Very British: tentoonstelling Royals & Rebels is eerbetoon aan Britse mode én Vivienne Westwood

Van punk en rebellie tot neoromantiek: de in december overleden modeontwerper Vivienne Westwood heeft haar stempel stevig op de modegeschiedenis gedrukt. Haar invloed op de Britse mode – en ver daarbuiten – is enorm geweest. Ze was rebels en geniaal, haar werk altijd vernieuwend, maatschappelijk geëngageerd én met veel gevoel voor tradities. Met de modetentoonstelling ‘Royals & Rebels’ duikt Kunstmuseum Den Haag in de rijke geschiedenis van de Britse mode, inclusief een eerbetoon aan Vivienne Westwood.

Modetentoonstelling met een bitter randje

Het is een tentoonstelling met een ‘bitter randje’, zo vertelt museumdirecteur Benno Tempel bij de persopening, waar FashionUnited bij aanwezig is. Het museum heeft een nauwe band met Vivienne Westwood die teruggaat tot de jaren tachtig. Modeconservator Madelief Hohé en haar team broedden al langer op een solotentoonstelling. Maar haar overlijden op 81-jarige leeftijd trok een streep door die plannen. Desondanks kunnen Westwood-fans hun hart ophalen in ‘Royals & Rebels’, want de tentoonstelling brengt een ongekend aantal creaties van de ontwerper bijeen, uit eigen collectie en in bruikleen van het modehuis. Ook andere invloedrijke (Britse) ontwerpers komen aan bod, zoals de in april gestorven Mary Quant, bekend van haar minirok en hotpants uit de Swinging Sixties.

“We hopen bezoekers mee te nemen op een reisje naar Engeland”, zegt Madelief Hohé in haar welkomstwoord. Bij binnenkomst wordt direct ‘het Britse gevoel’ opgeroepen. En hoe kan dat beter dan met de Union Jack-jurk van Vivienne Westwood uit 2012 bijvoorbeeld? Deze verweerde jurk in rock-‘n-rollstijl combineert op interessante wijze een tijdloos modestuk met een historisch patroon van diepgaande betekenis. De outfit ernaast bevat een zwart vest met een geborduurde beeltenis van The Queen. De tentoonstelling is ingedeeld in vier hoofdthema’s: In the city, The Country en Royals & Rebels.

Minirokken, punkoutfits en trenchcoats

Bij het thema ‘In the city’ komt de drukke metro van Londen tot leven. Deze wordt bevolkt door kleurrijke types uit verschillende decennia: van meisjes in mini-jurken met psychedelische motieven tot provocatieve punkers en skinheads gekleed in tartans en legerkisten. Nog een aspect dat onlosmakelijk verbonden is met Britse mode, is de regen die zo kenmerkend is voor Engeland. De klassieke Burberry-trenchcoat met de kenmerkende geruite voering – die de Engelse soldaten droog hield tijdens de Eerste Wereldoorlog – mocht niet ontbreken in de tentoonstelling.

Hier en daar worden bijpassende interieurstukken getoond, om het Britse gevoel te versterken. Denk aan serviesgoed in Wedgewood-stijl. Behang in de geest van de arts-and-craftsbeweging. Of een fauteuil gestoffeerd met een print uit Westwood’s ‘Pirate’-collectie – waarvan enkele ontwerpen verderop te zien zijn.

Anglomanie: de fascinatie voor het Britse

De tentoonstelling komt op een goed moment. Britse mode staat flink in de belangstelling, onder andere vanwege het recente overlijden van koningin Elizabeth II, de kroning van koning Charles III en het succes van hitserie The Crown. Die fascinatie voor Britse mode is overigens niet nieuw. Al in de achttiende eeuw was er sprake van een ware Anglomanie. Rijtuigen, tuinontwerpen, diners, japonnen, mannen- en kinderkleding: alles moest opeens ‘à l’anglaise’. Zo kreeg de robe à la française kreeg concurrentie van de robe à l’anglaise, herkenbaar aan de smalle plooien op de rug, die het toonbeeld was van verfijning en vakmanschap. In Nederland werd zowel de Franse als Engelse mode gevolgd.

Rebelse royals: een trui met een zwart schaap

Over de titel van de tentoonstelling verklaart Hohé: “Sommige royals zijn rebels én andersom.” Prinses Diana was behalve een mode-icoon ook een voorbeeld van een ‘rebelse royal’ die mode aangreep om een statement te maken. Twee outfits uit haar garderobe schitteren in de tentoonstelling – de enige ontwerpen die achter glas worden getoond. Het gaat om een zwarte Chanel ‘dress jacket’ van Karl Lagerfeld, die ze meerdere malen droeg in periode van rouw, en een lichtblauwe cocktailjurk, gedragen de laatste zomer van haar leven. “Toen de prinses in mijn ogen op haar mooist was”, aldus Hohé.

