De kracht van het ontwerpcollectief: in gesprek met Das Leben am Haverkamp, Reconstruct Collective en Gamut

Wie kent de Antwerpse Zes niet? Deze groep bekende Belgische ontwerpers maakte furore in de jaren tachtig. Pas afgestudeerd aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen reisden ze samen in een busje van Antwerpen naar Londen. Ze braken internationaal door en zetten de Vlaamse mode op de kaart. Eén van de bekendste hedendaagse ontwerpcollectieven is Vetements, dat in 2014 werd opgericht door acht oud-leden van grote modehuizen, onder leiding van de Georgische broers Demna en Guram Gvasalia. Het streetwearmerk groeide in korte tijd uit tot een cultlabel.

Hoewel we artistieke expressie vaak associëren met een indivdu – een ontwerper of kunstenaar geïsoleerd op zijn ivoren toren – bundelen creatievelingen steeds vaker hun krachten. Zowel op creatief vlak als voor de communicatie, presentatie en werkplek. Want voor elke creatieve samenwerking geldt: het geheel is meer dan de som der delen. Wat levert deze kruisbestuiving op? Hoe versterken de verschillende individuen elkaar? FashionUnited gaat in gesprek met drie jonge modecollectieven: Das Leben am Haverkamp, Reconstruct Collective en Gamut.

Das Leben am Haverkamp: “Het collectief creëert ruimte om conventies te bevragen”

Anouk van Klaveren, Christa van der Meer, Dewi Bekker en Gino Anthonisse vormen samen Das Leben am Haverkamp (DLAH). Het ontwerpcollectief is in 2014 opgericht, enige tijd na hun afstuderen aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. “We zochten naar een samenwerkingsverband dat ons in staat stelt om zowel gezamenlijk als individueel werk te maken”, vertellen de ontwerpers schriftelijk aan FashionUnited. “Wij willen ons niet profileren als een merk met statische kernwaarden, maar als vier mensen die zich doorlopend blijven ontwikkelen en zich steeds opnieuw positioneren.”

De ontwerpers hebben alle vier een eigen beeldtaal en werkwijze. Door zich te verenigen, proberen ze zichzelf naar eigen zeggen te bevrijden van categorieën en verwachtingen. Ze creëren een vrije zone waarin ze het belang en de betekenis van mode in deze tijd bevragen en opnieuw uit proberen te vinden. “Omdat we mensen zijn – en geen merken – mogen we falen, nieuwsgierig zijn en van mening veranderen. We reflecteren op mode als fenomeen in relatie tot identiteit en als collectief systeem van ongeschreven regels. Sommigen van ons zijn meer abstracte denkers en anderen meer visuele denkers. Dit geeft een fijne wisselwerking.”

Spiegelen aan anderen

Het collectief creëert ruimte om allerlei conventies te bevragen. In eerste instantie vooral binnen mode, bijvoorbeeld het ritme of de presentatievorm. Maar ook binnen een bredere context van het kunstenaarschap. Waarom associëren we een kunstenaar met een individu? “Er zijn veel mythische aspecten aan het kunstenaarschap, en door daar samen speels mee om te gaan kun je dat relativeren en ombuigen.” Het samenwerken heeft vooral veel voordelen, vinden de vier ontwerpers. Je kunt je gedachten constant spiegelen aan de anderen, bijstellen en aanscherpen. Daarnaast zijn er ook de praktische aspecten: “Vaardigheden die je van elkaar kunt leren, machines die we delen én het feit dat je minder vaak aan de beurt bent voor de afwas!”

Over het algemeen werken de vier ontwerpers afzonderlijk aan projecten, elk vanuit hun eigen interesses. Deze projecten lopen parallel aan elkaar en komen soms samen in een presentatie. Dit was bijvoorbeeld het geval in de tentoonstelling Zeeuws Museum x Das Leben am Haverkamp. Een enkele keer vullen zij de projecten van het begin tot het eind collectief in, zoals bij ‘Quirky Cruise.’ Dit project bestaat uit 25 tweedimensionale silhouetten, door de modellen voor het lichaam gedragen. Het werk, dat begin 2017 werd ontwikkeld voor Mercedes-Benz FashionWeek Amsterdam, reflecteert op de modeshow als medium. Het tweedimensionale uitgangspunt gaf de ontwerpers de gelegenheid om compromisloos te werk te gaan en dezelfde vrijheid te nemen in het ontwerpproces als op papier, wanneer ze collages en schetsen maken.

