Het Schoenenkwartier in Waalwijk is een walhalla voor schoenenfanaten

‘Put on your red shoes.’ Dat lieten bezoekers van het fonkelnieuwe Schoenenkwartier in Waalwijk zich geen twee keer zeggen. De titel van de eerste tentoonstelling – over de relatie tussen schoeisel, muziek en identiteit – vormde meteen een mooie dresscode voor de feestelijke opening, waar FashionUnited bij aanwezig was. Van hoge hakken tot sneakers, er was geen genodigde die níet extra goed had nagedacht over zijn schoenenkeuze. “Kijk maar eens om je heen”, zei Sacha Ausems, de burgemeester van Waalwijk, op rode pumps. “De schoenen die iemand draagt, zeggen veel over zijn of haar persoonlijkheid.”

Nieuwe naam, nieuw concept

Dat het feest was in Waalwijk, viel niet alleen af te lezen aan de schoenen. Ook aan de blije gezichten van museumdirecteur Anouk van Heesch en conservator Inge Specht. Want eindelijk, na vijfenhalf jaar voorbereiden en verbouwen, is het voormalig Nederlands Leder en Schoenenmuseum nu omgetoverd tot het Schoenenkwartier. Een nieuwe naam, een nieuw concept en een nieuwe locatie. Centraler kan niet: het museum bevindt zich in de westvleugel van het Kropholler-complex, aan het Raadhuisplein 1. Het Rijksmonument is prachtig verbouwd; wie wel eens in het oude gebouw is geweest, moet even met zijn ogen knipperen. Het vorige museum had altijd al een goede naam én een unieke collectie. Die kwam alleen niet goed uit de verf. Het gebouw was gedateerd, donker en de vaste opstelling was aan vernieuwing toe.

De machines draaien weer

Het realiseren van het Schoenenkwartier was een ambitieus project. Maar wat er is neergezet past helemaal in de tijdsgeest. Waalwijk is hiermee een fantastisch instituut rijker met internationale allure. Interactief, dynamisch, inclusief en levendig. Meteen bij binnenkomst verraden geluiden uit de werkplaatsen dat het Schoenenkwartier méér is dan een museum. Het rust op drie pijlers: de maaklabs, het kenniscentrum en het museum. Op de begane grond wordt het productieproces van schoenen helder uitgelegd. “Dit hebben we teruggebracht naar zevenentwintig stappen”, vertelt Specht. “Een sterke vereenvoudiging van het proces, want alleen al het bovenwerk van een schoen vereist vaak wel tweehonderd stappen.” Bij elke fase worden indrukwekkende machines getoond, waarvan sommige ook echt weer gaan draaien.

Rijke geschiedenis

Waalwijk heeft als enige stad in Nederland een schoenenhistorie. Die rijke, maar deels ook tragische geschiedenis, wordt een verdieping hoger uit te doeken gedaan. Van de opkomst van thuislooiers, de stoommachine en grote fabrieken die zorgden voor een kloof tussen arm en rijk in de samenleving. Portretten van vier werknemers, die elk een andere tak van de schoenmakersbranche representeren, brengen deze verhalen dichtbij. Ook voor de jongste bezoekers is de geschiedenis toegankelijk gemaakt, door van de historisch markante figuur Okke de Spin een museummascotte te maken. Kinderen kunnen in de verschillende ruimtes naar hem op zoek. Het Schoenenkwartier heeft nu ook een aankoopbudget, wat voorheen niet het geval was. Een wisselkast zet actuele schoenen of nieuwe aanwinsten in de spotlights.

Leer van mango of bloed

In het kenniscentrum is de gespecialiseerde bibliotheek van het museum voor iedereen beschikbaar gemaakt. Van vakliteratuur tot kinderboeken, jong en oud kan zich hier in het onderwerp verdiepen. “Andere musea schakelen regelmatig onze expertise in”, vertelt Van Heesch. “Zoals bij de vondst van het Palmhoutwrak in 2014, op de bodem van de Waddenzee.” Er is ook een materialenbank, waar bezoekers allerlei materialen kunnen bestuderen – én voelen! – die voor schoenen worden gebruikt tijdens het productieproces. Denk aan stalen van kikker- en paddenleer of rundleer met reptielenprint. Alternatieven voor dierlijk leer mogen natuurlijk niet ontbreken: fruitleer gemaakt van overrijpe mango’s, ananasleer, kurkleer en zelfs bloedleer, gemaakt van met bloed gekleurd slachthuisafval.

David Bowie-laarzen en Dr. Martens

De expositie ‘Put on your red shoes’ op de tweede verdieping opent met iconische schoenen van wereldsterren. Als een ‘hall of fame’ schitteren op één podium de knalrode laklaarzen van David Bowie, de Dolce&Gabbana-pumps van Madonna, de platformschoenen van Elton John en de Songfestival-laarzen van Anouk, ontworpen door Azzedine Alaïa. Het museum leende stukken van onder meer de David Bowie Archives, het Abba-museum in Stockholm en het Bata Shoe Museum in Toronto. En van ontwerpers zelf, zoals de driedubbellaags bladgouden knielaarzen die de Nederlandse Zeynep Dag maakte voor Beyoncé. Verderop is er aandacht voor alledaagse schoenen, zoals Dr. Martens, All Stars, Clarks en Vans. Merken die nu wijdverbreid zijn en mede dankzij muziekartiesten uitgroeiden tot iconische merken.

Experimenteren in de maaklabs

Met ruim 13.000 objecten in de collectie heeft het Schoenenkwartier de komende jaren nog meer dan genoeg verhalen te vertellen. Het gebouw van drieduizend vierkante meter biedt daar alle ruimte voor. Wat bovenal heel geslaagd is aan het nieuwe museumconcept, is dat het ambacht terug is. Jonge makers kunnen hier leren van het verleden en experimenteren in de workshops. Een beproefde formule die ook het Textielmuseum in Tilburg en het Centraal Museum in Utrecht toepassen. In één van de maaklabs zit tijdens de feestelijke opening de jonge ontwerper Ruben Warnshuis te werken. Hij maakt eenvoudige schoenen van geweven touw, geïnspireerd door zijn grootvader die touwslager was. Zijn verhaal illustreert dat het Schoenenkwartier nóg een mooie functie heeft: generaties met elkaar verbinden.

De tentoonstelling ‘Put on your red shoes’ is van 28 juni 2022 tot en met 5 februari 2023 te zien in het Schoenenkwartier in Waalwijk.