Made in Germany: op de bres voor milieu en banen

Peultjes uit Zuid-Afrika hebben afgedaan, consumenten willen sperziebonen uit de polder. En kinderen moeten weer leren dat melk van een koe komt en niet uit de supermarkt. De slow, veggie en health food trend is synoniem geworden met lokaal en dichtbij. Nu is de modesector aan de beurt.

Maar hebben we daar eigenlijk de kennis en technische mogelijkheden wel voor? Kunnen we in Europa spijkerbroeken fabriceren, tassen en schoenen maken, truien breien, en waar dan? In deze serie onderzoekt FashionUnited de productiemogelijkheden in zes Europese landen: Spanje, Groot-Brittannië, Nederland, Duitsland, Italië en Frankrijk, op zoek naar duidelijkheid omtrent kledingfabricage in onze 'achtertuin'.

Het

kwaliteitszegel "Made in Germany" heeft een nogal turbulente geschiedenis en kende niet altijd het positieve associaties die het nu heeft. In tegendeel: het begrip werd tijdens de industrialisatie aan het einde van de negentiende eeuw in Engeland geïntroduceerd om Britse kwaliteitsproducten te onderscheiden van goedkope Duitse import en namaak. Tegenwoordig is binnen de EU het gebruik van "Made in ..." certificaten nog steeds vrijwillig en relatief open, en ze kunnen ook op goederen worden geplakt die deels elders zijn geproduceerd. De Europese regelgeving wordt echter steeds strikter en met het land van oorsprong wil men de plaats definiëren waar het grootste, waarde toevoegend deel van een product is gemaakt. Initiatieven zoals 'Wir produzieren Deutschland', 'Ja zu Deutschland' en andere, maken het voor de Duitse consument, producenten, distributeurs en service providers eenvoudiger om bedrijven te steunen die in Duitsland produceren.

Made in Germany als kwaliteitszegel

Het Zuid-Duitse familiebedrijf Trigema adverteert bijvoorbeeld met de leus '100% Made in Germany' voor kwaliteit uit Duitsland. Het bedrijf werd in 1919 opgericht en is de 'grootste Duitse producent van sport- en vrijetijdskleding' zoals op de website te lezen staat. Het bedrijf heeft alles in eigen beheer - van de fabricage van stoffen, het ontwerpen en naaien tot verzending van het product naar de eindconsument - zonder externe toeleveranciers. Er worden alleen garens gebruikt die in Duitsland of binnen de EU zijn geproduceerd. Milieustandaarden hebben ook de hoogste prioriteit en om vervuiling terug te dringen, gebruikt Trigema alleen moderne was- en bleekmachines. Alle 600 artikelen in de productlijn van het bedrijf zijn in overeenstemming met de strikte Oeko-Text standaard 100 en dus vrij van gevaarlijke stoffen en niet-irriterend voor de huid. Bovendien worden de productiefaciliteiten voorzien van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen van elektriciteitscentrales die in het bezit zijn van het bedrijf.

Met al deze inspanningen en het feit dat Duitsland een hogelonenland is, rijst de vraag hoe men kan concurreren? "Lonen in Duitsland zijn niet te hoog, mits de werknemers gemotiveerd zijn, passende banen hebben en bijdragen aan een product dat verkoopbaar is. Het is de verantwoordelijkheid van ondernemers om de noodzakelijke business voorwaarden te scheppen," zegt Wolfgang Grupp, CEO van Trigema

"We zijn trots op het door ons in de afgelopen decennia behaalde succes, ondanks de grote moeilijkheden waar de textielindustrie de laatste dertig jaar mee te kampen heeft gehad. We zijn niet alleen in staat geweest om banen in Duitsland te behouden, maar hebben er ook voor gezorgd dat in de afgelopen jaren het personeelsbestand in ons bedrijf is gestegen tot 1200. Ik zie het als mijn plicht om mensen bij het werkproces te betrekken en arbeidsplaatsen in de toekomst te behouden," zegt Grupp.

Volgens officiële cijfers van de Duitse Federal Statistical Office (FSO) waren er aan het einde van 2013 in de Duitse kledingindustrie exact 160 bedrijven met een gecombineerd personeelsbestand van meer dan 27.700 mensen. Dit zijn middelgrote bedrijven met ten minste 50 werknemers. Het merendeel is actief in heren- en dameskleding (68 bedrijven; meer dan 13.700 werknemers) gevolgd door onderkleding (29 bedrijven; meer dan 5.100 werknemers), kousen en sokken, breigoed en lederwaren.

