Margiela blijft mysterieus

Wat er gebeurt binnen de muren van Maison Martin Margiela is geheim. Dat was al zo toen de

ontwerper er nog zat. Het is één aspect dat niet veranderde toen de geheimzinnige ontwerper vorig jaar vertrok.

De reden van Margiela’s vertrek blijft vooralsnog in nevelen gehuld.

Modejournaliste Suzy Menkes, sinds 1988 in dienst bij de International Herald Tribune, begon te twijfelen over de betrokkenheid van Martin Margiela toen het twintigjarig bestaan van het Maison Martin Margiela werd gevierd.
“De laatste keer dat ik geloofde dat hij de volledige controle had over de collectie was de show in oktober 2005, waar hij de collectie toonde voor lente/zomer 2006,” vertelt ze. “Die show vond plaats in een voormalig post-depot in Parijs. De modellen werden er rondgereden op karren. De viering van de twintigste verjaardag van het huis in het voormalige Paris Morgue drie jaar later, was anders. Ik voelde zijn aanwezigheid niet meer. Niet in de laatste plaats omdat ik het me gewoon niet kan voorstellen dat Martin iedereen al feestend in het rond zou laten springen,” peinst Menkes. “Maar dit is mijn visie erop en wie weet..? Misschien was Martin nog steeds bij het huis betrokken, maar heeft hij besloten de key te veranderen.” Dat zou goed kunnen. Patrick Scallon, eens de rechterhand van Margiela karakteriseerde het marketingbeleid wel eens als absence equals presence en the cult of impersonality. De reden waarom zijn winkels niet in telefoonboeken waren opgenomen, het winkelpersoneel naamloos bleef en gekleed in identieke witte laboratoriumjassen. Bij de catwalkshows werd voor niemand een stoel op de eerste rij gereserveerd: wie als eerste binnen was, had geluk. Zelfs de website straalt geen persoonlijkheid uit en lijkt volkomen leeg. Misschien is een dergelijke strategie wel niet meer vol te houden in het internet/twitter/facebook-tijdperk waarin iedereen alles online doet. Maar zeker weten doen we dat niet. Het is een onopgelost mysterie, zoals Margiela zelf.

Het zal niemand onbekend zijn dat Margiela in de mode bekend staat als de Man of Mystery. De man die nooit een erebuiging maakte na afloop van een show. Die bij hoge uitzondering interviewvragen beantwoordt per fax. Van wie bestaande foto’s zeldzaam zijn, en oud. Naar persoonlijke roem taalt hij niet, zo vertelde hij in een oude editie van het Belgische Knack.
Martin Margiela studeerde aan de Antwerpse Academie en werkte gedurende drie jaar als assistent bij Jean-Paul Gaultier. In 1988 richtte hij -samen met Jenny Meirens- Maison Martin Margiela op, dat naam maakte dankzij het deconstructivisme. Het oeuvre van Maison Martin Margiela werd verder gekenmerkt door een bijzonder samengaan van klassiek kleermakerschap en conceptuele gedachten. Margiela is ook beroemd om zijn subversiviteit en gewaagde deconstructies. Onconventionele stoffen, oversizede proporties en provocatieve herinterpretaties. In het voorwoord bij het boek, dat onlangs verscheen om het 20-jarig jubileum van het huis te vieren, schrijft zijn voormalig werkgever Jean Paul Gaultier: “Twintig jaar alweer ben je kledingstukken methodisch aan het ontleden met een scalpel om te ontdekken waaruit de substantie in het merg bestaat en deze vervolgens opnieuw uit te vinden.” Gedurende zijn hele modecarrière bleef Margiela een exceptionele vrijdenker die een sterke invloed uitoefende op de mode. In zijn eerste show ging hij lijnrecht in tegen het power dressing van de jaren 80. Dat hij zijn gezicht niet liet zien, ging in tegen de heersende sterrencultus in het modelandschap van de jaren 90. Hij verborg wat anderen zichtbaar maakten. Aan de andere kant maakte hij juist zichtbaar wat anderen verborgen hielden: Margiela deinste er niet voor terug de binnenkant van een kledingstuk te tonen en de constructie ervan bloot te leggen.

