MoMu belicht de meisjestijd in een nieuwe expo: ‘GIRLS. Over verveling, rebellie en opgroeien’
bezig met laden...
Op 27 september opent in het Antwerpse MoMu ‘GIRLS. Over verveling, rebellie en opgroeien’. De tentoonstelling belicht de schoonheid en complexiteit van het meisje-zijn. FashionUnited mocht al even rondkijken.
Enkele dagen voor de opening staat alles al opgesteld voor het publiek. Curator Elisa De Wyngaert leidt de genodigden door de tentoonstelling, of beter: door het rijke universum van de meisjestijd. De expo gaat dan ook dieper in op de invloed van die levensfase: hoe wordt die tijd herinnerd en verbeeld in kunst en mode? Want als je kijkt naar de canon van de Westerse cultuur, aldus de curator, worden meisjes altijd vrij passief, teder en naïef weergegeven. Het meisje-zijn wordt gezien als een tussenfase, tussen baby en volwassen zijn. Terwijl het een eigen manier van zijn, denken en kijken is, precies wat deze tentoonstelling laat zien. Het werd een interdisciplinair project, dat girlhood toont door de ogen van de kunstenaars, ontwerpers, fotografen en filmmakers.
Als begrip is ‘het meisje’ zelfs relatief jong. Tot ver in de achttiende eeuw was er namelijk geen plaats voor meisjestijd, zien we in een proloog op de tentoonstelling. Kinderen werden als kleine volwassenen beschouwd, en er was al helemaal geen sprake van een onderscheid tussen kinder- en volwassenkleding. Dat gebeurt pas met de komst van nieuwe inzichten in de romantiek, vanaf dan is er voor het eerst sprake van kinderkleding. Het duurt zelfs nog tot de twintigste eeuw voor er een opdeling komt tussen jongens en meisjes. Meisjeskleding wordt dan restrictiever en decoratiever, om hen voor te bereiden op de traditionele rol als moeder en huisvrouw. Behalve een eerste werk van Sophia Lai - MoMu liet haar drie nieuwe sculpturen maken voor deze expo – duikt er in de inleidende ruimte een eerste van de vele archetypes uit de meisjestijd op: de Mary Jane-schoen, hier als wassen sculptuur van Robert Gober. Het sluitstuk van de proloog is een topstuk: de Petite danseuse de quatorze ans van Edgar Degas.
Tienerslaapkamers en verveling
Dan komen we bij het eerste deel van de tentoonstelling, dat gaat over hoe de meisjestijd ook in het latere leven blijft nazinderen. Die tienerjaren worden zo intens beleefd - vaak door de bijbehorende verveling en onzekerheid – en zijn dermate bepalend voor onze identiteit dat ze een belangrijke rol krijgen in later werk van kunstenaars. Doorheen de expo kaarten drie slaapkamerinstallaties belangrijke thema’s van de meisjestijd aan: verveling, slaaptekort en coming of age. Kinderpsychiater Peter Adriaenssens voorzag elk van deze thema’s van een korte psychologische duiding.
De eerste meisjesslaapkamer is geïnspireerd door die van de zussen uit The Virgin Suicides. Sofia Coppola maakte de film immers juist omdat ze die tienerervaring wilde kunnen vastleggen. Ook kleding zette de karakters van de tienerzussen in de verf. Die authentieke kostuums werden nooit eerder in een museum getoond, maar MoMu ging ernaar op zoek om ze hier te kunnen tonen. De kamer leidt ons ineens ook naar het thema verveling – zo typerend voor tieners, en juist bevorderlijk voor experiment en creativiteit. Tussen een hele rits kunstwerken binnen dit thema, vinden we het dagboek van kunstenaar Louise Bourgeois, waarin ze schrijft hoe ze zich onbegrepen voelt als tiener – opnieuw een universeel tienergevoel.
Nail-art en slaaptekort
Een tweede slaapkamer, ontworpen door de Japans-Taiwanese designer JennyFax, verwijst naar het chronisch slaaptekort bij tieners. Er gaat in de opstelling ook veel aandacht naar girly archetypes in kleding. Pas vanaf de jaren zestig begint de mode-industrie de tieners te zien als een belangrijke doelgroep. Sindsdien hebben ze een grote invloed op de modewereld. We zien archetypes als haarspeldjes en witte sokken, die gelinkt zijn aan verwachtingen rond netheid, kuisheid en fatsoen, maar vandaag soms net gebruikt worden voor een meer inclusieve genderexpressie. Een voorbeeld - een tutu op een mannelijk model - werd uit een recente collectie van Simone Rocha geplukt.
Nog zo’n symbool is het schooluniform, dat wordt geïllustreerd met een oude schoolschort uit de museumcollectie en een werk van Léon Spilliaert. Een veel jonger voorbeeld is de nu zo populaire nail-art: je krijgt hier het eigenzinnige werk te zien van de Japanse nail-artist Mei Kawajiri, gekend van haar opdrachten voor onder meer Marc Jacobs en Miu Miu.
Inspiratie voor ontwerpers
Enkele werken verder zien we een muur met een shoot van Juergen Teller voor Marc Jacobs, waarin de dan twaalfjarige Dakota Fanning poseert als een minivolwassene. En wat verderop illustreert een vitrinekast met archetypes hoe de tienerjaren vaak een inspiratiebron zijn voor designers, met ontwerpen van Martin Margiela, D'heygere over Ashley Williams en Simone Rocha tot Raf Simons en Miu Miu. Want ondanks de vele kunstwerken uit andere disciplines, gaat deze expo in het modemuseum absoluut over mode.
Gastcurator Claire Marie Healy maakte bijvoorbeeld een montage van belangrijke coming of age-films waarin kleding steeds een belangrijk element vormt. Daarnaast hangen er silhouetten van Veronique Branquinho, JennyFax, Ashley Williams en Molly Goddard, die elk op een eigen manier kijken naar de tienerjaren. Er is ook een installatie met silhouetten van Simone Rocha die verwijzen naar het overgangsritueel van de communie. Ondanks de Hongkongse roots van de designer raakte ze er tijdens haar jeugd in het Katholieke Ierland door gefascineerd, en blijven er elementen van communiekledij doorsijpelen in haar ontwerpen.
Meisjes van nu
De derde slaapkamer brengt ons tenslotte bij het thema ‘coming of age’. Ze werd ingericht door het Britse designerduo Chopova Lowena, dat vaak folkloristische stoffen, restmaterialen en traditionele ambachtelijke technieken gebruikt in hun mode. Die materialen komen terug in deze meisjeskamer, die zowel de chaos van de tienerjaren perfect weerspiegelt, als de tegengestelde karakters (braaf vs rebels) van de ontwerpers in hun meisjestijd.
Behalve de vele kunstenaars en designers komen ook de meisjes van vandaag aan het woord. Niet alleen organiseerde MoMu voor deze tentoonstelling klankbordgroepen met tieners van 9 tot 18 jaar, regisseur Leo Van Dijl maakte ook een video waarvoor hij meisjes van alle leeftijden zowel banale en diepgaande vragen heeft gesteld. Een mooie afsluiter bij een expo die sowieso doet nadenken over de impact van je eigen tienertijd.
GIRLS. Over verveling, rebellie en opgroeien, van 27 september 2025 tot 1 februari 2026 in MoMu Antwerpen.