Smart Clothing

De mens heeft zich altijd van alle gemakken willen voorzien. En het liefst op elk moment van de dag, waar dan ook. Het toppunt van persoonlijk comfort is het hoogste streven. Voor de modewereld levert deze zoektocht naar verbeteringen interessante combinaties op.

Stel je voor dat de kleur van een top met één druk op de knop verandert waardoor die perfect is afgestemd op de pantalon. Voor retailers in de modebranche een ideale oplossing voor de immer twijfelende consument, want 'one colour serves all!'. Of wat te denken van kledingstukken die de wasmachine 'vertellen' hoe het wasprogramma dient te worden afgesteld. Dus nooit meer een boze klant met een verkeerd gewassen shirt terug in de zaak. En helemaal perfect zijn kledingstukken die zich geheel aanpassen aan de vormen van de drager. De koop is sneller gesloten wanneer de klant weet dat die must-have jeans of die prijzige, maar zeer begerenswaardige avondjurk niet alleen in de paskamer als gegoten zit, maar ook na het diner van zeven gangen op Valentijnsdag.

Toekomstmuziek? Niet helemaal, de eerste generatie kleding waarin hightech vezels worden gebruikt is al gelanceerd. Een volgende stap is de combinatie van technische snufjes en ontwikkelde vezels om Smart Clothing te creëren. Dat zijn intelligente kledingstukken die in staat zijn informatie te verschaffen over de drager. Een jogger kan door de technologie in zijn shirt bijvoorbeeld worden gewaarschuwd dat zijn hart te snel klopt. Of het rompertje geeft een waarschuwingssignaal wanneer de ademhaling van de slapende baby hapert. De drager van Smart Clothing kan zich vrij bewegen, alle technische snufjes toegevoegd aan de kleding zijn er op ingesteld dat de gebruiker van locatie verandert. De drager blijft dus mobiel.

De laatste ontwikkelingen op gebied van slimme kleding zijn vooral functioneel. Zo kondigde de Universiteit van Eindhoven in december 2004 aan zonnepanelen in textiel te kunnen verwerken. De Nederlandse wetenschapper Gerrit Kroesen heeft een methode ontwikkeld waarmee hij de omvangrijke glaspanelen die normaal nodig zijn om zonnestralen tot energie om te zetten, kan vervangen door flexibele vellen van siliconen. Terwijl de conventionele zonnepanelen zo'n vier tot tien millimeter dik zijn, is dit nieuwe materiaal slechts één micrometer (een tienduizendste van een centimeter) dik. Deze dunne en flexibele zonnepanelen kunnen in allerlei textielproducten worden toegepast en zelfs in kleding. Het team van Kroesen meent dat het mogelijk is om binnen drie jaar tijd kleding op de markt te brengen dat met deze innovatieve zonnepanelen is uitgerust.

Bijna tegelijkertijd heeft Scotte Vest Inc. (SeV) in de Verenigde Staten bekendgemaakt een prototype type van een draagbaar jack te hebben ontwikkeld, eveneens met ingebouwde zonnepanelen. Dit jack bevat een unit van batterijen ter grootte van een pakje speelkaarten welke door de zonnepanelen van energie worden voorzien. De voorzitter van SeV verwacht dat dergelijke systemen om zelfstandig energie op te wekken, bij dertig procent van de outdoorkledij binnen drie jaar gemeen goed zal zijn. En eveneens in december 2004 is het eerste fleece-jack met een ingebouwde radio verkocht. Voor 68 dollar gaat deze 'Hoodio' over de toonbank bij de Amerikaanse winkel GapKids. De radio heeft een FM paneel op één van de mouwen en afneembare speakers in de capuchon. Een volgende stap is natuurlijk een radio-jack met ingebouwde zonnepanelen.

