstel van vijf EU-lidstaten (Denemarken, Duitsland, Nederland, Noorwegen en Zweden) om alle PFK's als groep te reguleren, terwijl de Amerikaanse staat Maine al een verbod op alle PFK's heeft uitgevaardigd.

Laat Gore PTFE nu vallen?

Dat brengt ons bij de laatste vraag: Wat gebeurt er nu met PTFE? Gaat Gore nu al zijn processen veranderen en volledig vertrouwen op ePE? Nee. Voorlopig is ePE niet meer dan een nieuw product in de grote Gore-Tex-portfolio. PTFE-membranen zullen blijven bestaan. Er zullen ook Durable Water repellent (DWR)-afwerkingen met PFC zijn, namelijk voor werkkleding voor bijvoorbeeld brandweer en politie, omdat er nog geen gelijkwaardige alternatieven zijn gevonden.

Wanneer de eerste geselecteerde outdoormerken (waaronder Adidas, Arc'teryx, Dakine, Patagonia, Reusch, Salomon en Ziener) volgend najaar beginnen met de verkoop van ePE-producten, zal de verdere ontwikkeling afhangen van hoe het nieuwe membraan wordt geaccepteerd. Dit ligt dan sterk in de handen van merken en consumenten.

Dit artikel is eerder verschenen op FashionUnited.UK. Vertaling en bewerking van het Engels naar het Nederlands: Eugenia Melissen Ferrer.