Rechtspraak: MVO & mode, een passend overheidsbeleid?

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) in de kledingsector. Een uitdaging. Het vereist verandering van de consument en retailer. De consument – alle mooie MVO initiatieven ten spijt – kiest doorgaans echter nog steeds voor scherp geprijsde kleding die vanwege de snelle omlooptijd in de laatste trend past in plaats van maatschappelijk verantwoord geproduceerde kleding die (meestal) duurder is. Dat maakt de positie van de retailer die kiest voor duurzame bedrijfsvoering er niet makkelijker op. In hoeverre voert de overheid in de kledingindustrie een stimulerend MVO-beleid?

Terughoudend overheidsbeleid bij MVO

De overheid stelt dat duurzame bedrijfsvoering vooral een vrijwillige keuze van bedrijven moet zijn. Zij is terughoudendheid bij het opstellen van (wettelijke) regels en normen op het gebied van MVO. Ondanks deze terughoudendheid bestaat er wel wetgeving - met name op Europees niveau - waaraan de kledingindustrie gebonden is.

Wetgevingskader kledingindustrie

Zo vloeien bijvoorbeeld diverse producteisen voort uit de Richtlijn Algemene Productveiligheid, voorziet de Richtlijn Aansprakelijkheid Gebrekkige Producten in regelgeving voor veilige producten om aansprakelijkheid bij gebrekkige producten te vermijden en geeft de Europese Verordening REACH regels voor de omgang met chemische stoffen. Vele (etikettering- en labeling)vereisten volgen uit de Textielverordening en uit de tientallen NEN-normen die voor de textiel zijn gepubliceerd. Verder bestaat er diverse EU-wetgeving over brandvertragers in en brandbaarheid van textiel. Deze wet- en regelgeving geldt (ook) in Nederland, al dan niet rechtstreeks werkend of geïmplementeerd, zoals in het Burgerlijk Wetboek en in diverse (Warenwet)besluiten.

Deze wetgeving geeft met name regels vanuit het oogpunt van een hoog beschermingsniveau voor de gezondheid en de veiligheid van personen in de Europese Unie, waaronder Nederland. Ook betreffen het regels ter bescherming van het milieu en ter verstrekking van informatie over (textiel)producten. Het betreft echter geen specifieke wetgeving die leidt tot (aanzienlijke) positieve beïnvloeding van MVO in de kledingindustrie.

Convenant Duurzame kleding

Een MVO initiatief van de overheid dat wel specifiek gericht is op de kledingsector is het Convenant Duurzame Kleding. Een document met afspraken tussen overheid, brancheverenigingen, NGO’s en kledingbedrijven om kleding eerlijker en duurzamer te maken. Een convenant is een bepaald soort overeenkomst waar partijen - met behoud van ieders eigen verantwoordelijkheid en met uitvoering en naleving naar ieders eigen vermogen - zich (vrijwillig) bij kunnen aansluiten. Minister Ploumen heeft destijds aangegeven dat mogelijk strengere regels zullen volgen, indien zal blijken dat verbeteringen ten aanzien van de duurzaamheid in de kledingindustrie achterblijven. Inmiddels is na ondertekening van het convenant alweer een jaar verstreken, maar heeft het convenant nog niet kunnen bewerkstelligen dat ‘consumenten gewoon een kledingstuk uit een rek kunnen trekken, zonder zorgen over kinderarbeid’. Wellicht is de mogelijke invoering in 2020 van de Wet Zorgplicht Kinderarbeid een stap in de goede richting.

Niet wettige initiatieven

Naast wetgeving zijn er ook vele andere (niet wettige) initiatieven om MVO in de kledingbranche te stimuleren. Zo zijn er vele organisaties die richtlijnen en gedragscodes hebben opgesteld teneinde MVO in de kledingindustrie door te voeren. Ook zijn er keurmerken en certificaten in het leven geroepen die hogere (duurzaamheids)eisen moeten waarborgen (zie ook: Keurmerken in de mode; wat koop je daar nu eigenlijk voor? ). Verder is er een Transparancy Index om de consument inzicht te geven in het (duurzaamheid)beleid van diverse kledingbedrijven. Wordt cradle-to-cradle en consuminderen aangemoedigd. De (kwaliteit van) normen van deze initiatieven verschillen echter en ook de manier van controleren en handhaving verschilt.

Controle en handhaving

Ook voor de overheid bij het door haar te voeren MVO-beleid is de controle en handhaving een complicerende factor. Op welke wijze worden bijvoorbeeld de effecten op het milieu aangetoond of de arbeidsomstandigheden in de productielanden? Zoiets aantoonbaar maken kost intensieve (en kostbare) inspecties. Vanuit dit oogpunt is het niet zo vreemd dat de overheid zich afzijdig houdt van het voorschrijven van (wettelijke) regels en normen op het gebied van MVO. Desondanks, liggen er nog veel onbenutte kansen, ook voor de overheid. Zo is bijvoorbeeld al geopperd om een lager BTW-tarief voor duurzame kleding door te voeren om meer duurzaamheid in de kledingindustrie te brengen.

Een stimulerend beleid ten aanzien van MVO in de kledingindustrie wordt door de overheid niet gevoerd. Maar wat niet is kan nog komen. Zo noem ik bijvoorbeeld het Wetsvoorstel Zorgplicht Kinderarbeid, maar ook andere toekomstige maatregelen en strengere regelgeving op het gebied van duurzaamheid kunnen er voor zorgen dat de kledingindustrie gaat veranderen. ‘Zodat we kunnen kiezen voor de mode van nu en de wereld van morgen’ (Lynsey Dubbeld).

Geschreven door Suzan Houben. Suzan is advocaat bij Köster Advocaten in Haarlem. Regelmatig behandelt zij hier actuele juridische kwesties. Advocatenindemode.nl

Beeld: Pexels