Sportmerk Adidas wilde in dezelfde maand de 'Smart Shoe' op de markt brengen. Deze schoen heeft sensoren in de zool waarmee signalen worden vertaald en de zool zich meteen aanpast aan een veranderde ondergrond. De ingebouwde computer kan 20 duizend signalen opvangen en 10 duizend calculaties maken en naargelang de computer berekent, de zolen harder of juist veerkrachtiger maken.

Over het algemeen wordt kleding gebruikt om het menselijk lichaam te beschermen tegen kou, wind, stof en overige omstandigheden in een normale leefomgeving. En natuurlijk spelen mode en gemak een rol. Daarnaast zijn er verschillende textielsoorten voor gebruik in specifieke omstandigheden, zoals ter bescherming bij extreme kou en in de werkomgeving of in het beroepsveld waarbij gereedschap voor bijvoorbeeld communicatie apparatuur in de kleding is aangebracht. Stoffen worden 'slim of intelligent textiel' genoemd wanneer er sprake is van meer dan een enkelvoudige functie en het daarnaast 'zelfstandig' kan functioneren. Er zijn verschillende categorieën 'slim textiel' afhankelijk van functionaliteit en het reactievermogen in veranderende situaties. Vuurbestendige kledij is een voorbeeld van passief slim textiel, evenals het zogenaamde haaienpak van een olympisch zwemkampioen; de kledij behoudt in een veranderende situatie zijn eigenschap. Actief slimme materialen kennen we vooral als vezels welke in staat zijn overvloedig lichaamsvocht af te voeren, terwijl ze er tegelijkertijd voor zorgen dat regenwater niet naar binnen dringt. Dergelijke materialen worden nu al veel gebruikt bij de productie van schoenen. Zeer actief slim textiel past zijn functie aan zodra de omgeving verandert. Deze eigenschap maakt dat de drager comfortabel kan blijven functioneren wanneer temperaturen of omstandigheden extreem wisselen. En in levensbedreigende situaties is textiel dat zelfstandig positief verandert zelfs van levensbelang.

De snelle ontwikkeling op het gebied van 'Smart Clothing' komt vooral door de toepasbaarheid op militair gebied. Soldaten doen hun werk onder verschillende omstandigheden en slim textiel maakt het mogelijk dat hetzelfde uniform geschikt is in die sterk wisselende omstandigheden. Een soldatenpak van slim textiel beschermt de drager in de woestijn bijvoorveeld tegen de extreme kou van de nacht en de hitte overdag. Een uniform gemaakt van intelligent materiaal verandert bovendien van kleur in een andere omgeving en biedt zo een optimale camouflage. Soldaten aan het front kunnen ook middels hun kleding worden opgespoord en er kan zelfs met hen worden gecommuniceerd.

Op dit moment bestaan de ontwikkelingen op gebied van smart clothing uit polyesters die reageren op lichaamssignalen, materialen die zichzelf een andere functie kunnen geven, textiel dat een silhouet kan onthouden of vezels die polygone beelden kunnen weergeven of elektronische signalen doorgeven.

Ons dagelijks leven zal in de nabije toekomst meer en meer worden geregeld door 'intelligente groepen' en veel van deze subgroepen, zoals elektronische voelers, komen terug in textiel en kleding. Zo is het mogelijk een jack te dragen dat middels geavanceerde breitechnieken is gemaakt van stretchvezels welke sensoren bevatten. Deze bonnetterie heeft elf verschillende mogelijkheden om signalen van het lichaam te meten. Gedragen als kleding en daardoor onopvallend geven de sensoren informatie door aan een draagbare computer over de activiteit van de drager op dat moment. Deze gegevens worden verwerkt en de functie van het kledingstuk veranderd waardoor het een positieve bijdrage worde geleverd aan de situatie of activiteit van de drager. Een hardfietser met hartklachten krijgt op deze manier bijtijds informatie over zijn lichaam en kan zijn versnelling een tandje lager zetten.

