De Stand van het Land

Wat speelt er op het gebied van winkelbeveiliging in Nederland?

Het nieuws is allerminst opbeurend. De schade berokkend door winkeldiefstal is de afgelopen jaren opgelopen tot tientallen miljoenen euro's. Uit een Europees onderzoek is gebleken dat Nederland het enige land is waar de schade met 10 procent is gestegen tot 840 miljoen euro. Bij dit onderzoek waren 24 landen betrokken. De statistieken tonen een somber beeld. Nederland is het doelwit geworden van Oost-Europese criminele bendes, maar er is ook gebleken dat eenderde van het totale omzetverlies in de detailhandel te wijten is aan interne diefstal.

De door diefstal veroorzaakte schade betekent niet alleen hogere kosten voor de ondernemer, maar ook voor de Nederlandse bevolking. Per Nederlander zijn de kosten van diefstal en beveiliging gestegen van 65 euro naar 69 euro. Ondernemers gaven tussen juni 2003 en juni 2004 veertig miljoen euro uit aan beveiliging, en toch blijkt dit niet genoeg te zijn.

Het meest angstaanjagende is toch het idee dat men zijn eigen personeel niet kan vertrouwen. De cijfers liegen er niet om. Veel winkelpersoneel fraudeert en steelt. Vorig jaar is voor 520 miljoen euro gestolen. Het probleem is zodanig toegenomen dat het College Bescherming Persoonsgegevens toch nog toestemming heeft gegeven aan de Raad Nederlandse Detailhandel (RND) een waarschuwingsregister bij te houden. Zodra een werknemer een overtreding begaat, moet de bedrijfsleider hiervan notitie maken. De naam van de betrokkene komt vervolgens in een centraal register te staan. Deze kan beschikbaar worden gesteld aan andere potentiële werkgevers, wanneer het op een sollicitatie aankomt. Van het totaal aantal medewerkers in winkels, zo'n 750.000, zijn ongeveer 4000 stelselmatige overtreders. De RND wil vooral deze groep fors aanpakken.

Maar wat kan de winkelier hieraan doen? Er zijn legio beveiligingstechnieken op de huidige markt is, en die markt staat niet stil. Tegenwoordig kan de detaillist kiezen uit diverse mogelijkheden, waaronder detectiepoorten, camera's, de zogenaamde Smarttags, beveiligingspersoneel, de zogeheten toezichthoudende gastheren- en vrouwen en Radio Frequency Identification (RFID) chips. Het maken van een keuze valt niet mee. Veel winkeliers hanteren detectiepoortjes. Die zijn vooral te vinden bij grote drogisterijen, boekhandels en kledingzaken. Smarttags worden veelal in grotere kledingzaken en warenhuizen gebruikt. Maar vooral de RFID chips zijn erg in trek.

RFID chips zijn onzichtbare detectoren die in de eerste instantie zijn ontwikkeld ten behoeve van het beheer van het logistieke proces. Maar de waarde van deze chips is ook sterk toegenomen in de strijd tegen de criminaliteit. De bij de RND aangesloten winkeliers zijn het erover eens dat RFID het beste werkt. Maar zij vinden niet dat zij verplicht zijn in dit systeem te investeren. Gezien RFID hoofdzakelijk een instrument in het logistieke proces is, vinden de winkeliers dat de distributeurs hiervoor verantwoordelijk zijn. De bedoeling is dat de chips in de fabriek worden geïnstalleerd en geactiveerd. Zo kan het product altijd gevolgd worden tijdens het transport, maar ook in het geval van diefstal. Dit moet het voor de politie en beveiligingsbedrijven tevens makkelijker maken de overtreder op te sporen. De RND heeft te kennen gegeven dat de chips en codes vooral in artikelen in drogisterijen, supermarkten, opticiens en juweliers worden geïnstalleerd. De Raad heeft als doel voor ogen binnen twee jaar alle kleine en dure artikelen van het systeem te voorzien.

Het allernieuwste systeem op het gebied van RFID is door het Harderwijkse beveiligingsbedrijf Dialoc ID ontwikkeld. Het nieuwe systeem, Diapol, kan dieven opsporen door middel van een mini camera die in een detectiepoort is geïnstalleerd. Zodra een dief met een gestolen artikel door de poort loopt gaat een alarm af en wordt een foto van de overtreder gemaakt. Deze foto gaat vervolgens rechtstreeks naar de politie, door middel van een elektronisch aangifte formulier. De foto wordt in een bestand gezet dat alleen voor de politie ter inzage is bedoeld. Tegelijkertijd herkent de camera de code van het gestolen artikel en kan het daarom meteen identificeren. De code is namelijk elektronisch gekoppeld aan een foto van het artikel.

