De invloeden van workwear in de modewereld: Tentoonstelling Workwear opent in Het Nieuwe Instituut

Wie aan werkkleding denkt, denkt al snel aan overalls, fleecevesten en broeken met veel zakken en bescherming op de knieën. Werkkleding is functioneel en bedoeld om de drager te beschermen en te ondersteunen tijdens zijn werk. Die functionaliteit, de bescherming en de rechte lijnen hebben heel wat invloed op de mode. Van spijkerbroeken tot houthakkersblouses en van cargobroeken tot aan overalls, ze worden tegenwoordig allemaal gezien als statement pieces. De tentoonstelling Workwear van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam zoomt in op de maatschappelijke en utopische motieven van werkkleding. Want, modeontwerpers zien deze kleding als symbool voor gelijkheid en solidariteit, zo blijkt.

FashionUnited krijgt de gelegenheid om de tentoonstelling te bezoeken op de vooravond van de feestelijke opening op 25 maart. Tientallen journalisten hebben, voordat zij überhaupt een kijkje hebben genomen, de boodschap al begrepen en verschijnen in diverse, gekleurde overalls. De één combineert het met een paar stiletto’s, de ander draagt tijdloze sneakers en een pet erbij. Workwear is voor iedereen.

Bij binnenkomst wordt men direct meegenomen in de wereld van beroepen waar bescherming voor nodig is. Een zilveren astronautenpak, klompen en een slagersschort gemaakt uit honderden metalen deeltjes worden getoond en stelen de aandacht. Naast het feit dat dit geen hedendaagse klederdracht is voor de meeste van ons, valt de kwaliteit van de creaties op. Werkkleding is namelijk oersterk. Het is niet voor niets dat modemerken hier inspiratie uit halen. Neem bijvoorbeeld het Nederlandse bekende modemerk G-Star Raw, dat een heel archief aan werkkleding heeft opgebouwd. Met hardcore denim probeert het modemerk alle mogelijkheden van denim te verkennen. Dat uit zich in onder meer een denimpak voor hondentrainers met vulling en een pilotenpak uit 1942.

Tentoonstelling ‘Workwear’ brengt een ode aan werkkleding

Naast aandacht te vragen voor beroepen waar beschermende kleding voor nodig is, wordt er ook aandacht besteed aan de utopie van werkkleding. Kunstenaars en politici waren om ideologische redenen voorvechters van werkkleding. Zo droegen Aleksandr Rodtsjenko (Russische kunstenaar) en László Moholy-Nagy (Hongaarse schilder en fotograaf) werkkleding vanuit politieke motieven: kleding moet voor iedereen, elke dag, een gelijkwaardig uniform zijn. De Russische Constructivisten beschouwden Rodtsjenko en Moholy-Nagy als dienaren van het volk en kwamen in 1920 met ‘productivistische werkpakken’. Zo ontwierp Varvara Stepanova er bijvoorbeeld eentje: een witte overall, met daaroverheen een rood tuinpak geverfd. Het pak komt uit 1979 en toont Stepanova’s gedachte dat mode vervangen moet worden door kledingstukken die overal gedragen kunnen worden en, net als gereedschap, de drager dienen. Haar ‘productivistische pak’ bloeide uit tot een kledinglijn. Ieder ontwerp verschilt per type arbeid. Alle pakken werden fabrieksmatig geproduceerd, zonder decoratieve details of persoonlijke uitingen.

Daar waar Stepanova aandacht vraagt voor gelijkheid, doet Lygia Clark, een Braziliaanse artiest die vaak geassocieerd werd met constructivistische bewegingen, dat voor de veelzijdigheid van werkkleding. Clark ontwierp twee grijze pvc-overalls met maskers. Wie een eerste blik werpt, zal al snel de relationele boodschap begrijpen door de zwarte slang die de sculpturen met elkaar verbindt. Wanneer men dichterbij komt, wordt de gehele boodschap duidelijk. Beide pakken zijn aan de binnenkant voorzien van andere stoffen die vaak in werkkleding worden gebruikt om mensen te beschermen. Een van de zakken bevat bijvoorbeeld wol dat veel gebruikt wordt om de mens warm te houden. De binnenkant van het andere pak voelt stug, wat doet denken aan bescherming voor het kwaad van buitenaf.

Wat natuurlijk niet kon ontbreken is de invloed van werkkleding binnen de mode-industrie. Workwear is voor modeontwerpers een inspiratiebron wat betreft de oersterke kwaliteit waarvan het is gemaakt. De invloedrijkste ontwerper die zich wist te onderscheiden op het gebied van techniek is de oprichter van modemerk Stone Island, Massimo Osti. Als een van de eerste modeontwerpers schotelt hij hoogwaardige kleding als alledaagse mode voor. Het is ook niet voor niks dat hij een eigen podium in de tentoonstelling krijgt. Een tiental Osti-sculpturen volgen, waaronder een terracotta-kleurig jack van ganzendons met anatomische inzetstukken van schuim dat dient om de meest kwetsbare delen van het lichaam te beschermen, en een groene poncho dat kon worden gedragen als waterdichte schuilplaats. De twee driehoeken kunnen worden omgetoverd tot stretcher en zelfs als vlot fungeren wanneer de overlever er rietstengels of strohalmen bij weet toe te voegen. De wijde zilveren manchetten zorgen ervoor dat de regen niet naar binnen zou lopen.

Verderop in de tentoonstelling steelt het werk van Iris de Leeuw uit de jaren zestig de aandacht, het zogenaamde Speespak. Elk onderdeel van het pak heeft een andere kleur. De ironie laat de toeschouwers giechelen, maar het zet ze ook aan het denken. Het onderscheidende kenmerk van het pak is namelijk de rits die kruislings over beide pijpen loopt. Dit zorgt ervoor dat de pijpen afritsbaar zijn en te ruilen zijn met andere dragers. Functionaliteit komt hier opnieuw naar voren. Toch is dat niet de boodschap die de ontwerper wil meegeven. De Leeuw vraagt aandacht voor iets heel ander: het Speespak moet het taboe rond het aanraken van intieme delen, dicht bij het lichaam, doorbreken.

Dat werkkleding invloed op de mode heeft, is wel duidelijk. Modeontwerpers leren nog steeds van de kwaliteiten van werkkleding en laten het vakmanschap niet verdwijnen. Workwear is een bodemloze inspiratiebron wat betreft functionaliteit.

Workwear is van 25 maart tot en met 10 september te bezoeken in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam.