Modemusea (straks) weer open: “Mensen hunkeren naar troost en inspiratie”
bezig met laden...
Het is een dramatisch en tegelijkertijd sprookjesachtig beeld. Tien kostuums van rond 1900 staan afgedekt met grote witte beschermhoezen in een lege museumzaal. Ze maken deel uit van de tentoonstelling ‘Breitner vs Israels’ in Kunstmuseum Den Haag. Het museum is, net als alle andere musea in Nederland, tijdelijk gesloten vanwege Covid-19. De collectie wordt actief gemonitord. Wekelijks maakt een medeweker van het museum een ronde door het gebouw.
Vanaf 1 juni mogen musea (waarschijnlijk) weer open. Achter de schermen is er hard gewerkt om de heropening voor te bereiden. FashionUnited ging telefonisch in gesprek met modeconservatoren Madelief Hohé, (Kunstmuseum Den Haag) en Ninke Bloemberg (Centraal Museum Utrecht). Welke impact heeft de coronacrisis op hun dagelijkse werk? Wat betekent dit voor geplande modetentoonstellingen? En hoe ziet het ‘anderhalvemetermuseum’ eruit?
Stofmaskers doneren aan zorginstellingen
Het nieuws dat iedereen zoveel mogelijk thuis moet werken, kwam voor Hohé op de dag nadat ze terugkwam uit Parijs. “De trein was al half leeg, heel spooky”, vertelt ze. “De maandag daarop hebben we met het team voor iedereen thuiswerkpakketten gemaakt. Daarna ben ik twee keer in het museum geweest. De eerste keer om stofmaskers op te halen die we gebruiken bij conservatiewerkzaamheden. Dit zijn weliswaar geen medische mondmaskers, maar een huisartsenpost kon ze toch goed gebruiken voor de hoestspreekuren. De tweede keer om boeken op te halen.” Haar laatste klus met het team was het inpakken van alle kostuums van de modetentoonstelling ‘Femmes Fatales’ die na Hasselt doorreist naar het Peabody Essex Museum in de Amerikaanse stad Salem. “Alles stond klaar voor het transport. Toen gingen de grenzen op slot, waardoor we zelf niet mee konden. Bij hoge uitzondering zouden de stukken daarom ‘alleen’ naar Amerika reizen en huurden we externe conservatoren in om te helpen met de opbouw. Maar ook de transporten stopten, en de opbouw daar werd uitgesteld. De kostuums staan ingepakt klaar voor vertrek in ons depot. De opening die aanvankelijk gepland stond voor 15 mei is verplaatst naar november, vlak voor Thanksgiving. Een mooie timing.”
De Dior-tentoonstelling die in september zou openen is verschoven naar najaar 2021. In plaats daarvan komt de collectiepresentatie ‘Kies kleur!’ over kleur als verbindende en inspirerende factor. Dat is minder risicovol, want Kunstmuseum Den Haag put hiervoor hoofdzakelijk uit het omvangrijke eigen archief. Het Centraal Museum Utrecht verplaatste de tentoonstelling ‘Black Fashion Matters’ naar half februari 2021. “We waren al bezig met de definitieve selectie en stonden op het punt om het campagnebeeld te schieten. Dat ligt nu even stil”, vertelt Bloemberg. “Gelukkig kan het onderzoek doorgaan omdat zoveel archieven digitaal zijn ontsloten. Gesprekken met collega’s en ontwerpers vinden nu plaats via Zoom, Teams of Hangouts. Natuurlijk mis ik het museum, de objecten en de bezoekers vreselijk. Er waren in ons team net een aantal stagiairs begonnen. Als het museum straks weer open gaat loopt hun stage alweer bijna ten einde.” Ook Hohé mist het menselijk contact. “Intern wordt er een mooie nieuwsbrief gemaakt die elke vrijdag uitkomt met nieuwtjes en weetjes om collega’s te informeren en de moed erin te houden.”
Inhaalslag op documentatiegebied
De musea ontvangen nog steeds schenkingen, maar veel zaken liggen stil doordat de depots dicht zijn. Hohé: “Voor onze textielrestaurator César Rodríguez Salinas heeft dat veel effect op zijn dagelijks werk. We kunnen nu immers niet fysiek bij de kostuums, alleen digitaal. Maar hij is iemand die overal kansen ziet. We grijpen het moment aan om oude inventarisboeken te digitaliseren. Dat doen we met zijn vieren, allemaal een ander decennium. Klinkt saai, maar het is hartstikke interessant! Zo halen we er behoorlijk veel fouten uit en lossen we allerlei raadsels op. Dit zijn van die klussen waar je anders nooit aan toekomt en die op de lange termijn heel waardevol zijn.” De laatste keer dat Kunstmuseum Den Haag voor langere tijd gesloten was, was in 1997 tijdens de grote renovatie. “Destijds zijn alle oude kaartenbakken in de computer gezet en daar profiteren we nog steeds van. Ook leuk is dat onze restaurator César door diverse Spaanse media is geïnterviewd. Hij is van oorsprong Spanjaard (Bask) en grote bladen hebben hem in het vizier om verhalen te vertellen over het museum en zijn werk.”