In 2002 kwam Maison Martin Margiela in handen van de Italiaanse industrieel Renzo Rosso. Aanvankelijk ging dat goed. Rosso werd alom geprezen om de manier waarop hij van het modehuis een commercieel succes maakte, al worden omzetcijfers of andere details om dat te staven niet prijsgegeven. Als bewijs voor het succes kan het jubileumboek dienen met daarin een brief van Rosso. In deze brief -uit februari 2009- feliciteert hij het huis: “Ik ben opgetogen over het feit dat onze samenwerking alles hoopvoller, echter, zichtbaarder en succesvoller heeft gemaakt voor het Maison.”
Net zo optimistisch toonde de CEO van het Maison, Giovanni Pungetti, zich tegen het Amerikaanse Women’s Wear Daily toen hij het vertrek van Margiela in december 2009 eindelijk officieel bevestigde en tevens vertelde dat de ontwerper niet zou worden opgevolgd: “We zijn tot de conclusie gekomen dat we Martin niet gaan vervangen. Niet omdat hij onvervangbaar is, maar omdat wij Maison Martin Margiela zijn. Hij zei het zelf altijd tegen zijn design team: ‘Jullie zijn meer Margiela dan ik’.” Daarover zijn de meningen verdeeld. Suzy Menkes heeft haar twijfels: “De laatste collecties lijken niet dezelfde diepte te hebben, noch de originaliteit die Martin zelf altijd heeft laten zien,” zegt ze bijvoorbeeld. Ze gaat verder met: “Ik zie Martin Margiela als een origineel denker. Zowel in zijn fantasierijke ideeën als in zijn ontwerpen. Hij was de eerste ontwerper die de emotionele kracht van vintage kleding begreep en promootte. De manier waarop hij, vanaf het begin van zijn carrière, het traditionele herenjasje of de stropdas omvormde tot moderne kleding is waarlijk inspirerend geweest. Ook als uitvinder was hij uitzonderlijk. Volgens mij was hij de eerste die het belang van foto’s begreep. Tien jaar geleden al maakte hij fotoafdrukken die de natuurlijke vouwen van een jurk lieten zien. Dat was origineel.”

Momenteel is er een internetverkoop gaande van de archiefstukken van het Maison. In de internetwinkel Yoox worden bijzondere creaties verkocht uit de tijdspanne van 2005 tot 2009. Een top gemaakt van discoballen, het jasje gemaakt van pruiken uit de herfst/wintercollectie 2008. Waren die nog wel van Margiela? De Nederlandse modejournaliste Milou van Rossum van de Volkskrant schrijft op haar weblog dat ze in het boek over twintig jaar Margiela aanwijzingen vindt voor het moment van Margiela’s vertrek. “Ergens achterin staat een foto van het binnenwerk van een krijtstreepjasje uit najaar 2008. Boven de binnenzak staat de volledige naam van het modehuis geborduurd. Tot een paar jaar geleden waren Margiela's kleren alleen te herkennen aan een cijfer (iedere collectie heeft een eigen nummer; de schoenenlijn wordt bijvoorbeeld aangeduid met 22) en de beroemde witte steken, het anti-logo van het huis.”

De eerste die openlijk twijfelde over de betrokkenheid van Margiela bij het Maison was Menkes, die het balletje in september 2008 opgooide. Waarom deed ze dat eigenlijk? “Martin is altijd origineel geweest, maar het werd bij hem nooit een truc. Achter de ideeën zaten altijd goede kledingstukken die zijn stempel droegen. Dat is de reden waarom ik het gevoel kreeg dat hij het huis verlaten had. De trucs die nu worden uitgehaald vind ik tenenkrommend: Wat de bedoeling is van de papieren schoenen uit de zomercollectie 2010 begrijp ik simpelweg niet. Dit is overigens geen kritiek op Margiela of op Renzo Rosso -de Italiaanse ondernemer heeft heel veel gedaan om jonge mode-ontwerpers te helpen. Het zijn mijn persoonlijke gedachten. Ik zou zo graag willen dat Martin me smste om zijn visie te geven op het verhaal!”

Over de toekomst maakt zij zich echter geen zorgen. “Wat er ook gebeurt, Margiela’s collecties zijn ingebed in mijn modegeheugen. De collectie waarbij de kleding was ingepakt in plastic. De show in de Emmaeus sale-rooms. En de show waarin de collectie wit was in de ene ruimte en zwart in een andere.”
De reden van Margiela’s vertrek blijft vooralsnog in nevelen gehuld. Misschien heeft Rosso zich toch te veel bemoeid met de koers en de collectie. Of misschien wilde de ontwerper zelf graag vertrekken en zich volledig richten op het schilderen van stillevens. Wat dat betreft is er in elk geval niet veel veranderd. In plaats van een Man of Mystery hebben we nu een Maison of Mystery.