Kleding uit de kast; Interview textiel- en kostuumhistoricus Dr. Gillian Vogelsang

Kleding en mode zijn niet alleen interessant voor degenen die daar hun boterham mee verdienen. Kleren, accessoires en schoeisel, maar bijvoorbeeld ook haardracht of tatoeages, het zijn allemaal mogelijke onderwerpen voor wetenschappelijk onderzoek. Dr. Gillian Vogelsang is textiel- en kostuumhistoricus en directrice van het Textile Research Centre (TRC) in Leiden. Vanuit het onderzoekscentrum houdt Vogelsang zich onder meer bezig met de connectie tussen kleding en identiteit.

Dat er een relatie bestaat tussen kleding en persoonlijkheid blijkt voor mensen werkzaam in de modebranche een stuk aannemelijker te zijn dan voor anderen. Het TRC wil de kennis over dit onderwerp vergroten. Wie vraagt waarom dergelijk werk van belang is, krijgt van de - van oorsprong Britse - hoogleraar een tegenvraag. "Waarom ga jij niet naakt over straat?" Voor mensen die bewust voor bepaalde kleding kiezen ligt de connectie voor de hand. Dat geldt bijvoorbeeld voor uniformen - neem dat van een politieman of de postbode, maar ook voor de uniforme wijze waarop mensen binnen een subcultuur zich kleden. Denk aan 'Goths', krakers of corpsballen. Echter, de meeste mensen blijken zich er nauwelijks van bewust te zijn dat hetgeen zij dragen veelzeggend is. Niet alleen over wie zij zijn, maar ook over hoe zij zich voelen. Zo lopen tieners graag in felle kleuren. Wanneer mensen ouder worden, trouwen en zelf kinderen hebben wordt hun kleding minder uitbundig. En boven de 60 jaar lijkt het of het gros alleen nog maar zwart of beige draagt. Niet alleen de leeftijd en levensfase is van belang, ook de regio speelt mee. "De kleding die je in Den Haag kunt kopen is totaal anders dan die in Leiden of in Amsterdam. Zelfs wanneer je naar een warenhuis gaat als V&D. De modellen komen misschien overeen, maar de kleuren zijn vaak verschillend. Toch denk ik dat de meeste mensen zich daar niet van bewust zijn." Overigens zegt kleding niet alleen iets over je gemoedstoestand, het werkt ook andersom. Wat je vandaag aan hebt kan van invloed zijn op hoe jij je de rest van de dag voelt. 's Ochtends in de haast zomaar iets aangetrokken? Grote kans dat in de loop van de dag de ergernis groeit. De kleding zit niet lekker, het staat je niet, het kriebelt of de kleur van het favoriete t-shirt blijkt opeens helemaal fout. Dat negatieve gevoel blijft, vaak tot het moment dat het gewraakte kledingstuk kan worden uitgetrokken. "De invloed die zoiets heeft op de gemoedstoestand wordt vaak onderschat," zegt zij. "Maar bedenk eens wat de gevolgen zijn als je die dag een belangrijke afspraak hebt. Je voelt je niet lekker en straalt dat ook uit." Volgens Vogelsang kun je aan kleding niet alleen zien wie de mensen zijn, maar ook wie zij graag zouden willen zijn. "Ben je ambitieus en wil je hogerop? Ben je extrovert? Of juist verlegen en in een brutale bui?"

Gillian Vogelsang heeft naam gemaakt als textielarcheoloog. Zo heeft zij een complete catalogus aangelegd van de kleding van Toetanchamon. Sinds de ontdekking van het graf - in 1922 - werd er vooral veel gepubliceerd over de 'gouden schat' van Toetanchamon. Minstens zo interessant was echter de textiel en de kleren die werden opgegraven. De koninklijke garderobe is onder haar leiding gereconstrueerd. Het hele project heeft bijna 10 jaar geduurd, maar men is erin geslaagd om de oorspronkelijke kleuren, ontwerpen, versieringen, kralen en borduurpatronen te achterhalen en die na te maken. De collectie omvat ceremoniële uitmonsteringen, diverse tunieken, stola's en lendedoeken, sokken, handschoenen, sandalen, luipaardhuiden en een compleet harnas. Bij de expositie - in 1999 - zag men niet alleen de rijkdom van de koninklijke garderobe. Er was ook aandacht voor de sociale context waardoor meer inzicht werd verkregen in de mysterieuze farao.

Het bestuderen van textiel en kleding wordt nog niet zo lang naar waarde geschat, zo blijkt in de loop van het gesprek. "Toen ik naar Nederland kwam was het heel moeilijk om hier op dit vakgebied als wetenschapper voet aan de grond te krijgen," zegt Vogelsang. "In Groot Brittannië is dat veel breder geaccepteerd. In Nederland is kleding lange tijd - en wordt eigenlijk nog steeds - onderschat als symbool van de samenleving. De reden is eenvoudig. Het is een 'vrouwelijk' onderwerp. Wij zijn wel 'the knitting brigade' (het breikransje) genoemd," voegt zij daar schaterend aan toe. "Inmiddels is dit binnen de universiteit - het TRC is gelieerd aan het Rijksmuseum voor Volkenkunde - aan het veranderen. Ik krijg steeds meer studenten en publiciteit." Recent is de publieke discussie over hoofddoeken die - opvallend genoeg - heeft bijgedragen tot meer aandacht voor het onderzoekscentrum. Een van de uitgangspunten van het TRC is, dat je met kleding mensen dichter bij elkaar kunt brengen. "Wanneer je de kleren van iemand anders draagt krijg je direct meer begrip voor de ander. Neem bijvoorbeeld die gezichtssluiers. Dat is een kledingstuk waar veel mensen zich tegen verzetten. Zij vinden het dragen van een sluier raar of zelfs vies, tot het moment dat zij er zelf een opzetten."

Het aandachtsgebied is van het Midden Oosten uitgebreid tot de 'hele' wereld. Het studiecentrum bestaat nu 12 jaar, maar nog steeds is er terrein te winnen. "Het idee dat kleding niet belangrijk is. Dat het alleen vrouwelijk is, daar wil ik vanaf. Mijn doel is om 'Clothing out of the closet' te krijgen. Kleding uit de kast. Het is tenslotte belangrijk, iedereen draagt het en eenieder heeft er gevoel bij. Alles wat je doet met je lichaam heeft ermee te maken, nou als dat niet belangrijk is..." De maatschappelijke relevantie van het onderzoek is duidelijk. Ook de modebranche profiteert hiervan. "Binnenkort komen de modestudenten van de koninklijke academie Den Haag langs om te kijken en inspiratie op te doen." We zijn een verzameling aan het maken en hebben nu ongeveer 3000 kledingstukken. Een deel van de collectie is zelf aangekocht, maar het grootste deel is te danken aan donaties - stoffelijk of financieel. "Zo hebben we net van een modeontwerper uit Marokko een mouwloze kaftan gekregen." Volgelsang glundert ervan. "Hij is mooi! Zijden vilt, knalrood, met zwarte in vilt geappliceerde rozen en een sleep van anderhalve meter."