‘Sculpting the Senses’: thuiskomst van Iris van Herpens grensverleggende mode

De ontwerpen van Iris van Herpen zijn thuisgekomen. Zo klinkt het tijdens de perspreview van de tentoonstelling ‘Iris van Herpen: Sculpting the Senses’ in Kunsthal in Rotterdam. De Nederlandse ontwerper wordt internationaal erkend als een pionier voor haar werk dat mode, technologie, kunst en wetenschap combineert, maar een Nederlandse overzichtstentoonstelling van haar werk was er nog niet. Tot nu.

Mode- en kunstliefhebbers hebben ongetwijfeld beelden gezien van Van Herpen’s werk, maar het is moeilijk met stilstaand beeld de ontwerpen recht te doen. De tentoonstelling stelt de bezoeker in staat in te zoomen op de werken, de inspiratie ervoor te onderzoeken en sommige proefstukken zelfs aan te raken. Het voelt als een intiem kijkje in het brein van een van de meest avant-gardistische couturiers op dit moment. En dat raakt.

Een tentoonstelling in thema’s

Wie een chronologische overzichtstentoonstelling verwacht, moet zijn verwachting even aanpassen. In plaats van per jaar en per collectie, is de tentoonstelling per thema ingedeeld. Daarnaast is er nog een ‘rariteitenkabinet’ opgezet (een van de ontwerpers grote inspiratiebronnen) en is het atelier nagebootst. Elk van Van Herpens ontwerpen is bijzonder en de stukken die zijn geselecteerd voor de tentoonstelling markeren elk een verfijning of verandering in haar werkwijze, zo vertelt de ontwerper desgevraagd. Hoewel ‘Sculpting the Senses’ twee jaar geleden debuteerde in het Parijse museum 'Musée Des Art Décoratif’, zijn er vele nieuwe ontwerpen toegevoegd aan het overzicht. In totaal zijn er tientallen ontwerpen te zien.

Door nieuwe ontwerpen te plaatsen met ontwerpen uit vroege collecties, is de ontwikkeling van Van Herpen als ontwerper goed te zien. Haar eerste 3D-geprinte ontwerp maakte ze in 2009 en toonde ze tijdens Amsterdam Fashion Week in 2010. Ze maakte deze samen met architect Daniel Widrig omdat 3D-printen in mode toen nog niet gebeurde en ze dus een ander kunstdiscipline opzocht die wel al ervaring had met de vorm, zo vertelt ze zelf terwijl ze de pers rondleidt. In de vroege dagen van 3D-printen waren de opties van materialen gelimiteerd en veelal hard en coconachtig. Door de jaren heen is de technologie verder ontwikkeld waardoor er ook zachtere vormen mogelijk zijn. Ze vertelt tevens dat in haar beginjaren een duidelijker verschil zat in de ontwerpen die met technologie werden gemaakt en welke met veel handwerk tot stand kwamen. Nu zijn de twee media gemixt en gaan ze vaak samen in een ontwerp.

Meest recente triomf te zien: living look

Van Herpen staat bekend om niet alleen haar verwijzingen naar de natuur in haar werk, maar ook het samenwerken met de natuur en wetenschap. Een van de absolute highlights van de tentoonstelling is de algenjurk die in Van Herpens recent couture-show werd getoond. De ‘living look’ is gemaakt met 125 miljoen lichtgevende algen. Het ontwerp bestaat uit op maat gemaakte mallen en speciaal ontwikkelde voedingsgel. Hierdoor blijven de algen een levend ecosysteem en kunnen ze zich ook voortplanten. “Deze jurk kan in theorie ouder worden dan ik”, zo vertelt Van Herpen.

De look staat veilig in een afgesloten glazen doos waarin het nodige biosysteem is nagebootst met luchtvochtigheid, temperatuur en juiste dag- en nachtritme. “Ze hebben ongeveer acht uur slaap nodig, net als een mens”, zo zegt de ontwerper bijna liefkozend. De specifieke alg, die van nature voorkomt in de zee, produceert licht als deze ‘aangevallen’ wordt. In praktische zin betekent dit dat er licht vrijkomt als de alg wordt aangeraakt. Tijdens de couture-show van Van Herpen werd dit dan ook geïllustreerd door middel van de lichaamswarmte en beweging van de drager.

Favorieten: Het rariteitenkabinet en atelier

Hoewel de algenjurk een hoogtepunt is in de tentoonstelling, is voor Van Herpen het ‘rariteitenkabinet’ een favoriet. Ze heeft een liefde voor deze kabinetten - deze waren vooral populair van de zestiende tot en met de achttiende eeuw en stelden bijzondere objecten en kunst tentoon. Het rariteitenkabinet in de tentoonstelling is een verzameling van boeken, accessoires, ontwerptests in miniatuur en video’s van collectiepresentaties. “Hier kom ik tot rust.”

Bezoekers worden niet alleen getrakteerd op Van Herpens meest baanbrekende ontwerpen, ze stappen ook het atelier binnen. Een rechthoekige ruimte heeft op de twee langste muren allerlei stoftests. “Voor elke collectie heb ik een bak met uitprobeersels en die ben ik voor de tentoonstelling doorgegaan. Dat is heel leuk en soms dacht ik ook bij oude tests dat ik nu weet hoe ze wel zouden werken”, zo vertelt ze enthousiast.

Op de tafel in het midden liggen enkele proefstukjes die de bezoeker aan mag raken. Waar de meeste tentoonstellingen een strikt ‘niet aanraken’-beleid hanteren, wordt hier ruimte gemaakt voor de extra nieuwsgierigen. Iets verderop staan microscopen waarmee letterlijk verder wordt ingezoomd op Van Herpens inspiratiebronnen.

Een zintuigelijke ervaring

Om de onderdompeling in de wereld van de ontwerper compleet te maken, zijn er voor elke ruimte andere soundscapes gemaakt. Deze zijn gemaakt door kunstenaar Salvador Breed, tevens de partner van Van Herpen. “Als ik muziek hoor, zie ik patronen”, zo vertelt ze. De ontwerper ervaart synesthesie, een neurologisch verschijnsel waarbij de waarneming van het ene zintuig onwillekeurig een andere zintuiglijke ervaring oproept. Het is een van de vele elementen die de bezoeker ontdekt over wat Van Herpen de ontwerper maakt die ze vandaag de dag is.

Wat in de Kunsthal zichtbaar wordt, is dat Van Herpen geen stilstaand oeuvre heeft opgebouwd, maar een voortdurende zoektocht naar nieuwe vormen en technieken. De tentoonstelling voelt daardoor niet alleen als een thuiskomst, maar ook als een vertrekpunt richting een toekomst waarin mode, kunst, wetenschap en natuur steeds verder met elkaar vervlochten raken.

‘Iris van Herpen: Sculpting the Senses’ is te zien tot en met 1 maart 2026 in Kunsthal Rotterdam.