Wegdromen bij 'Romantische Mode' Gemeentemuseum Den Haag

“Het is boven echt een feestje,” zegt modeconservator Madelief Hohé op de nieuwe overdekte binnenplaats van het Gemeentemuseum. “Hoewel de negentiende eeuw natuurlijk een andere tijd was, voelen veel mensen zich aangetrokken tot de mode uit dit tijdperk.”

Het is inmiddels traditie: de grote najaarsmodetentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag. ‘Romantische Mode – Eline Vere meets Mr. Darcy’ is een aanrader voor iedereen die smult van kostuumdrama’s als Jane Eyre, Pride and Prejudice en het recente Downtown Abbey.

Met één van de grootste kostuumcollecties van Europa had het museum een ruime keuze. Er is dan ook groot uitgepakt met maar liefst 120 kledingstukken uit de negentiende eeuw. “We hebben vooral vrouwenkleding uitgekozen, omdat er in die periode zulke interessante dingen gebeurden met het silhouet,” vertelt Madelief Hohé. Inderdaad passeert er een indrukwekkende reeks modestijlen de revue: van rechte Empirejurken met Oriëntaalse invloeden tot enorme schapenboutmouwen, luifelhoeden, monoboezems, wespentailles, crinolines, tournures ofwel queues de Paris en uiteindelijk de sierlijke S-curvejaponnen.

De negentiende eeuw: een veranderlijke tijd

Om die reden heeft Hohé ervoor gekozen de zalen chronologisch in te richten, te beginnen met de Empiretijd en eindigend in het jaar 1914. Want na de Eerste Wereldoorlog brak er een nieuwe periode aan waarin vrouwen zich vrijmaakten van het korset en hun haar kort knipten. De vleugel op de bovenverdieping van het museum leent zich toch het beste voor dit soort tentoonstellingen. Het is voor het eerst dat hier weer mode getoond wordt, nadat er voor een periode van twee jaar topstukken uit de collectie van het pas heropende Mauritshuis te zien waren.

In de balzaal, die in het teken staat van verandering en vooruitgang, is de chronologie losgelaten en ontmoeten types uit verschillende tijden elkaar. Draaiplateaus laten de poppen ‘dansen’ en een bijkomend voordeel is dat we de jurken zo van alle kanten kunnen bekijken. Bijzonder is dat men de negentiende eeuw destijds zélf zo’n veranderlijke tijd vond: de eerste stoomtreinen gingen rijden, de telegrafie werd uitgevonden en doordat de gilden waren weggevallen ontstond er een levendige handel in stoffen en modeartikelen. Plotseling werd het belangrijk om deze artikelen aantrekkelijk te presenteren. Er werd geruild, gewinkeld, geflaneerd én er werden vanaf 1851 wereldtentoonstellingen georganiseerd.

Vormgevers Maarten Spruyt en Tsur Reshef bliezen foto’s van enkele wereldtentoonstellingen groot op en gebruikten deze als bestickering voor de wanden, vergezeld van prenten, fotoportretten en plaatjes die destijds als zeer pikant werden ervaren. Ze maken dat je als bezoeker wordt meegenomen naar lang vervlogen tijden. Leuk zijn ook de kijkers aan de muur, waarmee met twee platte afbeeldingen de illusie van een driedimensionaal groepsportret wordt gewekt. Een stereoscoop dus, toentertijd een revolutionaire techniek waarmee men zich amuseerde. Vier haarstylisten werden uitgenodigd om hun reactie op de negentiende-eeuwse kapsels in haar uit te drukken. Dat resulteerde in kleurrijke coupes, afgestemd op de kostuums en soms zelfs met dipdye-effecten, wat ze verrassend actueel maakt. Zeker wanneer je kijkt naar recente collecties van bijvoorbeeld Dolce & Gabbana, die juist teruggrijpen naar de negentiende eeuw, met borduurwerk op de kleding en vlechten als kransjes rond het hoofd van de modellen.

Hoogtepunt is de zwarte parade met fluwelen japonnen, moffen en statige hoge hoeden, die op het eerste gezicht oogt als een begrafenisstoet. Toch zitten er slechts twee rouwjaponnen bij, naast onder meer een schaatskostuum, een paardrijdkostuum, een capemantel voor buiten en een nette zwarte trouwjurk, tevens positiejurk. “Niet dat de dame zwanger getrouwd was hoor, stel je voor,” zegt Hohé. “De mensen waren in die tijd erg zuinig. Zwart was een nette kleur om in te trouwen, maar tevens geschikt om na het huwelijk nog te dragen. De jurk is dus op een later moment uitgelegd voor de zwangerschap.”

De Romantische Mode van Jan Taminiau

Met steun van de vriendenvereniging heeft het Gemeentemuseum een creatie van Jan Taminiau met ingenieuze plissés kunnen aankopen. Deze maakt nu deel uit van een levendig buffet – een moderne tegenhanger van het historische ‘Aan tafel met Mr. Darcy’ – en staat naast creaties van John Galliano, Raf Simons voor Dior, Comme des Garçons en outfits van Vivienne Westwood voor herfst/winter 2014-2015. Deze setting laat zien hoe hedendaagse ontwerpers interessante elementen uit de kostuumgeschiedenis naar hun eigen hand zetten. In tegenstelling tot sommige voorgaande modetentoonstellingen legt het Gemeentemuseum hiermee overtuigend de link naar het nu. De expositie eindigt met kostuums en accessoires uit bekende films en series, die het museum in bruikleen heeft. Jurken uit Downtown Abbey, hoeden uit Titanic, alsook de klepbroek en beroemde witte blouse van Mr. Darcy, die dit Pride and Prejudice-personage tot sekssymbool bombardeerde.

Theoretisch gezien zouden Mr. Darcy en Eline Vere elkaar onmogelijk kunnen hebben ontmoet. Was het niet omdat ze in een heel andere tijd leefden, dan wel omdat het beide fictieve personages zijn. Maar ‘Romantische Mode – Eline Vere meets Mr. Darcy’ maakt het onmogelijke mogelijk met een hoger doel: mode komt pas tot leven wanneer je je er een persoon bij voorstelt.

‘Romantische Mode – Eline Vere meets Mr. Darcy’ is nog t/m 18 januari 2015 te zien in het Gemeentemuseum Den Haag. De gelijknamige catalogus is verkrijgbaar in de museumwinkel voor 22,50 euro.

Natasja Admiraal

Foto's: Edwin Oudshoorn, Jean Paul Gaultier