Minstens zo veelzeggend is de Warm & Wonderful-trui, die Lady Di in de jaren tachtig droeg. Het museum bezit eenzelfde exemplaar, dat te zien is in de tentoonstelling. Met de trui bracht Prinses Diana een discrete boodschap over aan het publiek. Tegen de rode achtergrond met rijtjes witte schapen springt één zwart schaap in het oog. Hohé: “Gezien de worstelingen van de prinses spreekt de boodschap voor zich.” De trui is nog steeds zó in trek dat Warm & Wonderful een geactualiseerde versie heeft uitgebracht onder de naam ‘Diana Edition’. En het originele exemplaar? Dat kwam recent boven water en wordt dit najaar geveild.

Nog een eyecatcher is de trouwjurk van Vivienne Westwood die actrice Carrie Bradshaw droeg in de film ‘Sex and the City’ (2008), en recent ook in het vervolg ‘And just like that…’ (2023). Een mooi eerbetoon aan Vivienne Westwood, die groot voorstander was van het opnieuw dragen of recyclen van kleding. Wat opvalt aan de trouwjurk, is de extreem smalle taille. “Toen Carrie Bradshaw de jurk opnieuw droeg, moest er aan de achterkant een beetje gesmokkeld worden”, weet Marije Blaasse, collectiemedewerker van de afdeling Mode & Kostuum. Het toeval wil dat de veren hoofdtooi die ze bij de bruidsjurk droeg, recent door Sotheby’s werd geveild. Vraagprijs? Tussen de 40.000 en 70.000 euro. “We hebben er als team erg om gelachen en uiteindelijk gekozen voor een verenhoofdtooi uit eigen collectie.”

Zien en gezien worden bij de paardenraces in Ascot

De styling van de tentoonstelling is tot in de puntjes verzorgd. Pascal Dendikkenboer voorzag alle poppen van unieke kapsels. Van een grote afro tot een hanenkam gemaakt van veiligheidsspelden uit de museumcollectie. Daarnaast zijn alle outfits voorzien van bijpassende accessoires: hoeden, regenkapjes, tennisrackets en kijk daar, een ‘sporran’ – het tasje van bont dat deel uitmaakt van het traditionele kostuum van de Schotse hooglanden. Vaste vormgever Maarten Spruyt pakte uit met wandvullend fotobehang en geluidseffecten. Zo waan je je het ene moment in een Engelse tuin en in de volgende zaal bij de beroemde paardenrace Royal Ascot. Door het geluid van galopperende paarden en de opzwepende stem van de presentator op de achtergrond, word je even deelgenoot van dit prestigieuze evenement dat niet alleen draait om paarden, maar ook om ‘zien en gezien worden’.

Koningin Máxima leende twee hoeden met een ‘Brits tintje’ uit aan het museum. De eerste is een zwierige hoed van veren, ontworpen door de Nederlandse hoedenontwerpster Berry Rutjes, die ze in 2019 droeg bij de Royal Ascot. De andere hoed is een ontwerp van Philip Treacy die ze droeg bij de kroning van Koning Charles III.

Nieuwe punkgolf geeft tentoonstelling een actueel tintje

Of je nu liefhebber bent van Engeland en je wilt onderdompelen in de vele tradities en kledingvoorschriften die het land rijk is, of fan bent van Vivienne Westwood, er zijn veel redenen om de tentoonstelling ‘Royals & Rebels’ te bezoeken. Verfrissend is dat er naast grote namen als Katharine Hamnett, Paul Smith, Gareth Pugh en Simone Rocha ook veel werk te zien is van jonge talenten. Denk aan Bora Aksu, Robert Wun, Charles Jeffrey Loverboy en Matty Bovan. Uit de reacties op het overlijden van Vivienne Westwood blijkt dat haar werk en visie nog springlevend is een voortleeft onder de jonge generatie. “Veel van deze jonkies beschouwen haar als een held”, besluit modeconservator Madelief Hohé. “Haar werk is nog altijd heel relevant. Bovendien is er in deze maatschappelijk onrustige tijden sprake van een nieuwe punkgolf.”

De tentoonstelling ‘Royals & Rebels is van 9 september 2023 tot en met 7 januari 2024 te zien in Kunstmuseum Den Haag.