Van crinolinejapon tot collector’s sneaker: Fashion Statements in Amsterdam Museum

Het Amsterdam Museum bezit een omvangrijke verzameling kostuums en accessoires, waarvan veel stukken vanwege hun zeldzaamheid en kwetsbaarheid maar heel af en toe worden getoond. “Het is niet onze bedoeling om een stolp over de collectie te plaatsen”, zegt Judikje Kiers, directeur van het Amsterdam Museum, tijdens de persopening van de modetentoonstelling. “Als deze schatten uit het depot tevoorschijn komen is het de kunst om ze op een verfrissende manier te presenteren in een hedendaagse context.” Met de tentoonstelling Fashion Statements zijn gastcurator Marian Duff van MAFB en modeconservator Judith van Amelsvoort daar goed in geslaagd. De opzet: zes modeontwerpers werpen een eigentijdse blik op 75 topstukken uit de kostuumcollectie, met elk een eigen thema.

Eigentijdse ontwerpers reflecteren op historische kleding

Bas Kosters, Marga Weimans, Karim Adduchi, Ninamounah, Art comes First en Patta tonen ieder drie outfits die een hedendaagse boodschap uitdragen. In de meeste gevallen gaat het om bestaand werk uit hun archief, soms nieuw werk, zoals bij Ninamounah. De Rietveld-alumna lanceerde anderhalf jaar geleden haar eigen label en studeerde eerder biologie. Ze wordt gedreven door een interesse in de natuurlijk aard van de mens. Wonderlijk genoeg is het vrouwelijk lichaam door de eeuwen heen in de meest onnatuurlijke vormen geforceerd. Met hulpstukken als paniers, crinolines, onderrokken en korsetten werd het silhouet aangepast aan het op dat moment heersende vrouwbeeld. Er is zelfs een zwangerschapskorset te zien op de tentoonstelling –alles voor die felbegeerde wespentaille. Ninamounah versneed stereotype stukken als het maatpak, het uniform en het korset en voorzag ze van rondingen, zoals een zwangere buik en borsten, om juist de vrouwelijke vormen te vieren.

Handwerk Bas Kosters naast achttiende-eeuws herenvest

Bij de ene ontwerper werkt de koppeling met de historische kostuums beter dan bij de andere. Het werk van Bas Kosters gaat door het vele handwerk geweldig goed samen met de al even kleurrijke geborduurde herenvesten uit de achttiende eeuw. Zijn collectie Permanent State of Confusion (2015) is gemaakt uit overgebleven materialen van oude collecties. “Het vermaken van kleding was in de achttiende en negentiende eeuw ook in welgestelde kringen gebruikelijk. Textiel was in die tijd zeer kostbaar”, vertelt modeconservator Judith van Amelsfoort tijdens de persopening. Marga Weimans heeft als thema volume. Rond 1860 bereikt wijde mode een hoogtepunt: de rok van een baljurk kon een doorsnee van wel drie meter hebben. Ze toont drie ontwerpen uit haar debuutcollectie, waaronder een monumentale ‘kamervullende’ jurk. Die is gemaakt van isolatiemateriaal uit de bouwindustrie en wordt in vorm gehouden door een crinoline van staal. Weimans licht tijdens de persopening toe: “Er hoorde ook nog een rijdende constructie onder die gebruikt is tijdens de show.”

Zijden balschoentjes versus Patta’s om mee te pronken

De mannen van het Amsterdamse sneakermerk Patta, Edson Sabajo en Guillaume Schmidt, tonen drie sneakers in samenwerking met Kangaroos, Nike en Fila. Nostalgie staat centraal in hun ontwerpen. “Vroeger hadden we drie soorten schoenen: de degelijke schoen waar je je moeder heel blij mee maakte omdat je er lang mee kon doen, de ‘aftrapschoen’ die je altijd bij je had om buiten te spelen en de showschoen om tof mee te doen.” Die laatste, vaak peperdure sneaker moest er tiptop uitzien. “Dat ging ver, met tandenborstels en bleek.” Deze functionele benadering heeft veel raakvlakken met de modegeschiedenis. Ook Sophia Lopez Suasso-de Bruijn, die haar rijke collectie schoenen na haar dood in 1890 grotendeels naliet aan de stad Amsterdam, bezat collector’s items. Vijfentwintig prachtige exemplaren, sommige nog puntgaaf, zijn te zien in het museum. Zomaar naar buiten gaan op je goede schoenen was destijds niet de bedoeling. Zo waren er overschoenen voor buiten en balschoenen van zijde alleen voor binnen.

‘Geen makkelijke tentoonstelling om te maken’

Volgens de modeconservator was het een uitdagende tentoonstelling om te maken. Ten eerste omdat er vroeger nog geen confectiemode bestond en alle historische kostuums op maat zijn gemaakt. “We zijn een half jaar bezig geweest om alle poppen op te vullen met speciale tricot hoezen of juist kleiner te maken. Daarnaast zijn meerdere kostuums gerestaureerd door onze restaurateurs en textielvrijwilligers.” Tot slot zijn ook de relatief smalle ruimtes met lage plafonds van het voormalige burgerweeshuis niet ideaal voor een modetentoonstelling. Scenograaf Tatyana van Walsem creëerde een minimalistisch en verstild beeld door slim te gebruik te maken van kleur. In de ruimte met afstudeerwerk van Karim Adduchi en prachtige robes à la francaise maakte ze strategisch gebruik van spiegels. Hierdoor zie je goed de ‘pli Watteau’ op de rug. Deze stolpplooi is vernoemd naar de Franse schilder Jean Antoine Watteau die vrouwen in rugaanzicht portretteerde, waardoor de achterkant van de japon zichtbaar was.

De tentoonstelling ‘Fashion Statements’ is van donderdag 18 april tot en met zondag 8 september te zien in het Amsterdam Museum.

Beeld: Foto 1 - 5 Amsterdam Museum
Foto 6a+b: Robe à la Française, circa 1760-1780. Collectie Amsterdam Museum
Foto 7: Japon, circa 1905. Collectie Amsterdam Museum
Foto 8: Herenvest detail, 1780-1800, collectie Amsterdam Museum (KA 1042)
Foto 9: Damesschoenen, 1740-1760. Collectie Amsterdam Museum