Wat betreft de verkoop, genereerde het segment heren- en dameskleding een omzet van 4,15 miljard euro of 67 procent van totale omzet van de Duitse mode-industrie van 6,16 miljard tussen januari en november 2013. Het arbeidsintensieve segment onderkleding bestaat uit 18 procent van alle bedrijven, 18,6 procent van alle werknemers en 841 miljoen euro inkomsten of 13,6 procent van het totaal.

Kleine, individuele bedrijven die hun niche hebben gevonden, bewijzen dat uitzonderingen de regel bevestigen. Andrea en Frank Schürmeyer richtten bijvoorbeeld in 1984 in Noord-Duitsland een breigoederenfabriek op, die sinds 1998 kleding en accessoires van nieuwe en Merinowol maakt; sinds 2000 onder de merknaam Mufflon. Net als Trigema richt de kleine onderneming met 20 werknemers zich op het creëren en behouden van arbeidsplaatsen in Duitsland, lokale productie en milieuvriendelijkheid. "Mufflon kleding behoort tot de weinige outdoor producten die helemaal in Duitsland worden gefabriceerd. Bijna honderd procent van de gebruikte machinerie, materialen, ingrediënten en het personeelsbestand is afkomstig uit Duitsland of de EU", zegt het bedrijf. Bovendien wekt het bedrijf elektriciteit op met een eigen systeem dat werkt op zonnecellen.

Officiële cijfers van de FSO bevestigen dat een investering in de Duitse kledingindustrie de moeite waard kan zijn. Een segment vertoonde een stijgende lijn in alle sectoren: werkkleding had een stijgende omzet (+8,8 procent) en een groeiend aantal werknemers (+9,4 procent) en bedrijven (+16,5 procent). Grootste verliezer was het 'ander breigoed' segment met een dalende omzet van bijna 52 procent: van 144 miljoen euro (januari tot november 2012) tot 69 miljoen euro (januari tot november 2013). Ook het aantal werknemers en bedrijven daalde. In de gehele Duitse kledingindustrie daalde de omzet met 3,5 procent, het aantal werknemers met 2,5 procent en het aantal bedrijven met 4,2 procent.

Deze trend is in overeenstemming met een enquête van GermanFashion. De Duitse branchevereniging vroeg vertegenwoordigers van de afzonderlijke segmenten naar hun voorspellingen voor 2014 in vergelijking met 2013. Het merendeel zei dat de verkoopontwikkeling voor heren- en dameskleding, werkkleding en sport- en vrijetijdskleding beter zal zijn dan in 2013. De meningen over de export waren verdeeld: 46 procent zei dat de export in 2014 zal stijgen en 52 procent verwacht dat deze gelijk blijft. Exact 65 procent van de deelnemers was van plan om in Duitsland te investeren, 27 procent in de EU en slechts negen procent in landen buiten de EU.

Niet alleen middelgrote Duitse bedrijven overwegen om zich meer in te spannen voor productie in eigen land; zelfs globale spelers heroverwegen hun outsourcing strategieën en proberen meer lokaal te worden. In het zicht van de stijgende lonen in China en de groeiende handelsbelemmeringen en veiligheidsoverwegingen, overweegt Duitse sportkleding gigant Adidas zich gedeeltelijk uit Azië terug te trekken. "We zullen dichter bij onze klanten komen en produceren waar onze klanten zitten", zei Gerd Manz, onderzoeksdirecteur van Adidas, onlangs in het Duitse Handelsblatt. Het doel is om "flexibel en lokaal te zijn en binnen een zo klein mogelijk oppervlak te produceren". Op lange termijn willen we "veel onafhankelijker van arbeidskosten produceren".

Concluderend kunnen we zeggen dat niet dankzij, maar vanwege de lagere lonen in het buitenland en daaruit voortvloeiende producten van mindere kwaliteit, de Duitse textiel- en kledingindustrie met zijn gespecialiseerde kwaliteitsproducten een belangrijke consumentengoederenindustrie in het land zal blijven. Duitse kledingbedrijven hebben hun niche gevonden en steunen op veelbelovende, groei-georiënteerde segmenten zoals innovatieve sportkleding, outdoorkleding, veiligheidskleding en werkkleding, waarbij duurzaamheid en het creëren van banen hoog in het vaandel staan.