Duurzaamheid verduidelijkt: De mode-industrie en de impact op ‘s werelds watervoorraad
bezig met laden...
‘Water is het nieuwe goud‘. We krijgen al langer te horen dat we zuiniger moeten omgaan met het schaarse goed. Vaak letten we al op kleine dingen in ons dagelijks leven, maar… ook de bedrijfswereld heeft hier een rol te spelen. De mode-industrie draagt een aardig steentje bij aan watertekorten en -vervuiling. In de vorige artikels binnen deze reeks werd al ingegaan op twee van de hoofdthema’s van het internationale ‘Fashion Pact’ dat meer dan 200 grote modemerken ondertekenden om milieudoelstellingen na te streven. Naast klimaat en biodiversiteit, is het tijd om in te gaan op het derde grote thema: water.
In deze reeks nemen we je mee in de wondere wereld van de milieuwetenschap. In elk artikel wordt een belangrijk thema gerelateerd aan ‘duurzaamheid’ toegelicht. We zoomen uit naar het grotere plaatje om daarna meer in detail te kijken hoe deze complexe begrippen gelinkt zijn aan de mode-industrie.
Deze keer hebben we het over… water impact.
Waarom nu weer water?
Water. Het maakt onze planeet niet alleen uniek, het is ook essentieel. Leven zonder water, kunnen we niet! En hoewel onze grote blauwe planeet voor 70 procent uit water bestaat, heeft 1 op de 3 mensen vandaag nog steeds geen toegang tot zuiver drinkwater (bron: WHO). Van al het water op aarde, is 97 procent zout water (zeewater, waar we momenteel niet zo erg veel mee kunnen omdat het te veel energie en geld kost om het als drinkwater in te zetten) en 3 procent zoet water. Van die 3 procent, kunnen we maar één derde gebruiken als drinkwater ( het grootste deel zit immers gevangen in ijs en gletsjers).
Er is op heel wat plaatsen in de wereld een groot tekort aan drinkwater (zeker wanneer periodes van langere droogte zich voordoen)en er zijn heel wat elementen die ervoor zorgen dat die schaarste alleen maar zal toenemen. Denk aan een groeiende wereldbevolking, de toenemende irrigatie van landbouwgronden, maar ook klimaatverandering, ontbossing, waterverspilling en -vervuiling.
Vandaag sterven volgens The World Counts al bijna vier miljoen mensen per jaar door ziektes gerelateerd aan een gebrek aan of vervuild water. Dat is even veel als een crashende jumbo jet elk uur. Meer dan de helft ervan zijn kinderen.
En kunnen we het nu over mode hebben?
Mode is een enorm waterintense industrie. Volgens de Ellen MacArthur Foundation, verbruikt de textielindustrie jaarlijks zo’n 93 biljoen liter water per jaar. Ter vergelijking: het drinkwatergebruik van alle huishoudens in Nederland zit rond 1 biljoen (volgens CBS).
Diezelfde auteurs geven aan dat mode verantwoordelijk is voor zo’n 20 procent van de industriële watervervuiling (door kleuring en bewerking van textiel) én voor zo’n 35 procent van de vervuiling door primaire microplastics. (Dit zijn minuscuul kleine deeltjes plastic die in o.a. polyester kleding.)
De mode-industrie heeft dus niet enkel een hoog waterverbruik maar ook een grote bijdrage aan watervervuiling. Er zijn verschillende oorzaken voor deze negatieve impacten. Kleding gebruikt nu eenmaal water in zowat elke fase in de productiecyclus (en daarna). We zetten alvast enkele belangrijke knelpunten op een rijtje.
- 1. Het telen van grondstoffen als katoen Katoen vertegenwoordigt zowat een kwart van alle materialen die gebruikt worden voor onze kleding. Jammer genoeg wordt er heel wat water verspild om katoen te telen. Voor één katoenen T-shirt is er vaak wel tot 2700 liter water nodig. Zoveel water drink je vanaf je geboorte tot je zevende. Het gebruik van water voor de irrigatie van katoen heeft vaak enorme impacten op milieu en de lokale bevolking. Daarnaast worden heel wat pesticiden en meststoffen gebruikt die in het grondwater of oppervlaktewater (en vervolgens in de rivieren) terechtkomen.
- 2. Het kleuren en bewerken van textiel Eens garens gesponnen en geweven/gebreid zijn tot een lap stof, wordt er aan ‘wet processing’ gedaan. Het textiel wordt in dit stadium gekleurd en afgewerkt met chemische stoffen die zorgen voor kleurvastheid, anti-kreuk, waterbestendigheid enzoverder. Een heel watergulzig én vervuilend proces. Tijdens dit proces komen er kleurstoffen en chemicaliën in het afvalwater terecht. Vaak wordt dit afvalwater van de fabrieken gewoon geloosd in nabijgelegen rivieren met heel wat gevolgen voor het milieu, dieren en mensen in de buurt.