Intelligent textiel is niet alleen voorbehouden aan de kledingindustrie. Het vindt ook snel haar weg naar de medische wereld en in technische toepassingen. Het 'trilvest' bijvoorbeeld is uitgevonden om ruimtevaarders te helpen zich te oriënteren in hun gewichtloze omgeving. Het vest meet aan de aan de hand van de snelheid waarmee een uitgezonden signaal terugkaatst, op welke positie de drager zich ten opzichte van een object bevindt. Op dit moment worden de vesten gebruikt door helikopterpiloten die met behulp daarvan onmiddellijk kunnen bijsturen wanneer hun stilhangende helikopter van positie verandert. Ook worden de mogelijkheden van het 'trilvest' voor blinden bekeken.

De toegevoegde waarde van smart clothing is misschien nog niet helemaal op waarde te schatten. Maar doordat specialisten uit verschillende disciplines (ingenieurs, wetenschappers, ontwerpers, procesontwikkelaars, de zakelijke markt en marketing) samenwerken, zijn de verwachtigen voor slim textiel zeer hoog gespannen. En dit geldt ook voor de textiel- en kledingindustrie.

Jeansmaker Levi's Strauss & Co introduceerde drie jaar geleden de Dockers mobiele pantalon, een broek met 'anti-uitpuilzakken' waarin elektronische apparatuur onzichtbaar kon worden vervoerd. En eerder trad Levi's in contact met Philips in Eindhoven voor het ontwerp van 'draagbare elektronica'. Philips Research is nu op haar beurt druk bezig met de ontwikkeling van 'Wearable Electronics'. Drie jaar geleden was op een tentoonstelling met als thema 'Integratie van elektronica in kleding' al een door de lampenfabriek ontwikkelde bodywarmer te zien met een geïntegreerde MP3-speler en een mobiele telefoon.

New Nomads noemt Philips de gebruikers van draagbare elektronica, de dragers van de kledingstukken van de toekomst. Wearable Electronics waarbij innovatieve technologie wordt verwerkt in business suits, sportkleding, interactieve kinderkleding, wired streetwear en kleding die comfortverhogend werkt voor de drager. In het jaar 2000 was het allemaal nog toekomstmuziek bij Philips. Een strak gesneden pak met in de mouw een PDA geïntegreerd of een geborduurd toetsenbord van de telefoon. Controle tijdens het fitnessuurtje waarbij knopen op het sweatshirt functioneren als displays is nu nog niet in praktijk gebracht. En ook kinderkleding met ingebouwde computerspelletjes is nog niet te koop net zo min als een mantel welke een op het individu aangepaste behaaglijkheid voor het lichaam kan realiseren. In het eerste jaar van het nieuwe millennium is kleding voor jongeren met een ingebouwd geluidssysteem nog niet door Philips commercieel op de markt gebracht. Maar Philips Research heeft laten weten dat de ontwikkeling van Wearable Electronics de laatste vier jaar niet stil heeft gelegen, integendeel, op dit moment worden echter nog geen publicaties naar buiten gebracht.

De laatste ontwikkelingen blijken ook voor de meest vooruitstrevende personen ongeloofwaardig. Zo werd schoendeskundige Nicoline van Enter door een hippe diskjockey onlangs nog voor gek verklaard omdat zij het bestaan onthulde van een sneaker waarmee energie kon worden opgewekt. Door de loopbeweging wordt voldoende energie gegenereerd voor het opladen van bijvoorbeeld een mobiele telefoon. Ideaal voor bewoners in landen waar niet op elke locatie een aansluiting op het nationaal elektriciteitsnet mogelijk is.

Met de komst van de draagbare jas met radio is de toekomstmuziek van het verleden vandaag de dag te beluisteren. Het is nog een kwestie van tijd en we controleren onze hartslag met ons T-shirt en bellen met ons colbert. En we zijn daarbij niet gedwongen op één locatie te blijven, we kunnen ons vrij bewegen. De mens is van alle elektronische gemakken voorzien, maar blijft mobiel.