Vernieuwende blik op ambacht: Persoonlijke verhalen rode draad bij tentoonstelling ‘Continue this thread’

Een tentoonstelling over de klassieke ambacht van handwerk. Niet de technieken maar de persoonlijke verhalen achter de gemaakte werken staan centraal in de nieuwe tentoonstelling van het Amsterdam Museum in de Hermitage in Amsterdam. Genaamd ‘Continue this thread’ wordt de tentoonstelling ingezet in de hoop dat mensen de ambachten weer herontdekken én ook zelf weer oppakken.

De tentoonstelling opent vrijdag 17 februari voor het grote publiek, maar op donderdagochtend 16 februari krijgen al enkele uitgenodigde journalisten de kans om ‘Continue this thread’ te ontdekken. Één van de eerste dingen die in de tentoonstelling opvalt is dat de bezoeker actief wordt uitgenodigd om op onderzoek uit te gaan. “De werken bevinden zich bewust niet achter glas,” zo vertelt curator Roberto Luis Martins tijdens de perspreview. “Dat is natuurlijk heel spannend, want mensen mogen de stukken niet aanraken, maar op deze manier kunnen ze zo dichtbij mogelijk komen.” Ook zijn er op diverse plekken binnen de tentoonstelling loepen te vinden waardoor nog verder ingezoomd kan worden. De bezoeker wordt ook vanaf het begin gemotiveerd om betrokken te raken, omdat het nodig is om schuifpanelen te verplaatsen om alle tentoongestelde stukken te zien.

‘Continue this thread’ begint met de werken van ontwerpers Tess van Zalinge en Karim Adduchi, beide gastcurator van de tentoonstelling. De twee ontwerpers en curator Roberto Luis Martins leerden elkaar kennen bij een andere tentoonstelling van het Amsterdam Museum, Maison Amsterdam. Martins was onder de indruk van het werk van de twee ontwerpers en wilden hun werk verder ontdekken. Zowel Van Zalinge als Adduchi werken veel met ambachtelijke technieken. Van Zalinge laat zich vaak inspireren door patchwork en Adduchi staat bekend mede bekend om zijn borduurwerk. Dat de twee ontwerpers zeer bekend zijn met deze technieken, betekent niet dat de gehele tentoonstelling gevuld is met hun werk. De gekozen stukken zijn juist diverse items van verschillende makers die een persoonlijk verhaal vertellen. Zo komen er ruim honderd items aanbod van ontwerpers, activisten, maar ook de 'gewone burger'.

Tentoonstelling ‘Continue this thread’ raakt gevoelige snaar met verhalen achter ambacht

Het startpunt voor het concept werd gevonden in het depot van het Amsterdam Museum. Van Zalinge en Adduchi vonden een opbergmap met 97 handwerkproeven, maar de maker ervan was (toen) niet bekend. “Als ontwerpers is onze naam ons merk,” zo vertelt Adduchi tijdens de preview. “Dus voor ons was het heel uitzonderlijk dat we de naam van de maker niet wisten.” Van Zalinge vult aan: “Waarom heeft hij of zij dit gemaakt? Hoe oud was de maker? Hoe lang is diegene ermee bezig geweest?” Uiteindelijk wordt ontdekt dat de map vol handwerk van Bregje Vreugdenhil is geweest. Het handwerk diende als schoolwerk voor haar. “Het inspireerde ons om de gezichten en verhalen achter handwerken een podium te geven en op zoek te gaan naar verhalen van toen en nu.”

Een van de persoonlijke verhalen is het verhaal van Nihat Cevahir. Toen hij in Turkije opgroeide kon hij door omstandigheden zijn passie voor mode niet omzetten naar zijn beroep, maar toen hij uiteindelijk naar Amsterdam vertrok om in de scheepswerf te gaan werken, kreeg hij de ruimte om het borduren weer op te pakken. In de tentoonstelling is dan ook een geborduurd gebedskleed van Cevahirs hand te zien, iets waar hij in de Turkse kringen in Amsterdam nu vrij bekend mee is.

Een aangrijpend moment in de route door ‘Continue this thread’ zijn de handwerken die in bruikleen zijn vanuit het Verzetsmuseum. “Lieve pa en moe, het kan niet altijd winter zijn, zus,” is te lezen op een van de geborduurde lapjes die tentoongesteld is, gemaakt in concentratiekampen. Het is een sprekend voorbeeld van hoe borduren ook een manier is geweest om emoties te uiten tijdens de oorlogsjaren. De geborduurde lapjes worden vergezeld met een trui waarop een levensboom is geborduurd door Oekraïense vluchteling Liudmyla Tyzhuk. Ze borduurde met licht draad op een donkere ondergrond. “Dit illustreert het gevoel van lichte hoop die ik tijdens deze donkere dagen ervaar," zo is te lezen in de tekst bij het item.

Wie de aangrijpende emoties maar moeilijk kan afschudden, kan wat rust vinden in een bijzonder soundscape (een audiowerk) van Otion. De geluidsinstallatie met de naam Frekti Singi (‘Vervlochten lied’ in Sranantongo) is als het ware een auditieve bedsprei. De geluiden die zo kenmerkend zijn voor handwerken (de geluiden van stoffen, van breinaalden die elkaar raken) zijn met elkaar verweven en zorgen voor een geluid dat bijna hypnotiserend werkt. De installatie is dan ook een verwijzing naar de ‘helende krachten van handwerken’. De herhaaldelijke handelingen hebben een rustgevend effect, zo zou breien goed zijn voor lichaam en geest. Niet voor niet zag handwerken een opleving tijdens de pandemie, waar veel mensen behoefte hadden aan ontspanning en rust.

Als de diverse indrukwekkende stukken nog niet motiverend genoeg zijn om als bezoeker zelf naald en draad op te pakken, is er ook een zaal gewijd aan het borduren van blaadjes. Hier worden bezoekers aangemoedigd zelf toe te voegen aan het interactieve kunstwerk. “En terwijl de lente ervoor zorgt dat alles buiten tot bloei komt, gebeurt dat hier binnen ook,” grapt Martins.

Een ander interactief element is te vinden aan het einde van de tentoonstelling. De interactieve passpiegel maakt het mogelijk om via een groot scherm een ontwerp van Van Zalinge uit te proberen, maar ook een bevrijdingsrok. Al met al is er genoeg te doen en te ontdekken in ‘Continue this thread’. Het voelt als bezoekers gedeeltelijk alsof je op avontuur gaat door de archieven van diverse musea. Het is ook heel goed denkbaar dat de tentoonstelling een gevoelige snaar raakt, omdat veel mensen toch familieleden hebben of hebben gehad die bezig zijn met handwerk. Je kunt bijna je eigen oma zien handwerken, tevreden in de hoek, met een kop thee. Het is dan ook moeilijk om de emoties die voelbaar zijn in de tentoonstelling op papier te zetten. Handwerken kan helend werken, verhalen vertellen en mensen een stem geven. Het is dan ook bijzonder en mooi dat het Amsterdam Museum deze technieken in een compleet nieuw licht zet en letterlijk voortborduurt op een eeuwenoude ambacht.

De tentoonstelling is te zien van 17 februari tot en met 3 september 2023 in het Amsterdam Museum in de Hermitage in Amsterdam.