Volgens de privacywet moet wel kenbaar worden gemaakt dat het systeem met camera door de winkel gehanteerd wordt. Dit kan geschieden door middel van bordjes die voor het winkelend publiek duidelijk leesbaar zijn. Volgens de wet is deze maatregel voldoende toereikend. Woordvoerder van het College Bescherming Persoonsgegevens, de heer Broekema, was in een radio interview eerder dit jaar positief over het systeem maar legde wel de nadruk op het feit dat het van groot belang is dat het systeem alleen in geval van een verdenking van diefstal gebruikt wordt. De informatie die door dit systeem vergaard wordt mag alleen door de winkel zelf gebruikt worden. De winkelier is vrij de informatie met buurtwinkeliers of winkeliers in dezelfde branche te delen, maar alleen als er een vermoeden van een misdrijf bestaat. Volgens de heer Broekema wordt het hierna pas gevaarlijk terrein, want de foto's mogen absoluut niet willekeurig gepubliceerd worden. Ook is het niet de bedoeling dat het apparaat 'zelf' beslist wanneer informatie naar de politie moet worden gestuurd, aldus Broekema. Dit is de bevoegdheid van de winkelier. Het kan om een vergissing gaan; een klant loopt te dicht bij de poort om een artikel bij daglicht te kunnen bekijken, en ineens wordt zijn foto naar de politie gestuurd. Dit mag natuurlijk nooit gebeuren.

Het concept Diapol ligt momenteel bij de Overheid. Volgens de heer Frank Cornelissen van Dialoc zijn de eerste reacties zeer positief. Daarom is het bedrijf nu ook in onderhandeling met diverse winkels in Harderwijk om het systeem te introduceren. Als alles volgens planning gaat, zal Diapol nog vóór de kerst gelanceerd worden.

Helaas zijn de kosten voor winkelbeveiliging erg hoog. D-66er Boris Dittrich wilde vorig jaar nieuwe maatregelen treffen voor winkeliers. Zo vond hij dat alle investeringen in beveiligingsapparatuur en alarmsystemen fiscaal aftrekbaar zouden moeten zijn, om zodoende de winkelier te stimuleren om zijn zaak te beveiligen. Dit zou dan, op zijn beurt, de torenhoge schade veroorzaakt door winkeldiefstal moeten verminderen en de veiligheid vergroten. Vooralsnog zijn er geen wijzigingen getroffen op dit gebied.

Een goedkope en schijnbaar uitermate effectieve manier van diefstalpreventie is herkenning van de dader. De winkelier moet natuurlijk wel eerder in aanraking zijn gekomen met de dief, of door een andere winkelier zijn geïnformeerd. Nathalie Goldman van damesmodezaak Didi Fashion in Haarlem dankt de afname van diefstal bij hen in de winkel sinds vorig seizoen voornamelijk aan herkenning van de daders. Enige tijd geleden zijn nog een aantal overtreders door de politie opgepakt en hebben een toegangsverbod gekregen tot het winkelcentrum waar Didi Fashion gehuisvest is. Ook dit heeft volgens haar bijgedragen aan de huidige rust in de winkel. Herkenning is vooral belangrijk omdat de dieven vaak als bendes werken en men niet opgewassen is tegen een georganiseerde criminele groep, tenzij men hen herkent en de politie op tijd weet te informeren. Herkenning is volgens Goldman dus veel effectiever dan de detectiepoorten die zich ook in de winkel bevinden.

Uit het voorafgegane zijn een aantal zaken duidelijk geworden. Dieven en criminele bendes bestaan en zullen blijven bestaan en veroorzaken miljoenen aan verlies en schade. Een harde aanpak voor veelplegers zal de situatie ongetwijfeld verbeteren, maar wat juist zo cruciaal is en vaak zo moeilijk valt te corrigeren, is het feit dat veel overtreders gewoon kunnen ontsnappen zonder detectie en vervolging. Daarom is herkenning van de dader, zij het met het blote oog of met een speciaal RFID systeem van zulk groot belang. En zolang de privacy wet in zijn huidige hoedanigheid gehandhaafd blijft mogen winkeliers hopen dat nieuwe systemen als Diapol van Dialoc ID inderdaad vruchten afwerpen.