Geen geheime formule

Het atelier van DLAH in Den Haag is gevestigd in een voormalige galerie. Beneden is een grote hout- en metaalwerkplaats, een schone werkplaats voor het naaien en knippen en een geventileerde ruimte voor het verven van stoffen en het gieten van siliconen en kunststoffen. Boven hebben de ontwerpers elk hun eigen werkplek, met in het midden een grote tafel waar ze gezamenlijk lunchen en ‘bankhangen’. De achterste ruimte is een projectruimte, waar ze bijeenkomsten organiseren, installaties uitproberen of tentoonstellingen programmeren met eigen werk of dat van andere makers. Het geheim van een succesvol collectief? “We denken niet dat er een formule is”, besluiten de ontwerpers. “Dat het zo goed werkt vinden we zelf ook onverklaarbaar. Een niet te groot ego hebben en om jezelf kunnen lachen, dat is essentieel!”

Reconstruct Collective: “Onze missie is om het modesysteem te reconstrueren”

Achter Reconstruct Collective gaan vijf vrouwen schuil: Laura Aanen, Alyssa Groeneveld, Kim Kivits, Michelle Lievaart en Sanne Verkleij. Het collectief is opgericht in 2016, tijdens hun afstuderen aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Toen ze hoorden dat de afstudeershow door de academie was gecanceld, besloten ze het heft in eigen handen te nemen. Ze startten een crowdfundingcampagne en haalden 10.000 euro op om een eigenzinnige show neer te zetten. “Toen we merkten hoe goed het samenwerken verliep, besloten we na de succesvolle show om door te gaan en samen een collectie te maken. We studeerden af op een vrijdag en de maandag daarop hadden we onze eerste meeting als Reconstruct.”

Gemeenschappelijke drive

De ontwerpers hebben vanaf het begin een duidelijke visie: hun missie is om het modesysteem te reconstrueren. In een wereld waarin ego en individuele macht voorop lijken te staan, en kwantiteit vaak boven kwaliteit gaat, vonden ze het tijd voor verandering. Ze hopen de jonge generatie creatievelingen te inspireren hetzelfde te doen. “Wij werken met overstock kleding en stoffen van merken als The New Originals, Secluded en Converse. Op een duurzame manier met kleding omgaan is een must, iets waar je als merk verantwoordelijk voor bent en wat steeds meer de standaard wordt. Ons doel is om een community te bouwen van jonge mensen die onderdeel willen zijn van deze verandering. Die, net als wij, inzien dat het modesysteem verouderd is en hier op verschillende manieren vernieuwing in willen brengen.”

Op vijf plekken tegelijk

De werkplek van Reconstruct Collective is een tikje chaotisch. De ontwerpers huren anti-kraak en verhuizen dan ook vaak. “Onze ruimtes zijn zo ingedeeld dat we snel weer kunnen vertrekken als dit moet.” Dat ze op vijf plekken tegelijk kunnen zijn, is een groot pluspunt. Daarnaast heeft ieder van hen een eigen specialiteit. “We leren van elkaar en geven de anderen de ruimte om zich op nieuwe gebieden te ontwikkelen. Het is belangrijk dat je elkaar vrijheid geeft én elkaar vertrouwt op creatief gebied. Door samen te werken leer je nieuwe kwaliteiten kennen, niet alleen van jezelf, maar ook die van de anderen. Zo kunnen we ons ontwikkelen als individu, waardoor we als collectief ook sterker worden. Je leert om goed naar elkaar te luisteren – al blijft het een uitdaging om altijd op één lijn te zitten met vijf verschillende meningen!”

Tot nu toe werkte Reconstruct Collective altijd vanuit een gezamenlijk concept. Dit was telkens een fictief verhaal rondom vijf karakters, dat zij geheel uitschreven en vervolgens tot leven brachten. Ze maakten hiervoor afzonderlijk ontwerpen, maar werkten wel vanuit dezelfde stoffen en kleuren. Zo ontstond een collectie die ze uiteindelijk door een externe stylist lieten stylen. Recent besloten de ontwerpers het roer om te gooien. “Na zeven gezamenlijke collecties is het tijd om meer te focussen op losse projecten, die vervolgens op wat voor manier dan ook samen zullen komen. Ongewild werden we het modesysteem, dat we juist zo graag willen veranderen, ingezogen. Daarmee werkten we onszelf tegen. Nu hebben we – mede door het coronavirus – besloten om mode echt op onze eigen manier te gaan benaderen. Stay tuned!”

