Reis naar het Andes-gebergte: de geschiedenis van de Alpaca

De geschiedenis van de alpacavezel, de natuurlijke vezel van uitzonderlijk hoge kwaliteit, is nauw verbonden met het mythische universum van de Inca's.

"Vanaf mijn geboorte ben ik omringd door alpaca's. Ik ben mijn hele leven al een alpacaboer,” zegt Andrés Choqueluque, voorzitter van SPAR Cusco, de Peruaanse Vereniging van Geregistreerde Alpaca's van Cusco. “Ik weet bovendien bijna alles over de relatie tussen deze dieren en het wereldbeeld van de Andes."

Andrés is aan de telefoon vanuit Tonsaccota, in de hoogten van het Marangani-gebied in de provincie Canchis. Hij is maar al te graag bereid om te praten over hoe alpaca's en mensen door de natuur met elkaar verbonden zijn. "Alpaca's zijn lieve dieren die deel uitmaken van een levenscyclus waarin alles met elkaar samenhangt," zegt hij zonder aarzeling.

Zijn woorden vragen om verdere uitleg.

Het blijkt dat de boeren hier de wereld zien als een groot weefsel, waarbij elk element een verwantschap heeft door middel van wederkerige paren. "Inti (de Zonnegod) biedt ons zijn licht aan. Dat zorgt ervoor dat het gras groeit en dit voedt dan de alpaca's, die ons dan weer voorzien van hun vezels voor kleding."

In de siërra worden de alpaca’s beschouwd als familieleden. Als een van de dieren ziek wordt, lijdt iedereen eronder. Vandaar de grote zorg die de producenten besteden tijdens het fokken en scheren.

Sinds 2014 promoot PROMPERÚ deze duurzame en milieuvriendelijke manier van vergaren en verwerken van de alpacavezel door middel van het merk Alpaca del Perú. Het merk werkt zij aan zij met honderden gemeenschappen in de Andes.

Legendarische oorsprong

Er is een legende achter de oorsprong van alpaca's, maar die is niet zo heel bekend. Het verhaal gaat dat alpaca’s ontstaan zijn uit het schuim van water. De voorouders van Choqueluque zeggen dat Apu Jaucara boos was op zijn dochter, ñusta (prinses) Kirma, omdat ze wilde samenwonen met een knappe jongeman die haar zwanger had gemaakt.

Om de woede van haar vader te sussen, kwam de ñusta op het idee om een reusachtige poncho van 100 km breed te breien. Ze gebruikte het schuim van water om een aantal prachtige dieren te beeldhouwen. Dit werden de alpaca's, die ze vervolgens leven inblies. Ze gebruikte de prachtige vezels van deze dieren om het fantastische kledingstuk te voltooien.

Helaas was het te laat. Kirma's vader stuurde zijn dochter naar zijn broer, Apu Ausangate, om op haar te passen. De verliefde jongeman ging achter zijn geliefde aan, maar Apu Jaucara veranderde hem in een stenen standbeeld. Zijn dochter Kirma veranderde hij in een berg: de beroemde Vinicunca, oftewel Regenboogberg, gelegen aan de weg naar Ausangate.

"Als je goed kijkt zie je de kleuren van de regenboog in de berg, de kleuren van een alleenstaande vrouw," zegt Choqueluque. Waarheid of fictie, de legende laat zien hoe deze bijzondere vezels, die tegenwoordig wereldwijd te bewonderen zijn, ons met het Inca-wereldbeeld verbinden.

In Tonsaccota hebben de boeren ongeveer 200 hectare grond voor het fokken van alpaca’s en de productie van de vezels. De marketing is momenteel niet helemaal wat het zou kunnen zijn, maar Andrés is er zeker van dat er betere tijden zullen komen als ze flink doorzetten.

