Vorm als rode draad tijdens najaarssymposium Textielcommissie

In ons dagelijks leven hebben we er voortdurend mee te maken: vorm. Eén van de gebieden waarbij vorm een belangrijke rol speelt, is kleding en textiel. Of het nu gaat om een puur esthetische vorm, functionaliteit en pasvorm of het gebruik van digitale middelen bij het creëren van vorm. De Textielcommissie organiseert twee keer per jaar een symposium rond een bepaald thema. In samenwerking met Meesteropleiding Coupeur stond de najaarseditie in het teken van ‘Het belang van vorm’. Dit thema werd zowel vanuit historisch standpunt belicht, als vanuit restauratie en conservering, eigentijds gebruik en vormgeving. FashionUnited woonde vier lezingen van het symposium bij in de Amsterdamse Jeruzalemkerk, een rijksmonument uit 1929 in de stijl van de Amsterdamse school. Hier recht tegenover bevindt zich Meesteropleiding Coupeur, dat zijn ateliers openstelde voor bezoekers van het symposium.

De vernieuwende vormentaal van Maison Martin Margiela

Kaat Debo, directeur van het Mode Museum Antwerpen, belichtte de ontwerpen van Maison Martin Margiela. Daarbij zoomde ze in op zijn collectie voor lente/zomer 1998, ook wel de ‘Flat Collection’ genoemd. Deze collectie bestaat uit meerdere lijnen. “In de eerste lijn speelt hij met het tweedimensionale karakter van kledingpatronen”, aldus Debo. “Dit doet hij door deze letterlijk in zijn ontwerpen te verwerken. Als het kledingstuk niet gedragen wordt, is het volledig plat. De tweede lijn bestaat uit kledingstukken waarbij de schouderlijn naar voren wordt gehaald. De derde lijn is geïnspireerd op vintage draagtassen en kruidenierstasjes. Het vertrekpunt voor de vierde groep is het platte vlak: met behulp van lange ritsen krijgt het kledingstuk vorm.” In plaats van een traditionele modeshow koos Margiela voor een ongebruikelijke presentatievorm. Mannen in witte labjassen presenteerden de ontwerpen op kledinghangers. Gelijktijdig toonden videoschermen op de achtergrond hoe het kledingstuk gedragen wordt. Typisch Maison Martin Margiela is dat je veel ontwerpen op verschillende manieren kunt dragen. Zo raak je er minder snel op uitgekeken: slow fashion avant la lettre.

Patronen in XXSmall: fascinerende miniatuurwereld

Madelief Hohé, conservator mode en kostuum bij Kunstmuseum Den Haag, vertelde meer over een setje poppengoed en patronen uit de zeventiende eeuw uit de museumcollectie. Miniaturen die een schat aan waardevolle gegevens herbergen. Bij het onderzoeken en taxeren schakelde ze de hulp in van kleermaker en verzamelaar Roy Verschuren. “Het setje, dat helaas niet compleet is, bestaat uit twee poppenfiguren die kleiner zijn dan een Barbie, een aantal patroondelen en een aantal uitgewerkte kledingstukken”, vertelt Hohé. “Deze zijn bewaard in kleine spanen doosjes. Wat opvalt is dat de maker zeer professioneel te werk is gegaan. Hier is echt geprobeerd om de werkelijkheid tot in detail te imiteren.” Twee piepkleine keurslijfjes zijn natuurgetrouw vervaardigd, inclusief verstelbare schouderbandjes. Aan de onderkant piept nog een stukje walvisbalein uit. Op een mannenhemd is een Romeins cijfer geborduurd. Dit werd in werkelijkheid ook gedaan, zodat de eigenaar precies wist hoe groot zijn uitzet was. Het setje bevat zelfs een houten beentje, dat gebruikt is om de poppenschoentjes te vervaardigen. De miniaturen zijn niet bedoeld om mee te spelen, maar dienden voor een pronkpoppenhuis.

Beeld: Collectie Kunstmuseum Den Haag

Opgevist uit zee: archeologisch textiel uit het Palmhoutwrak

Op deze inspirerende lezing volgde een presentatie van René Lugtigheid, docent en onderzoeker conservering en restauratie textiel aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Zij is betrokken bij het onderzoek naar het textiel uit het Palmhoutwrak. Dit wrak, dat rond 1650 is vergaan op de Reede van Texel, werd in 2014 ontdekt. Aan boord deden duikers een spectaculaire ontdekking: een unieke collectie zeventiende-eeuws textiel. Eén van de topstukken is een vrijwel intact gebleven jurk. In haar lezing deelt Lugtigheid de voorlopige onderzoeksresultaten. Een belangrijk vraagstuk was: hoe zorg je ervoor dat nat archeologisch textiel bij het reinigen en drogen zijn vorm behoud? “Vriesdrogen blijkt een gunstig effect te hebben. De kwetsbare vezels blijven beter in vorm dan wanneer ze aan de lucht worden gedroogd.” The School of Historical Dress in Londen slaagde erin om, met behulp van een ingenieus systeem, een kledingpatroon te tekenen van een rood rijglijfje uit het Palmhoutwrak. Het 4D Research Lab van de UvA maakte vervolgens een reconstructie van dit rijglijfje, door deze patroontekening te combineren met 3D-scans en software voor 3D-modellage. De uiteindelijke resultaten van het onderzoek worden te zijner tijd gepresenteerd tijdens een symposium en expositie in Museum Kaap Skil op Texel.

Beeld: Margareta Svensson

Dromen van digitale reproductie van historische kleding

Professor Jouke Verlinden, verbonden aan de Universiteit Antwerpen, sloeg een brug tussen historische kostuums en de technologie van de toekomst. Technische ontwikkelingen maken het mogelijk historisch erfgoed te digitaliseren en reproduceren. Dit maakt onderzoek gemakkelijker. Verlinden houdt zich bezig met technologieën als 3D-printen en de mogelijkheden van virtual en augmented reality in het ontwerpproces. Zo werkte hij samen met Iris van Herpen aan een openingsjurk voor de presentatie van haar couturecollectie Ludi Naturae, met behulp van een nieuwe printmethode. “Maar digitale fabricage is veel breder dan 3D-printen,” benadrukt de wetenschapper. “De afgelopen jaren hebben we grote stappen gezet op het gebied van robotica, kunstmatige intelligentie en machine learning. Slimme replica’s van historisch erfgoed kunnen bijvoorbeeld ook tot stand komen door röntgenstraling of MRI-scans.” De onderzoeker geeft een vooruitblik op de nieuwe mogelijkheden voor het conserveren en presenteren. “Mijn ultieme droom is om historische kledingstukken digitaal te kunnen reproduceren zodat we ze weer kunnen dragen.”

Homepage beelden: Caroline Heller, detail Meesterproef Morning Suit 1894, door Anahi Clemens.