Glimmers met een boodschap

Toon mij uw sieraden en ik zeg wie u bent. Parels horen bij de dame uit Wassenaar, een ring met diepzinnige oneliners erop is geknipt voor de student filosofie. Die armband van porseleinscherven is waarschijnlijk eigendom van de veertigjarige aquarellenschilderes en die roze ketting van plastic is van de vijfjarige Sanne. Accessoires zijn niet zomaar versiering; het zijn meer dan ooit imagobouwers.

 

 

 

 

Gebruiken Afrikaanse oerstammen sieraden behalve ter versiering niet ook om hun functie in de groep mee aan te duiden? En waren mensen van koninklijke afkomst niet altijd al te herkennen aan een overdaad van goud, diamanten en andere luxueuze uitdossingen? Het is dus niets nieuws dat sieraden iemands identiteit uitdrukken, zou je zeggen. Toch is dat niet helemaal waar. Want weliswaar kon de elite zich van oudsher al van het gewone volk onderscheiden met sieraden, dat het gewone volk zich nu ook onderling van elkaar loszingt dankzij speciaal gekozen ringen of colliers, is een ontwikkeling die nog niet zo lang bestaat. En vooral de mate waarin en de diversiteit waarmee dat gebeurt, is bijzonder.

Vroeger gold: sieraden moeten 'echt' zijn. Dus van goud of zilver en eventueel een bijzondere edelsteen. Weinig kans dat de sieradencollectie van onze grootouders bestond uit felgekleurd plastic, glas of ijzer.

Tegenwoordig is 'echt' al lang geen afdoende criterium meer voor sieraden. In de afgelopen jaren verspreidden accessoire- en bijouxketens als Six en Accessorize zich rap door het land. Sieraden, of ze nu echt zijn of nep, waren mode-uitingen. Of ze pasten bij de modekleuren was belangrijker dan de vraag van welk materiaal ze nou waren opgebouwd. Ook het aanbod bij juweliers veranderde. Nooit eerder lag in de etalages een dergelijke variatie aan sieraden uitgestald.

Ineke Otte maakt als kunstenares opvallende sieraden die ze verkoopt tot ver buiten de landsgrenzen. "Mensen durven meer," zegt ze. "Juist omdat er zoveel aanbod is, vinden ze het leuk om zich op deze manier te onderscheiden."

Maar ook kleur en vorm zijn niet langer zaligmakend. Marianne Gabriëls, een twintiger getooid met een zelfgemaakte ketting van schelpen, rekent een paar grote paarse oorhangers af bij Six. Waarom anderen bijzondere sieraden willen, weet ze niet, maar voor zichzelf heeft ze het wel helder: "Ik wil er gewoon niet doorsnee uitzien," zegt ze. "Dat hoeft niet altijd duur te zijn, deze draag ik misschien een paar keer bij een bepaalde jurk en dan maak ik er weer iets anders van. Ik vind het leuk als ik weet dat niemand anders het heeft. Ik krijg er veel reacties op."

Er is geen plek die beter illustreert dat mensen behoefte hebben aan bijzondere sieraden dan de consumentenbeurs 'Sieraad' een beurs waar een keur aan eigenzinnige goudsmeden en sieraadkunstenaars hun waar tentoonstelt aan consumenten die op zoek zijn naar een bijzondere accessoire. "De vraag naar bijzondere sieraden is een van de redenen waarom deze beurs is opgericht," zegt woordvoerdster Astrid Berens. "Dat steeds meer mensen willen zich kunnen onderscheiden, laten zien wie ze zijn, merken we bijvoorbeeld aan het bezoekersaantal, dat is fors gestegen." De consumenten die de beurs bezoeken hebben de keuze uit in zilver afgegoten knopen op ringen, kettingen in de vorm van een ruggengraat en sieraden met kunstgras of pluche. Alles is handgemaakt en de meeste sieraden vertellen een verhaal, een theorie, of zijn symbolisch bedoeld.

Hoogleraar in de psychologie van de economie Fred van Raaij denkt dat het toegenomen aanbod een oorzaak is van het verlangen naar unieke en bijzondere sieraden: "Vroeger was het bezit van een sieraad op zich al interessant genoeg. Tegenwoordig kan vrijwel iedereen een gouden collier of een zilveren armband kopen. Bovendien is het niet meer zo in de mode om te praten over bezit. Ervaringen en verhalen zijn meer waard dan materiële zaken, daarmee lukt het nog wel om je te onderscheiden. Je kunt laten zien: 'Ik heb iets heel bijzonders' waarmee je eigenlijk wilt zeggen: 'ík ben heel bijzonder'."

Daarmee is het sieraad dus meer nog dan versiering een communicatiemiddel: Het draagt uit wat je wilt zeggen. Het erfstuk van je oma vertelt uit welk milieu je komt, de doodshoofdenketting dat je lak hebt aan de heersende visie op esthetiek. Met de armband van lieveheersbeestjes laat je zien dat je vredelievend bent, met het handje van Fatima aan je ketting laat je zien dat je de Islam aanhangt.

Maar is het eigenlijk wel mogelijk om je identiteit uit te dragen in sieraden? Ontwerpster en edelsmid Jolanda Kleiss vraagt het zich af. "Voor de een kan een bepaald symbool iets heel anders betekenen dan een voor de ander," zegt ze. Juist daarin schuilt volgens haar de functie: "Soort zoekt soort, daar bedoel ik mee dat wij als unieke mensen onszelf spiegelen aan de buitenwereld. Door wat we in andere mensen herkennen, bevestigen we onszelf. Ik denk dat we door onszelf op die manier te erkennen en herkennen altijd op zoek zijn naar onze ware ik."

 

 

Hoewel sieraden een individuele zaak zijn, vallen er wel degelijk trends te bespeuren. Zo constateert Theo Vermeulen, directeur van de Federatie Goud & Zilver dat de opmars van titanium, staal en kunststoffen op zijn retour is: "Sinds november afgelopen jaar zit de populariteit van goud weer in de lift," aldus Vermeulen. "Dat was aanvankelijk ingegeven door de modekleuren waarbij de koele uitstraling van zilver en titanium gewoon niet goed paste, maar nu zet het echt door." Bovendien worden de ringen breder, de designs strakker en zijn geometrische vormen geliefd. "Opmerkelijk is ook de stijgende vraag naar roségoud," zegt Vermeulen. "Dat zou wel eens een nieuwe trend kunnen worden."