Bewaker van de hoogtes

Kalmex Ramos groeide ook op omringd door alpaca's, lama's en vicuña's, op grote hoogte, dicht bij de hemel. Hij werd geboren in San Pedro de Racco, een plattelandsgemeenschap in het Simón Bolívar-district in de regio Pasco. Het dorp ligt op 4425 m boven de zeespiegel, een hoogte waar alleen de condor, de mens en alpaca's overleven, want de temperatuur daalt regelmatig tot -10° C.

Kalmex verdiende van jongs af aan samen met zijn familie de kost door het drijven van vee en de productie van alpacavezels. Hij studeerde bovendien af als zoötechnisch ingenieur en leerde de geheimen van inseminatie en genetische verbetering van vee kennen. Tegenwoordig is hij hoofd van SPAR Pasco.

"Mijn eerste herinnering aan het knuffelen van een alpaca is op het Andes branding festival. Gedurende het evenement bevestigen mensen lintjes aan de alpaca's. Voor ons is de alpaca als een broer, een gezinslid," verklaart hij.

Volgens Kalmex is de westerse wereld gefocust op het scheiden van de diverse natuurelementen, terwijl het er juist om gaat het ecosysteem als één geheel te zien.
"Wij maken geen onderscheid tussen mens en dier, onze dieren hebben ook gevoelens," zegt hij. Zijn grootouders verklaren dat de aarde op een dag een vreselijke hongersnood trof. Taita Inti (Vader Zon) schiep toen dieren voor het welzijn van de mens, waaronder de alpaca.

De wet van dankbaarheid

"Het fokken van alpaca's is een wederkerig proces. Als het oogstjaar begint, bijvoorbeeld, brengen we een offer aan de aarde; we zetten twee glazen wijn op een tafel, twee kaarsen, twee appels, twee sinaasappels. Allemaal in paren, om de balans waarin we leven aan te geven. Uiteindelijk zijn we allemaal verwant."

Het is echter geen offer aan Pachamama (Moeder Aarde), maar een daad van dankbaarheid. Zoals wanneer je bij iemand thuis op bezoek gaat; je komt niet lege handen. Zo is het ook in de Andes.

Hetzelfde geldt voor dieren. "San Pedro de Racco is de beste plaats ter wereld voor lama's, maar alleen maar bezig zijn met het fokken van lama's is verkeerd. Begrazing zou een aanvulling moeten zijn. De hogere weides zijn voor de lama's, terwijl de lagere velden voor de schapen zijn bestemd."

Kleine dieren laten mest achter voor de groei van nieuw grasland, wat dan weer als voedsel dient voor de dieren na hen. Het universum is een eenheid, alles is met elkaar verweven en elke dag wordt de levenscyclus vernieuwd.

En wie beter dan de boeren om ons deze les te leren?
"Zonder valse bescheidenheid: wij zijn de beste beheerders van het ecosysteem. Zonder ons zouden de maan, de wind en de aarde grote problemen hebben," verklaart Kalmex.

San Pedro de Racco is de thuisbasis van 350 boeren en heeft 200 leden. Er zijn 5000 alpaca's, die per jaar ongeveer 12.000 kilo vezels van de allerbeste kwaliteit produceren. Dat zou nog veel meer kunnen zijn, legt Kalmex uit, als het wederkerigheidsprincipe ook buiten de bergen zou worden toegepast.

"We exporteren niet zelf, we leveren de vezels aan de productiecentra. We zijn overtuigd van het belang van het partnerschap dat de staat en de boerengemeenschappen zijn aangegaan," aldus de leider. Wijze woorden.

In detail:

• Volgens het Ministerie van Landbouw en Irrigatie (Minagri) zijn er meer dan 3,6 miljoen alpaca's in heel Peru.
• De belangrijkste regio's waar de productie van alpacavezels is geconcentreerd zijn: Puno (39,6%), Cusco (14,7%), Arequipa (12,7%), Huancavelica (8,3%), Apurímac (5,9%), Ayacucho (2,8%) en Pasco (1,8%).
• In 2019 bedroeg de totale export van Peruaanse alpacavezels 57,48 miljoen dollar en bereikte 23 bestemmingen.