Biokatoen: het nieuwe zwart?

Niet zo lang geleden dachten veel mensen bij biologische katoen aan geitenwollensokken en eco-winkels. Heel verantwoord maar zeker niet fashionable. Daar begint verandering in te komen. Steeds meer modemerken richten zich op het gebruik van biologische katoen. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is al lang niet meer een vreemde term, maar ingebed in de gemiddelde bedrijfscultuur. Een paar jaar geleden stonden de arbeidsomstandigheden in de productielanden nog centraal, nu is het de beurt aan de katoenteelt. Biologisch katoen is hip.

"Het is groen en zou wel eens het nieuwe zwart kunnen worden". Dit was het credo van het congres wat 18 oktober 2005 werd georganiseerd door ICCO (de Interkerkelijke Organisatie voor Ontwikkelingssamenwerking), Modint, Mitex en MKB Nederland. Meer dan 200 ondernemers uit de mode- en textielbranche verzamelden zich in het World Fashion Centre om zich te laten informeren over milieu en sociaal verantwoorde kledingproductie. Verschillende bedrijven met ervaring in verantwoorde kledingproductie lieten hun mening horen betreffende het onderwerp en velen zeiden hetzelfde: biologische katoen is geen modegril.

Gewone katoen aanslag op milieu

Wat is er eigenlijk mis met 'normale' katoen? Door overmatig gebruik van pesticiden en water is katoen volgens Goede Waar & Co, consumentenbond voor mens-, dier- en milieuvriendelijke producten, een van de meest milieubelastende gewassen ter wereld. Het gebruikte water raakt vervuild met pesticiden en komt vervolgens vaak in drinkwater terecht wat kan leiden tot gezondheidsklachten bij de lokale bevolking. Daarnaast is de hoeveelheid water die wordt verbruikt een extra aanslag op het milieu voor de korte en lange termijn. Biologische katoen wordt geproduceerd zonder pesticiden en is daardoor een stuk milieuvriendelijker.

"Het gebruik van biologische katoen raakt steeds meer geïntegreerd in de modewereld. Een paar jaar geleden lag dat anders. In de jaren '90 introduceerde Esprit een shirt van biologisch katoen, maar dat sloeg niet aan. Het shirt werd weer uit de markt gehaald. Nu is er veel meer animo voor. De consument wordt meer maatschappelijk bewust." zegt Christel Driessen, onderzoeker kleding bij Goede Waar & Co. "Probleem is dat bedrijven niet een, twee, drie de productie kunnen omzetten. Van begin tot eind moet het proces worden veranderd om biologisch katoen te verkrijgen, dat gaat niet binnen een paar jaar." Mede daardoor ligt de marktprijs van biologische katoen momenteel hoger dan van conventioneel geproduceerde katoen. Er zijn hoge kosten gemoeid met voorlichting en begeleiding van boeren die omschakelen van conventionele naar biologische katoen. Zo levert biologische katoen minder op per vierkante kilometer, waardoor er dus meer katoen geteeld moet worden om eenzelfde opbrengst te krijgen. De hogere kosten hebben ook te maken met het beperkte marktaandeel van biologische katoen. De kleinschalige productie en verwerking zijn relatief duur. Verder brengt teelt en verwerking van biologische katoen kosten voor inspectie en certificering met zich mee.

Het Amerikaanse Organic Exchange probeert bedrijven te overreden meer biologische katoen te gebruiken. Er wordt gesproken met bedrijven als IKEA, Wal Mart en H&M. Daarnaast ontwikkelt de organisatie strategieën en creëert een platform voor producentenorganisaties uit ontwikkelingslanden. Zowel vraag als aanbod naar biologisch katoen moet gestimuleerd worden, vindt Organic Exchange. De intentie van het bedrijf is dat de biologische katoenproductie in 2015 in 10 procent van de wereldwijde vraag naar katoenvezel kan voorzien. Vandaar ook de recentelijke samenwerking met ICCO. Deze organisatie werkt nauw samen met ontwikkelingslanden en wil zorg dragen voor een stijging van het aanbod van biologische katoen.

