Hofmode in de Hermitage

Mode is meestal gericht op de toekomst, maar soms kan het interessant –en leuk- zijn om even terug te kijken in de geschiedenis. Een geslaagd voorbeeld daarvan is de tentoonstelling ‘Aan het Russische hof’, in de pas geopende Hermitage Amsterdam. Daar schetsen 140 indrukwekkende

japonnen en kostuums een beeld van de rijke mode en de hiërarchische voorschriften op dat gebied die in de negentiende eeuw golden aan het Russische hof. De imposante kledingstukken spreken zeer tot de verbeelding en maken tegelijkertijd inzichtelijk waar de Russen hun voorliefde voor glans en glitter aan te danken hebben.

Fluweel, goud- en zilverdraad, passement, zijde, brokaat, sierstenen, wol, bont, dons, satijn: de mooiste materialen werden gebruikt om de kostuums aan het Russische hof af te stemmen op de talrijke hiërarchische regels die er golden. Niet alleen de uniformen van het personeel, maar ook voor de kleuren en vorm van de japonnen van dames golden talrijke kledingvoorschriften. Bij formele gelegenheden werden dames bijvoorbeeld geacht te verschijnen in japonnen met sleep. Wanneer het minder officieel was, volstond een ‘gewone’ ronde japon, die echter evengoed majestueus overkwam. Algemene regel: hoe hoger de rang, hoe meer (goud)borduursel en versiersels op uniform en kleding.

Het is dan ook veel pracht en praal die te zien is, bijvoorbeeld op de weelderige japonnen van Maria Fjodorovna (vrouw van Alexander III) gemaakt door onder meer de Parijse couturier Charles Frederick Worth. Een van de meest indrukwekkende kledingstukken is die van grootvorstin Ksenia Aleksandrovna, uit 1903, een zijden jurk met stroken goudbrokaat, versierd met zilveren koord en kunstparels; schouderstukken van brokaat met borduursel en -opnieuw- kunstparels.

Ook bijzonder om te ontdekken: In de negentiende eeuw waren de waaiers in Rusland een zeer geliefd accessoire, en ook op dat gebied golden strikte voorschriften. De Hermitage toont voorbeelden uit de waairecollectie van Maria Fjodorovna, de vrouw van Alexander III, waaruit onder meer blijkt dat dames zowel vorm, versiering als gebaren van het ding gebruikten om met elkaar te concurreren. Andere accessoires die te bezichtigen zijn: een kabinet met de mooiste balschoenen, een met parasols en een verzameling juwelen, van onder anderen Fabergé.

De Hermitage schenkt ook aandacht aan religieuze kledij. Op de eerste verdieping is een aantal gewaden te zien die deel uitmaken van de deeltentoonstelling over de relatie van de Russisch-orthodoxe Kerk tot de staat; met onder meer een priesterkostuum, een rouw- en een trouwjapon. De tentoonstelling is te zien tot en met 31 januari 2010, en beslaat een eeuw van zes tsaren, van Paul I, de zoon van Catharina de Grote, tot Nicolaas II, de laatste tsaar van Rusland.

Foto: Japon van Maria Fjodorovna uit 1880-1890. Fotografie door Herman van Heusden en Ruud van der Neut.