Schoenenland Nederland

Met de toename van schoenen uit het buitenland, verloor het schoenenambacht in Nederland zijn glorie: Fabrieken gingen dicht en het vakmanschap verdween. Toch bezit Nederland nog veel ontwerptalent. 'Nog wel', zo vrezen sommigen.

Wie zijn de drie succesvolste schoenenontwerpers van Nederland? Onafhankelijk van aan wie je de vraag voorlegt, zal de lijst beginnen met Jan Jansen. Daarna beginnen de antwoorden uiteen te lopen. Sommigen zullen Charles Bergmans noemen, een ontwerper die wereldwijd schoenen ontwerpt voor grote bedrijven. Anderen noemen meteen Hester Vlamings, een ontwerpster die geregeld opduikt in de media. Maar ja; Ilse Horck, oprichter van Kop en Staart, mag ook niet onvernoemd blijven en wat te denken van de rijzende ster Roswitha van Rijn, die sinds kort haar schoenen bij de Bijenkorf verkoopt, of Lilian Sanderson die sinds vorig jaar werkt aan een comeback als zelfstandig ontwerper?

"Het is interessant wat er nu in Nederland gebeurt," vindt ontwerper Charles Bergmans. "Er is hier op dit moment zoveel talent." Het uitgebreide aanbod van talent is frappant omdat er van de rest van de schoenenbranche niet veel meer over is. In de jaren zeventig al moesten veel Nederlandse fabrikanten het afleggen tegen schoenenproducenten uit Zuid Europa die goedkopere of mooiere schoenen maakten. Inmiddels komen er niet meer alleen schoenen vanuit Zuid Europa, maar van over de hele wereld ons land binnen. Miljoenen paren worden geïmporteerd vanuit China, Taiwan en India en dat is al lang niet meer alleen de 'goedkope rommel' waarvoor boze tongen de producten het liefst verslijten. "Schoenen maken kan iedereen leren," zo zei ontwerper Jan Jansen niet voor niets in de biografie die vorig jaar over hem verscheen. Gevolg van die ontwikkeling is dat meer en meer aspecten van het ambacht langzaam maar zeker uit Nederland verdwijnen. Zelfs de schoenen van een Nederlandse schoenenproducent als Van Bommel zijn niet typisch Hollands, omdat delen van de schoen in andere landen worden gemaakt.

Wat er met de industrie gebeurde, dreigt volgens sommigen ook voor het ontwerptalent. Een officiële opleiding voor schoenenontwerpers in spe is er al niet meer. De enige volledige opleiding op het gebied van schoenen is de driejarige opleiding tot ambachtelijk schoenmaker van het SVGB.

Het Amsterdam Fashion Institute ziet het oprichten van een nieuwe opleiding voor schoenenontwerpers evenmin zitten. "Als je iets doet dan moet het goed," zegt Nannet van der Kleijn, creatief directeur van Amfi. "Schoenen ontwerpen is een heel ander vak dan het ontwerpen van kleding. Wij hebben ervoor gekozen om de opleiding verder te ontwikkelen op het gebied van mode."

Wel zijn er in Nederland nog enkele cursussen, waaronder de Golden Heel Master Class van het Fashion Institute Arnhem, waarin studenten kunnen proeven van het vak. Studenten krijgen een jaar les van onder anderen Jan Jansen en het ontwerp dat door een vakjury tot beste werd gekroond, komt in limited edition in enkele winkels van Sacha te staan. "Het is een leuk initiatief, maar hoe moet het nà die masterclass?" vraagt schoenenexpert Nicoline van Enter zich af. "Het ontbreekt in Nederland aan een opleiding die schoenenontwerpers een goede basis mee geeft. In Spanje zijn er tenminste nog bedrijven zoals Camper die talentvolle mensen een tijdelijke functie aanbieden binnen het bedrijf om ervaring op te doen. Het zou mooi zijn als hier ook iets dergelijks gebeurde."

Jan Vissers, directeur van opleidingencentrum SVGB, vraagt zich af of er wel voldoende vraag is naar schoenenontwerpers om een nieuwe opleiding schoenendesign voor op te richten. "We hebben het een jaar of drie geleden geprobeerd, maar toen was er niet genoeg belangstelling voor," vertelt hij. "Niet vanuit de branche en niet vanuit de potentiële studenten. Wel onderzoekt de SVGB op dit moment, in samenwerking met andere partijen, de mogelijkheid om zo'n opleiding te starten."

Charles Bergmans, die zijn sporen als ontwerper reeds heeft verdiend, is het daarmee eens. "Het is jammer dat de opleiding uit Nederland is verdwenen," vindt hij. "Want er blijft altijd behoefte aan talent."

