Japanse mode: cool in de jaren tachtig én vandaag
bezig met laden...
Een knalroze, dertig meter lange loper wordt uitgerold bij de entree van Museum Volkenkunde in Leiden. De nieuwe tentoonstelling ‘Cool Japan’, over de wereldwijde fascinatie voor de Japanse beeldcultuur, is in alle opzichten over-the-top en dat wordt meteen bij aankomst duidelijk. Naast Pokémon, Hello Kitty, robots, samoerai en Japanse horror is er veel aandacht voor mode. FashionUnited kreeg een persoonlijke rondleiding langs de modehoogtepunten in de tentoonstelling door Daan Kok, conservator Japan& Korea bij Museum Volkenkunde.
Mangameisje meets courtisane
De blikvanger in de eerste zaal is een kimono met mangaprint van Matsuura Hiroyuki. Het betreft een yukata, een lichte kimono, oorspronkelijk bedoeld voor in het badhuis. Kunstenaar Hiroyuki staat erom bekend traditionele Japanse cultuuruitingen te combineren met de hedendaagse popcultuur. “Die mix van oud en nieuw is de rode draad in de tentoonstelling”, vertelt Kok. “Dat zie je terug in het kleurrijke campagnebeeld: een mangameisje met grote ogen gekleed als een courtisane in een klassieke kimono met haarspelden. De gouden achtergrond verwijst naar de kamerschermen die in de tentoonstelling te zien zijn.” Uit eigen collectie selecteerde het museum twee antieke kimono’s die vanwege de repetitieve patronen heel herkenbaar zijn voor Japan. De één met een swastika-patroon, een oud symbool van voorspoed dat je veel tegenkomt binnen het boeddhisme, de ander met een asanoah-patroon van gestileerde hennepbladeren. Kok: “Geloof me, als je deze dessins eenmaal gezien hebt, kom je ze overal tegen. Er is zelfs een Ikea-behang met een asanoah-motief!”
Foto: Kirsten van Santen
De kimono als conversatiestuk
Met steun van het Mondriaanfonds kocht Museum Volkenkunde recent twee bijzondere kimono’s aan van de Kameroener Serge Mouangue, die opgroeide in Parijs en vijf jaar in Tokio woonde, waarvan er één wordt getoond. De traditionele stof, een kente-doek, liet Mouangue weven in de Ashante en Ewe-regio in Ghana en Togo. De kimono werd vervaardigd door kimonomakers in Kyoto. Van huis uit is Mouangue ontwerper van concept cars bij Nissan in Tokio, maar hij raakte geïntrigeerd door de Japanse cultuur waarin hij werd ondergedompeld. Zo kwam hij op het idee voor zijn merk Wafrica. ‘Wa’ is een oude benaming voor Japan. “Deze kimono is een sprankelend voorbeeld van hoe de Japanse beeldcultuur in allerlei variaties de hele wereld over gaat”, zegt Kok verguld. “Een enkele internationaal georiënteerde Japanner durft het aan om dit soort statementkimono’s te dragen.”
Foto: Detail Wafrica kimono uit kente-doek, ontwerp Serge Mouangue (1973-), katoen, zijde (ceintuur), 2016
Van New York tot Tokio
Verderop is een ander mooi voorbeeld te zien van de globalisering van Japanse iconen: een jurk voorzien van een golfpatroon dat onmiskenbaar refereert aan de wereldberoemde Japanse prent ‘De grote golf bij Kanagawa’ van Katsushika Hokusai. Maar hoe Japans de jurk ook lijkt, hij is ontworpen door Alena Akhmadullina, een Russische ontwerpster van luxueuze damesmode. Het museum heeft hem dan weer in bruikleen van de New Yorkse blogger Tina Lee, die zichzelf in deze jurk fotografeerde voor haar blog over Asakusa, een wijk in Tokio. “Dit stuk toont aan dat de grote golf een beetje van iedereen is geworden”, concludeert Daan Kok. “Bijzonder is hoe het met zo’n omweg – via Rusland en New York – uiteindelijk weer in Japan terecht is gekomen.”