Gamut: “We hebben een gemeenschappelijke visie op kledingcodes”

In een oud kantoorgebouw in het 18e arrondissement van Parijs, op een steenworp afstand van de ringweg, huist het Franse modecollectief Gamut. “Het is een levendige plek. We bemachtigden deze bijzondere werkruimte via Plateau Urbain, een vastgoedcoöperatie die kantoren verhuurt voor een korte periode”, vertellen de zeven leden – die op verzoek anoniem willen blijven – desgevraagd schriftelijk aan FashionUnited. “Ondanks dat we hier tijdelijk zitten, hebben we geprobeerd het in te richten als een warme ruimte, met planten en een kleine bibliotheek. We stemmen de studio telkens af op onze behoeften en kalender: soms ziet die eruit als een minimalistisch grafisch ontwerpbureau, soms lijkt het meer op een sweatshop.”

Gamut bestaat uit zes modeontwerpers, een groep vrienden die elkaar ontmoetten tijdens hun opleiding aan La Cambre in Brussel, en een fotograaf (afgestudeerd aan Central Saint Martins in Londen en ECAL in Lausanne), tevens de zus van één van de ontwerpers. Drie mannen en vier vrouwen, tussen de 28 en 32 jaar oud. Dagelijks zijn zij omringd door een fotostylist, een grafisch ontwerper, een webdeveloper en stagiairs. Het idee voor het collectief ontstond in de zomer van 2017. “Vanaf het begin hadden we het gevoel dat dit ons in staat zou stellen om iets nieuws te creëren – op esthetisch, politiek én professioneel vlak. Een ruimte van vrijheid om onze eigen modecollecties te ontwerpen en daarnaast ook andere (multidisciplinaire) projecten uit te voeren in een originele setting.”

Hetzelfde vocabulaire

De leden van Gamut hebben een aantal zaken gemeen: allereerst hun vriendschap en de interesse om als groep samen te werken. Daarnaast zijn ze opgeleid door dezelfde docenten, op een Belgische school. “Dat resulteerde in een gemeenschappelijk vocabulaire en dezelfde visie op kledingcodes. Die is speels, ongebruikelijk en vaak conceptueel. Ten slotte worden we gedreven door dezelfde politieke geest van ‘humanistisch verzet.’” De vrienden lieten zich bij het opzetten van Gamut inspireren door andere collectieven uit hun omgeving, bijvoorbeeld in de alternatieve muziek- en uitgaansscene. “Door deze voorbeelden te observeren, leerden we wat het groepseffect mogelijk maakt. “Je kunt op een solide manier groeien en door elkaar te ondersteunen raak je minder snel ‘buiten adem’. Dit biedt veel vertrouwen voor al onze leden.”

Ruimte voor dialoog

Omdat de ontwerpers allemaal aan dezelfde collectie werken, is het de bedoeling om ook écht samen te werken, de anderen vooruitgang te laten boeken, elkaar aan te moedigen en te helpen bij het vinden van creatieve oplossingen. Ook vanuit professioneel oogpunt heeft iedereen iets te bieden. De één is zeer georganiseerd, de ander vindt het leuk om mensen te ontmoeten en contacten te leggen. “Bij Gamut hebben we een kader opgesteld: minstens één bijeenkomst per week, een rotatieschema voor de vervelende klusjes én iedereen heeft de verantwoordelijkheid over een eigen divisie, bijvoorbeeld product development of fondsenwerving. Dit met behoud van flexibiliteit, wat ervoor zorgt dat alle leden met plezier naar de studio komen.” Dat hun creatieve universums soms lijnrecht tegenover elkaar staan, vormt geen bezwaar. Sterker nog: juist in de dialoog komt de ‘Gamut-geest’ tot leven.

Header: Sanja Marusic voor Das Leben am Haverkamp

Foto 1 t/m 3: Sanja Marusic voor Das Leben am Haverkamp

Foto 4: Das Leben am Haverkamp

Foto 5 t/m 7: Reconstruct Collective: AW20/21 Lookbook ‘The Redundant 5’ fotografie Lisa Elean

Foto 8 en 9: Basile Mookherje voor Gamut