Jan Jansen (1941) ontwerpt sinds de jaren zestig dames- en herenschoenen. Brak internationaal door met de bamboeschoen. Hij won diverse modeprijzen, waaronder de Grand Seigneur in 1995, de Oeuvreprijs Ariston-nord-westring in 2002, de Oeuvreprijs Fonds voor BkVB in 2002 en de Max Heijmans-ring in 2006. Inmiddels heeftJan Jansen drie eigen winkels in Amsterdam en twee in Engeland en zijn ontwerpen zijn wereldwijd in musea tentoongesteld. Hij is in Japan hoogleraar aan de Bunka Funkusogakin Academie. Werkte voor diverse merken waaronder het Nederlandse Oilily.Onlangs ontwierp hij een collectie sportschoenen voor Sacha en een serie kinderslofjes voor het Nederlandse merk Boumy.

Hester Vlamings ontwierp schoenen voor bedrijven zoals onder meer Shoebaloo, Loints, Bronx, Hub Footwear, Rucanor, Mag Megamoks, Wrangler en Yellow Cab. Sinds 2003 werkt ze officieel als zelfstandig ontwerpster aan haar eigen collectie en maakt daarnaast nog maatschoenen. Verder geeft ze bij gelegenheid les aan Amfi. Tijdens de Amsterdam International Fashion Week stelde ze haar collectie tentoon in SPRMRKT. Haar grote voorbeelden zijn Jan Jansen en Salvatore Ferragamo.

Charles Bergmans is opgegroeid met schoenen: zijn vader had een schoenenfabriek. Het was voor de hand liggend geweest als hij daarvoor was gaan werken, maar dat gebeurde niet. Aanvankelijk vond Bergmans de beeldende kunst veel interessanter, maar na het winnen van diverse schoenenontwerpwedstrijden en de bijbehorende publiciteit werd hij steeds vaker gevraagd voor om schoenen te ontwerpen. In 1970 begon hij als zelfstandige. Een beroemde schoen van zijn hand is de 'Lugger' uit de Clark's originals-serie. Verder ontwierp hij voor Ecco en is hij 'sinds de eerste sandaal' betrokken bij de ontwikkeling van het merk Wolky. Zijn merk Terra Plana verkocht hij aan een Engels bedrijf.

Ilse Horck Studeerde 3D design aan de Kunstacademie in Arnhem. Won in 1995 de Crespi-award (internationale modeprijs).Werkte een aantal jaren in opdracht in zowel Nederland als daarbuiten en presenteerde in 1997 de eerste collectie van haar label 'Kop en Staart'. De eerste collectie was getiteld 'Signatuur in rood', Het label specialiseerde zich in vrouwenschoenen en tassen. In 2001 kwam daar een kindercollectie bij onder de naam 'Kop en Staartjes'.

Lilian Sanderson

De Nederlandse schoenontwerper Lillian Sanderson richtte haar designerlabel Lillian Sanderson Shoes + Accessories op in 1992. Ze werd bekend met onder meer leren teenlus slippers en houten klompjes. Verder organiseerde ze workshops 'schoenen maken' aan de Designskolen Kolding te Denemarken en ArtEZ. Ze onderbrak haar werk voor een functie als hoofddesigner bij Betty Barclay's Shoes. Vanaf februari brengt ze weer twee keer per jaar een collectie op de markt, om te beginnen bij zes verkooppunten, ondersteund door voormalig werkgever Intermedium

Roswitha van Rijn verkoopt sinds september een collectie bestaande uit vier modellen bij de Bijenkorf. Daarnaast maakt ze schoenen in opdracht. Ook doet ze mee aan het poject 'Red light Fashion District' waarin veertien jonge modedesigners -onder wie Daryl van Wouw, Jan Taminiau, Mada van Gaans, Bas Kosters en Edwin Oudshoorn- een jaar lang plaatsnemen achter de ramen van de Amsterdamse Wallen. Het project maakt deel uit van de gemeentelijke herontwikkeling voor de binnenstad van Amsterdam.

Fred de la Bretonière begon 1970 met lederen polsbandjes en tassen, maar inmiddels wordt hij al ruim dertig jaar geroemd om zijn schoenen. Het merk Fred de la Bretonière wordt verkocht in Nederland, België, Duitsland en Japan en uitbreiding naar Scandinavië staat op de planning. De la Bretonière maakt in licentie schoenen, voor bijvoorbeeld Jaguar Shoes. Schoenen van zijn hand zijn opgenomen in de vaste collectie van het Nederlands Leder en Schoenen Museum te Waalwijk, het Haags Gemeentemuseum en het Utrechts Textielmuseum. Sinds enkele seizoenen brengt De la Bretonière laarzen uit onder het label Shabbies Amsterdm. De afgelopen twee jaar realiseerde het bedrijf een groeipercentage van meer dan vijftig procent.