Puzzelen met tentoonstellingsplanning
Door de coronacrisis is de wereldwijde tentoonstellingsplanning ingestort. Het is een enorme puzzel om de agenda te herzien, vooral wat betreft het intermuseale bruikleenverkeer. Als een tentoonstelling verlengd of uitgesteld wordt, moeten alle bruikleengevers daarmee akkoord gaan. En dan moeten de stukken ook maar net beschikbaar zijn in die periode. Bloemberg: “Black Fashion Matters is een internationale tentoonstelling met bruiklenen van modehuizen en ontwerpers uit Afrikaanse landen, New York en Italië. Voor zover we weten is iedereen in goede gezondheid, hopelijk redden alle ontwerpers het ook om hun bedrijf overeind te houden. We hadden een Afrikaanse designer uitgenodigd om hierheen te komen, die we in contact zouden brengen met een Nederlandse ontwerper. Dat zie ik op korte termijn niet gebeuren. Maar we zijn creatief genoeg om er een alternatieve invulling aan te geven, zonder op kwaliteit in te boeten.” Tot nu toe levert het verlengen van bruiklenen weinig problemen op. Hohé: “Soms kreeg ik binnen een half uur al een bevestiging dat het in orde was. Iedereen is ongelofelijk bereidwillig.”
Het nieuwe ‘anderhalvemetermuseum’
Ondertussen anticiperen musea op de nieuwe werkelijkheid. Een logistieke uitdaging: hoe ontvang je straks op een veilige manier bezoekers? De draaiboeken liggen klaar. Hohé: “Je moet ineens over hele praktische zaken nadenken. Zo moet je voorkomen dat er tien mensen bij dezelfde zaaltekst blijven staan. Videoschermen ophangen is nu geen goed idee. Voor het museumbezoek en straks ook de collectiepresentatie over kleur gaan we werken met tijdslots. Mensen kopen online een ticket en kiezen van tevoren voor route A of B. De vormgeving is in handen van Maarten Spruyt. Toevallig heeft hij net de expositie Chapter 3hree gemaakt in Het Hem, waar maar één persoon tegelijk naar binnen mocht, met een vaste looproute, en geen weg terug, dus hij zit al helemaal in de juiste flow.” Bloemberg vult aan dat het wellicht zaak is om scherpere keuzes te maken waardoor er meer ruimte is in de museumzalen. “Op modeblogs doken de afgelopen tijd verwijzingen op naar crinolines en paniers, historische silhouetten waarmee je automatisch afstand van elkaar houdt. Mijn collega’s en ik grapten al dat museumbezoekers straks alleen naar binnen mogen als ze een crinoline aantrekken.”
"De sector vecht hard voor zijn voortbestaan. Je merkt dat mensen juist in moeilijke tijden kunst aangrijpen, of dat nu muziek is of mode”
Kunst biedt troost in moeilijke tijden
Dat het museumbezoek anders wordt is duidelijk, maar de kunst blijft hetzelfde. De vele mooie initiatieven die er de afgelopen tijd zijn ontstaan, zoals het Thuismuseum, maken duidelijk dat kunst en cultuur essentieel zijn voor het welzijn van mensen. De sector vecht hard voor zijn voortbestaan. “Je merkt dat mensen juist in moeilijke tijden kunst aangrijpen, of dat nu muziek is of mode”, besluit Bloemberg. Ze werkt momenteel ook aan de tentoonstelling ‘Maison Amsterdam, de stad de mode en de vrijheid’, die half september zou openen in de Nieuwe Kerk, maar ook wordt doorgeschoven naar een later moment. Het onderwerp is door de huidige crisis actueler dan ooit. Hohé moest haar collega aanvankelijk teleurstellen: een Mary Quant-outfit, die perfect paste bij het thema vrijheid, was al uitgeleend aan de tentoonstelling in Amerika. Nu de planning gewijzigd is kan ze deze bruikleen tóch toekennen. Ook Hohé merkt dat veel mensen ‘hongerig’ zijn om weer naar een museum te kunnen en juist nu behoefte hebben aan troost en inspiratie. “Om die reden hebben we gekozen voor een modetentoonstelling over verbintenis en de symboliek van kleur. Een boeiend onderwerp dat vrolijk stemt en hoop geeft.”
Virtuele (mode)tentoonstellingen:
- Thuismuseum is een initiatief van de cultuurbloggers van My Daily Shot of Culture en biedt gratis online rondleidingen door musea in Nederland
- Het Amsterdam Museum maakt een online tentoonstelling over de impact van het coronavirus op de stad Amsterdam en het dagelijks leven van Amsterdammers.
- Kunstmuseum Den Haag heeft online rondleidingen door de conservatoren, elke woensdag ‘live’ en daarna te vinden via de site
- Het TextielMuseum in Tilburg lanceerde het Online TextielMuseum. Er zijn online tentoonstellingen te zien en tutorials over ‘makers’ en creatieve workshops.
- De Fashion for Good Experience in Amsterdam, een museum over duurzame mode-innovaties, biedt nu ook online tours aan voor scholen, verenigingen of groepen
- Modehuis Dior deelt een video die kijkers de tentoonstelling ‘Christian Dior: Designer of Dreams', die eerder in het Parijse Musée des Arts Décoratifs te zien was, laat herbeleven.
Foto homepage: beeld bij de modetentoonstelling ‘Kies Kleur!’ Valentino, najaarscollectie couture 2018, Parijs. Copyright: Hollandse Hoogte/REX.