Rechtspraak: Do’s and don’ts in het auteursrecht

Het auteursrecht is het exclusieve recht van de maker van een ‘werk’ om dat werk van letterkunde, wetenschap of kunst openbaar te maken en te verveelvoudigen. Auteursrechten ontstaan automatisch bij het maken en openbaar maken van een werk. Dit betekent dat auteursrechten niet vastgelegd hoeven te (en kunnen) worden in een register (zoals bij merken wel het geval is) of pas zouden ontstaan na een actieve handeling van de maker. Het nadeel hiervan is dat het voor de maker lastig kan zijn om te bewijzen dat hij het auteursrecht op een werk heeft omdat hij eerder was dan een ander. Ook een nadeel is dat ideeën niet kunnen worden beschermd, deze zijn immers nog niet gemaakt.

Of er auteursrechten op een ontwerp rusten, ligt aan de oorspronkelijkheid van het ontwerp en aan hetgeen al op de markt is op het moment dat het ontwerp openbaar wordt gemaakt (het zogeheten vormgevingserfgoed of ‘umfeld’). De eisen die gesteld worden aan een ontwerp om als auteursrechtelijk beschermd werk te worden beschouwd zijn vervat in het volgende criterium: “het moet gaan om een schepping van de geest, oftewel om materiaal dat oorspronkelijk is, in die zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping van de auteur ervan”. Het ontwerp mag dus niet ontleend zijn aan bestaande soortgelijke ontwerpen.

Ook is er een aantal uitzonderingen op het auteursrecht. De belangrijkste uitzonderingen zijn (korte) citaten indien de bron en de naam van de auteur worden vermeld, kopiëren voor privégebruik, gebruik in het onderwijs en parodiëren.

Do’s and dont’s

De vraag of een ontwerp auteursrechtelijk beschermd is en of daar in een concreet geval inbreuk op wordt gemaakt is vaak afhankelijk van de beoordeling van dat specifieke geval door de rechter.

Om je eigen ontwerp te beschermen tegen inbreuk door een ander, om het risico te beperken dat een ontwerp inbreuk maakt op het auteursrecht van een ander en om je bewijspositie jegens een derde te verbeteren zijn in ieder geval de volgende punten van belang.

Do’s

Doe een goed en uitgebreid umfeld-onderzoek. Hierdoor weet je wat er al op de markt is, waardoor je minder snel iets op de markt brengt waarmee je inbreuk maakt op de auteursrechten van een ander.

Bewaar en archiveer catalogussen, folders, verpakkingen, uitdraaien van websites, technische specificaties et cetera waaruit blijkt wanneer en door wie het ontwerp is gemaakt en/of op de markt is gebracht.

Laat het ontwerp voorzien van een datumstempel en leg ideeën zoveel mogelijk uitgewerkt vast. Dit kan eenvoudig door bijvoorbeeld het verrichten van een i-Depot bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom.

Laat de zaken die wel kunnen worden geregistreerd, registreren, zoals merken, logo’s, slogans. Vormen, klanken, kleuren en geuren kunnen soms ook als merk worden geregistreerd.

Neem eventueel een copyright-vermelding op. Dit verschaft geen auteursrechten en heeft ook geen ‘juridische status’, maar dan weet een derde wel wie de maker is en kan hij achteraf niet stellen dat hij niet wist dat het ging om een auteursrechtelijk beschermd werk.

Laat je inspireren door bestaande ontwerpen, maar blijf weg van imiteren.

Don’ts

Vergeet de mythe van de zeven verschillen! Of sprake is van inbreuk wordt niet beoordeeld op het aantal verschillen, maar op de vraag of sprake is van het zodanig overnemen van auteursrechtelijke trekken zodat de totaalindrukken die beide ontwerpen maken te weinig verschillen.

Gebruik niet zomaar alles van internet. Vaak wordt gedacht dat alles dat op internet staat openbaar is en zonder toestemming mag worden gebruik: dit is niet (altijd) zo.

Vergeet nooit de bronvermelding indien je een citaat gebruikt.

Het voorgaande kan hulp bieden om je eigen rechten beter te beschermen, of het risico aangesproken te worden te verkleinen. De belangrijkste ‘do’ luidt echter: indien er toch een geschil dreigt of bestaat in het kader van inbreuk op auteursrechten: laat je adviseren.

Liselotte Mannaerts is advocaat bij Köster Advocaten in Haarlem. Regelmatig behandelt zij hier actuele juridische kwesties. Advocatenindemode.nl

Foto: Gucci