Van ‘picture perfect’ tot straatmode: Het Noordbrabants Museum toont ruim 100 jaar modefotografie

Wie kent de provocatieve modefoto’s van Helmut Newton niet? De klassieke fotografie van Richard Avedon? Of de stijlvolle straatfoto’s van Scott Schuman, alias The Sartorialist? Deze en nog veel meer andere klinkende namen schitteren in de nieuwe tentoonstelling ‘A personal View on High Fashion & Street Style’ in het Noordbrabants Museum. Ruim 240 foto’s voeren bezoekers mee naar de droomwereld van haute couture én de meer realistische wereld van de straatfotografie. De werken zijn verzameld door de Zwitserse Nicola Erni, die in het bezit is van één van de grootste privécollecties met modefotografie ter wereld. 

FashionUnited krijgt de gelegenheid om de tentoonstelling een dag voor de publieke opening te bezoeken. “De basis voor deze tentoonstelling werd al in 2016 gelegd”, vertelt Hans November, hoofd collectie, presentatie en educatie bij Het Noordbrabants Museum. “Dat was het jaar waarin onze tentoonstelling van Jheronimus Bosch opende, dat met ruim 500.000 bezoekers een enorme publiekstrekker was. We zijn toen in contact gekomen met een verzamelaar die ons wees op een reeks foto’s van de Britse modefotograaf Tim Walker. Deze imposante fotoserie – geïnspireerd op de mysterieuze beeldtaal van Jheronimus Bosch – werd gemaakt in opdracht van Nicola Erni en was nog nooit buiten de muren van haar museum getoond. Wij hebben daar toen een succesvolle tentoonstelling mee georganiseerd.”

Reis door de tijd in ruim 240 modefoto’s

Nadien bleef het Noordbrabants Museum contact houden met The Nicola Erni Collection in het Zwitserse Steinhausen. November: “De collectie, die naast modefotografie ook beeldende kunst en modetijdschriften bevat, is sindsdien flink gegroeid en inmiddels gehuisvest in twee volwaardige museumgebouwen. De curatoren uit Zwitserland hebben ons bijgestaan om voor deze tentoonstelling een selectie te maken uit deze indrukwekkende collectie.” Aan de hand van twaalf thema’s zoals The New Look, Revolutie! en Romantiism maken bezoekers een tijdreis door de wereld van de modefotografie. De tentoonstelling is geen chronologische presentatie, maar laat zien hoe haute couture en straatmode al decennialang verbonden zijn. Coco Chanel sprak ooit de beroemde woorden: “Mode die de straat niet haalt, is geen mode.”

Beelden die in ons collectieve geheugen staan gegrift

Wie ook maar een beetje thuis is in de wereld van modefotografie zal veel foto’s herkennen. Neem de beroemde Vogue-cover van Irving Penn uit 1950 (één van de 163 Vogue-covers die hij in totaal fotografeerde) met fotomodel Jean Patchett, wiens gezicht schuilgaat achter een gezichtssluier. Verderop hangen meer iconische vintage-afdrukken. Zoals Dovima with Elephants (1955) van Richard Avedon en Mainbocher Corset (1939) van Horst P. Horst. Tussen deze beroemde werken hangt de veel recentere serie Théâtre de la Mode van David Seidner uit 1990. Uniek is dat we geen modellen zien maar miniaturen, uit een poppenshow die vlak na de Tweede Wereldoorlog in Parijs werd gepresenteerd. Gefotografeerd in maquettes dragen de poppen Franse couturecreaties van topontwerpers als Balenciaga.

Van studiodecor naar de straten van de stad

Waar de vroege modefotografie zich vooral richtte op haute couture – een ‘picture perfect’-wereld, gefotografeerd in de studio – documenteert straatfotografie juist de mode van alledag. Vanaf de jaren vijftig namen fotografen als Frank Horvat en William Klein hun modellen steeds vaker mee naar buiten. Weg van de studiodecors, op naar de straten van de stad. Op een zwart-witfoto uit 1955 van Gleb Derujinsky zien we twee vrouwelijke modellen die poseren voor een Frans bakkertje. De bakkersvrouw zelf staat glimlachend in de deuropening, in werkschort met haar arm vol stokbroden. Op een andere foto zien we twee modellen achter het raam van de Parijse metro. Het idee om modellen in designerkleding ‘quasi-spontaan’ te laten poseren in een alledaagse setting is nog altijd relevant.

Het ontwerp van de tentoonstelling werd verzorgd door Gert Voorjans. De Belgische interieurontwerper richtte ooit één van de woningen van Mick Jagger in en is nauw verbonden met de modewereld. Zo maakte hij naam met de inrichting van alle winkels van modeontwerper Dries Van Noten. Het Noordbrabants Museum gaf Voorjans de opdracht om de vaak bonte, vrolijke en vooral heel gevarieerde modefoto’s tot leven te brengen. Bij de vroege zwart-witfoto’s doet hij dat door middel van een kleurverloop op de muur. In andere ruimtes kiest hij voor paarse belichting, een aaibare stoffen muur of reflecterende zilveren wanden om de fotografie te versterken. Je kunt je afvragen of een fototentoonstelling dit soort ‘opsmuk’ nodig heeft. Maar hier werkt het heel goed, het maakt van de expo een belevenis.

De variatie in het formaat van de foto’s werkt ook prettig afwisselend. Sommige foto’s zijn indrukwekkend groot en dienen met enige afstand te worden bekeken. Neem de levensgrote naakten van Helmut Newton of een imposante modefoto van Kate Moss door Mario Testino voor de Britse Vogue. Bij de kleinere werken krijg je juist neiging er met je neus bovenop te gaan staan om alle details in je op te nemen. De meeste foto’s zijn van een strakke zwarte of witte lijst voorzien. Enkele foto’s vormen daarop een uitzondering. Let maar eens op de serie van het Nederlandse topmodel Imaan Hammam, die Hassan Hajjaj schoot voor het oktobernummer 2020 van Vanity Fair. In de lijst zijn kleurrijke theeblikken verwerkt – een herinterpretatie van traditionele Marokkaanse mozaïekpatronen.

Modefotografie als weerspiegeling van de maatschappij

Baanbrekende fotografen bepaalden vroeger wat stijl was, en doen dat nu nog steeds. Maar de modewereld is in de loop der jaren sterk geëvolueerd. In de loop van de twintigste eeuw raakten haute couture en straatmode steeds meer met elkaar verweven. De catwalk brengt nieuwe trends naar het grote publiek en de stijl van de straat schopt het steeds vaker tot de catwalk. Wat ook veranderd is: lange tijd werd de wereld van modefotografie gedomineerd door mannelijke, witte fotografen. Inmiddels zorgt een grotere diversiteit onder medewerkers en nieuw talent voor meer variatie, creativiteit en genderfluïditeit. Vóór de camera nemen we langzaam maar zeker afstand van verouderde schoonheidsidealen. Zo is modefotografie, net als de mode zelf, een weerspiegeling van de maatschappij én altijd in beweging.

‘A Personal View on High Fashion & Street Style: Photographs from the Nicola Erni Collection’ is t/m 3 september 2023 te zien in Het Noordbrabants Museum.