Sportkledingmerk Nike is een van de bedrijven die de stap naar biologische katoen aandurft. 2,5 procent van de katoen die ze in 2003 gebruikten, was biokatoen. Het lijkt weinig, maar volgens Organic Exchange zijn ze daarmee de grootste afnemer onder de retailers. Nike heeft als doelstelling om in 2010 in alle producten die voor een groot gedeelte uit katoen bestaan 5 procent biologische katoen te verwerken. Binnen Nike bestaat een groep jonge werknemers die zich 'The Cotton Club' noemt en het senior-management wil overtuigen van de commerciële waarde van biologische katoen voor hun doelgroep: vooral kinderen, skaters en surfboarders kiezen graag uit rebellie voor puur materiaal.

Ook Hennes & Mauritz en Marks & Spencer mengen bij een aantal producten biologische katoen door hun kleding. Het Nederlandse merk Kuyichi, waarvan de kleding 40 tot 100 procent biologische katoen bevat, groeit in populariteit. Kuyichi behoort tot het label Made-By, dat weer een initiatief is van Solidaridad, een ontwikkelingsorganisatie die wereldwijd strijd tegen onrecht en armoede. Met de stichting Made-By richt Solidaridad zich rechtstreeks op de problemen in de kledingindustrie. Doel van de stichting is, modemerken te ondersteunen in goede initiatieven en de consument een keus te bieden in duurzame kleding. Naast Kuyichi vallen ook de merken Imps&Elfs, X-as, Y-as, Alchemist en Barts onder het Made-By label. Allen houden zij zich bezig met de productie van duurzame kleding.

Goede waar is niet saai

Initiatieven op het gebied van biologische katoen zijn er genoeg. Naast nieuwe merken komen er ook meer winkels, specifiek gericht op 'goede waar'. In november 2005 werd er een nieuwe guerrillastore geïntroduceerd, enkel gericht op duurzame kleding. Voor wie niet bekend is met het guerrillafenomeen: de guerrillastore richt zich op de meer trendgevoelige doelgroep, en doet dit door een winkel slechts tijdelijk te openen. Zo probeert de winkel de nieuwswaarde en de interesse te behouden. Vaak verhuist de winkel na een of twee manden naar een ander pand in een andere stad. Het initiatief van Yoi doet mee aan de guerrillahype. Maar alleen met merken die op wat voor manier dan ook maatschappelijk verantwoord ondernemen. Yoi betekent 'goed' in het Chinees. Het idee van Yoi is dat je je goed voelt als je goed doet. Miranda Hoogervorst, woordvoerder van Yoi: "Wij willen met deze winkel laten zien dat kleding die op een bewuste en maatschappijvriendelijke manier is gemaakt niet direct saai of stoffig hoeft te zijn. Natuurlijk vinden we het belangrijk dat alle kleding die wij verkopen op een goede manier tot stand is gekomen. Maar het moet daarnaast wel modebewust zijn."

Het geitenwollensokken-niveau van biologische katoen is duidelijk gedaald. Door de kleding niet langer aan te bieden bij de zogenaamde 'groene' winkels, maar nieuwe doelgroepen aan te boren, hopen de verschillende merken op een breder publiek. En dat lijkt te lukken. Christel Driessen: "Het streven is niet alleen naar meer gebruik van biologische katoen, maar ook naar het gebruik van vervangende materialen, zoals linnen of wat nieuw is: kleding van brandnetels. Alle initiatieven op kledinggebied die het milieu ontzien zijn goede. Momenteel zijn we bezig met een onderzoek in samenwerking met de Universiteit van Wageningen naar de milieubelasting van biologische katoen. Het gebruik van biologische katoen wordt op het gebied van land- en watergebruik namelijk ook bekritiseerd. Doordat er meer land en water nodig zou zijn voor de productie van biologische katoen twijfelen sommige mensen aan de duurzaamheid. Mede door het gebrek aan objectief bewijs voor de duurzaamheid van biologische katoen geven veel kledingproducenten geen prioriteit aan het gebruik ervan. Door dit onderzoek willen wij duidelijkheid scheppen."

De eerste resultaten van het onderzoek hoopt Goede Waar & CO in de eerste helft van dit jaar bekend te maken.

2006-1