Rechtspraak: Elwood Jeans van G-star viert twintigste verjaardag

Eén van de meest spraakmakende jeans op de markt, de Elwood van G-star, bestaat dit jaar twintig jaar. In 1996 werd ontwerper Pierre Morisset geïnspireerd door een voorbijrijdende motorrijder. De broek die de motorrijder aan had, was door de verwering van de stof gevormd naar het lichaam van de motorrijder. Voornamelijk de stof rondom de knieën vielen hem op; aan de voorkant puilden de kniestukken uit, terwijl deze aan de achterkant juist gekreukt waren. Morisset maakte met die motorbroek in het achterhoofd een ontwerp dat te bestempelen is als de eerste driedimensionale jeans.

De Elwood is niet alleen iconisch voor de modewereld. Ook in de rechtspraak heeft de Elwood een grote rol gespeeld. Het model is veelvuldig onderwerp van discussie geweest in geschillen over de intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot het ontwerp van de Elwood. Aan de hand van een aantal voorbeelden uit de praktijk zal het belang van de Elwood voor de juridische wereld worden toegelicht.

G-Star vs Benetton

Eén van de discussiepunten ten aanzien van de Elwood was het driedimensionale vormmerk dat G-Star had geregistreerd voor het ontwerp. Toen G-Star Benetton aansprak wegens inbreuk op dit vormmerk, startte een langslepende procedure die meer dan tien jaar heeft geduurd. Benetton voerde namelijk aan dat het vormmerk nietig was. Voor een geldig vormmerk moeten verschillende hobbels worden genomen. Zo zijn er drie uitsluitingsgronden op basis waarvan een vorm niet als merk kan worden gedeponeerd. Daarnaast moet de vorm in kwestie geschikt zijn om te functioneren als merk, dat wil zeggen dat het moet kunnen dienen om waren en diensten als afkomstig van een bepaalde onderneming te onderscheiden. Volgens Benetton was één van de uitsluitingsgronden van toepassing, omdat het merk zou bestaan de vorm die een wezenlijke waarde aan de waar geeft.

Benetton heeft daar uiteindelijk gelijk in gekregen. Het Hof Den Haag oordeelde in 2011, nadat de zaak voor het Europese Hof van Justitie en de Hoge Raad was voorgelegd, dat het vormmerk op de Elwood inderdaad nietig was. Er is in elk geval sprake van wezenlijke waarde aan de waar, als de aantrekkelijkheid van de vorm in belangrijke mate de marktwaarde van de waar bepaalt. En dat was volgens het Hof Den Haag het geval:

“De Elwood broek [is] door haar bijzondere (stoere) uiterlijk zeer populair (…) de aantrekkelijkheid van het uiterlijk en de vorm zal voor een consument bij zijn/haar aankoopbeslissing zeker de doorslag geven.”

Kortom: het vormmerk werd nietig verklaard en moest worden doorgehaald in het merkenregister. Maar, stond G-Star toen met lege handen?

Inbreuk op auteursrechten G-star

Gelukkig voor G-Star is het merkenrecht niet de enige manier om kleding te beschermen. Er kunnen namelijk ook auteursrechten rusten op een ontwerp. In Nederland heeft het Hof Den Haag bepaald dat de Elwood broek auteursrechtelijk is beschermd. Zij was het met de rechtbank Dordrecht eens dat er sprake is van een auteursrechtelijk beschermd werk door een combinatie van vijf kenmerkende elementen: de schuine stiksels aan de voorzijde, de ovaalvormige bollende kniestukken met inkeping, een groot rond stiksel op het zitvlak, een band aan de onderkant van de achterzijde van de pijpen en een horizontaal stiksel op kniehoogte aan de achterkant van de pijpen. Omdat in de broek van H&M vier van de vijf genoemde punten waren overgenomen, werd geoordeeld dat de totaalindruk van de H&M broek overeen kwam met de totaalindruk van de Elwood, maakte H&M inbreuk op de auteursrechten van G-Star.

In België liep het bij een vergelijkbare procedure in 2013 anders en werd niet aangenomen dat er auteursrechten op de Elwood rusten. Het Belgische Hof van Beroep in Antwerpen oordeelde dat de Elwood geen eigen nieuw (individueel) karakter heeft. De combinatie van de vijf elementen zijn volgens het Antwerpse Hof kenmerken die eigen zijn aan de motorrijbroek. Omdat deze elementen in het Elwood ontwerp zijn overgenomen, werd dit ontwerp niet als oorspronkelijk en uniek beoordeeld.

Een kledingstuk zoals een jeans kan door verschillende intellectuele eigendomsrechten worden beschermd. Of je altijd met succes beroep kunt doen op deze rechten, is echter nog maar de vraag. De rechtspraak rondom de Elwood is daar een illustratief voorbeeld van.

Esther Schnepper is advocaat bij Köster Advocaten in Haarlem. Regelmatig behandelt zij hier actuele juridische kwesties. Advocatenindemode.nl