- 3. Het wassen van onze kleding De meeste kleding bevat synthetische vezels (en worden dus gemaakt uit ruwe olie). Deze materialen (polyester, nylon, polyamide, elastane,...) vertegenwoordigen zowat 60 procent van de kledingvezels. Bij het wassen van deze kleding komen microplastics vrij. Die minuscule deeltjes zijn moeilijk filterbaar en verplaatsen zich snel. Ze belanden via het water van je wasmachine (of tijdens het productieproces) uiteindelijk in de oceanen en zelfs tot in ons drinkwater en voedsel.
Misschien nog een positieve noot?
Er zijn heel wat initiatieven en ontwikkelingen die het tij willen doen keren.
Als we kijken naar de eerste impact, die van het telen van katoen, wordt gerecycled katoen gezien als een alternatief met een lagere watervoetafdruk. Dit omdat de eerste stap in het proces (het telen van nieuw katoen en de irrigatie die er voor nodig is) wordt overgeslagen.
De meest voor de hand liggende oplossing om watervervuiling tegen te gaan in de productiefase, ligt bij de implementatie van en controle op betere waterzuiverings- en managementsystemen. Hierbij wordt het water gezuiverd alvorens het geloosd wordt.
Een tweede oplossing vinden we bij de ontwikkeling van betere kleurings-en bewerkingsprocessen. Vooral de denimindustrie staat bekend voor verschrikkelijk schadelijke kleurprocessen om de typische indigokleur te verkrijgen. Het Belgische merk Atelier Noterman vervangt het schadelijke ingrediënt (PVA) door chitosan, een biodegradeerbaar alternatief afkomstig van schaaldieren. Niet enkel wordt het water hierdoor minder vervuild, er is ook minder water en energie nodig.
Het Nederlandse Dyecoo gaat nog een stapje verder en kleurt zonder water en gebruikt CO2 in de plaats.
En ook als modeconsument kunnen we een steentje bijdragen. Door efficiënt en minder te wassen bijvoorbeeld. Het Belgische bedrijf Nanex zet in op biotechnologie die je helpt om bacteriën die geurtjes veroorzaken af te breken met een spray, op milieuvriendelijke wijze. Zo hoef je minder te wassen. Minder waterverbruik én minder microplastics in het water, win win!
“We lazen hierboven dat een gemiddeld katoenen t-shirt 2700 liter water kost. Als gemiddelde Vlaming gebruik je ongeveer 84-110 liter drinkwater per dag, afhankelijk van of en hoeveel regenwater je al in je woning gebruikt. Maar je totale watervoetafdruk, al het water dat nodig is om je voeding, kleding en spullen te maken, is veel groter; ongeveer 7400 liter per persoon per dag.”
“Binnen die watervoetafdruk maken we een onderscheid tussen groen, blauw en grijs water. De groene watervoetafdruk is de hoeveelheid regenwater die in de bodem sijpelt, door de nodige planten (bijvoorbeeld katoen) wordt opgenomen en daarna weer via de bladeren verdampt. De blauwe watervoetafdruk geeft aan hoeveel zoet water nodig is, bijvoorbeeld voor irrigatie en in het eigenlijke productieproces. De grijze watervoetafdruk ten slotte is een maat voor de vervuiling die gepaard gaat met het hele proces. Die druk namelijk het volume water uit dat je nodig zou hebben om die vervuiling volgens de geldende normen te lozen. Door het volledige proces, van grondstoffenproductie tot het einde van het leven van het finale product, in kaart te brengen, wordt duidelijk in welke stappen het meeste water verbruikt wordt. Zo kunnen we veel gerichter maatregelen nemen om de watervoetafdruk van bepaalde producten te verlagen. Uit zo’n analyses blijkt ook dat de plaats van productie heel belangrijk is. Neem bijvoorbeeld katoen; om 1 kilo katoen te telen heb je in China ‘maar’ 4000 liter water nodig, tegenover 22 000 liter in India (bron: Water Footprint Network).”
Dit is een bijdrage van Jasmien Wynants, experte duurzame mode. Jasmien helpt de mode-industrie verduurzamen door middel van advies en begeleiding rond circulair en verantwoord ondernemen. Ze geeft ook workshops, trainingen, talks en meer rond het onderwerp.