Alena Akhmadullina, lente/zomer 2016. Foto: Donhoa Tran
Shoppen met museumbudget in Harajuku
Het pièce de résistance is de zaal met Kawaii straatmode, de ‘schattigheidscultuur’ uit Japan. “De Nederlandse journalist Kjeld Duits is goed bevriend met Kurebayashi Haruka, de bekendste fashionista uit Harajuku”, vertelt Kok. “Samen met haar zijn we in deze beroemde Tokiose wijk een middag gaan shoppen en daar heeft zij voor ons een outfit samengesteld. Deze samenwerking past bij onze visie van co-verzamelen.” De straatmode van Harajuku kent verschillende stijlen. Haruka is een aanhanger van het momenteel razend populaire Decora, wat staat voor veel neonkleuren en een overload aan haardecoraties. De oudere Lolita-stijl is inmiddels gemeengoed geworden, bewijst een eenvoudig jurkje uit China. “Maar denk nu niet dat twee op de drie meisjes er zo bij loopt in Tokio. Het gaat echt om een kleine subcultuur”, benadrukt Kok. “De impact is echter enorm doordat Haruka zo mediageniek is. Interessant genoeg is ongeveer negentig procent van haar volgers afkomstig van buiten Japan.”
Foto: Kirsten van Santen
Breaking the rules: de punk van Japan
Enerzijds geniet de Harajuku-straatstijl veel waardering en zijn er kleurrijke fotoboeken van te koop in museumshops en kunstboekhandels, anderzijds heeft het een hoog kitschgehalte. “Maar vergeet niet dat alles worden gedragen vanuit een bepaalde filosofie”, zegt Kok. “Dit is begonnen als een echte punkbeweging. In de jaren zeventig kon je niet méér anti-establishment zijn dan door zulke vrolijke kleding aan te trekken waarmee je je aan geen enkele regel conformeert. Elke outfit wordt samengesteld volgens het principe van kōde, een verbastering van het Japanse woord voor coordination. Het is een tegenreactie op de gestandaardiseerde manier van kleden om maar niet op te vallen in de maatschappij. Uiteraard is het wel meer mainstream geworden doordat de straatstijlen veelvuldig zijn gepromoot in internationale magazines.”
Rei Kawakubo, oprichter van Comme de Garçons, in haar ontwerpstudio in Aoyama, Tokyo, december 1983. Foto Paul van Riel
Kawakubo, Yamamoto en Miyake
Na al het kleurgeweld van de Japanse popcultuur kom je in de zaal Essentie even tot rust. Hier worden couturestukken uit de jaren tachtig getoond van drie vooruitstrevende Japanse ontwerpers: een trui met verschillende armsgaten van Rei Kawakubo (Comme des Garçons), een damespak dat half smoking, half colbert is van Yoji Yamamoto en een ensemble uit de bejubelde Pleats Please-collectie van Issey Miyake. Kok: “*Ook eenvoud en puurheid associëren we met Japan. De zentuin en theeceremonie worden er dan al snel bijgehaald. Deze creaties grijpen terug naar de essentie en laten in feite een eerdere versie van ‘cool Japan’ zien. We tonen daarnaast ook een outfit van de Belgische Ann Demeulemeester, die zich laat inspireren door het werk *van deze Japanse avant-garde-ontwerpers.” Dat in het Modemuseum Hasselt momenteel de tentoonstelling ‘Across Japan’ loopt, is toeval. Of misschien ook wel niet: de fascinatie voor Japan leeft wereldwijd en zeker ook bij onze zuiderburen.
Foto: Kirsten van Santen
De tentoonstelling ‘Cool Japan – Wereldwijde fascinatie in beeld’ is van 14 april tot en met 17 september 2017 te zien in Museum Volkenkunde in Leiden.
Homepage foto: Kirsten van Santen