De transformatie van een winkelgebied: hoe ondernemer Léon Hamming de Zaanbocht weer op de kaart zette

Jaren geleden verhuisde Léon Hamming vanuit Amsterdam naar Wormerveer. Hij had de mogelijkheid om dichter bij zijn modewinkel Saenkanter te gaan wonen, het zelfstandige familiebedrijf dat hij sinds ruim twintig jaar runt met zijn zus Petra. Het was de tijd na de economische crisis, en in het centrum van Wormerveer was de toestand schrijnend. “Veertien panden leeg in de binnenstad,” herinnert Hamming zich. “Mensen wilden hier niet winkelen, niet werken en ook minder graag wonen.”

Hoe anders is de situatie nu. De Zaanbocht, zoals het winkel- en verblijfsgebied in het hart van Wormerveer nu heet, is een bruisende plek geworden waar buurtbewoners, dagjesmensen en toeristen graag komen. Ondernemers staan in de rij voor beschikbare winkelpanden en in de omgeving worden druk nieuwe huizen gebouwd. Dat is grotendeels te danken aan Hamming, die in de afgelopen twaalf jaar flink de schouders eronder zette om het gebied weer op de kaart te zetten. Hoe kreeg hij dat voor elkaar?

Een toekomstbeeld voor de Zaanbocht

“Als ik ergens woon, moet ik er ook willen wonen.” Die gedachte plantte in 2010 het eerste zaadje in het hoofd van Hamming voor een nieuwe visie op de binnenstad van Wormerveer. Op een plattegrond van de plaats tekende hij een toekomstbeeld uit. De basisingrediënten waren er al, stelde hij vast. “Uitzicht op de rivier de Zaan, prachtig industrieel erfgoed, en een aantal winkels van hoog niveau: een kookwinkel met internationale allure, een lingeriewinkel waar mensen uit heel Nederland naartoe komen. Maar dat is op zichzelf niet genoeg om een gebied te laten floreren, om een plek te creëren waar mensen graag willen zijn.”

De Zaanbocht, zoals het gebied gedoopt werd, moest een dynamische en aantrekkelijke locus worden voor winkelen, wonen, werken, toerisme en sociaal-maatschappelijke projecten. Dat was ook de ambitie van de gemeente Zaanstad, vertelt oud-wethouder Economische Zaken Dennis Straat, maar de gemeente was destijds nog flink zoekende. “We zagen dat vooral kleinere, lokale gebieden het vooral lastig hadden na de crisis. Dat speelde in heel Nederland. Maar er was nog geen duidelijk plan.”

Bovendien lagen de prioriteiten van de gemeente volgens Hamming elders: bij het stadshart van Zaandam, dat in die tijd intensief werd ontwikkeld. Hamming: “Ik begreep dat het nodig was, een sterke stad in de buurt, maar alle energie ging daarheen, niet naar wijkcentra. Andere plaatsen hadden ook een binnenstadsmanager, maar wij niet. Ik dacht: als de gemeente het niet doet, doe ik het zelf.”

Een visie verkopen

Over de laatste twaalf jaar stak Hamming meerdere dagen per maand in de uitvoering van zijn visie. Hij ging langs bij lokale politici, projectontwikkelaars, investeerders en partners uit de toerismebranche om zijn visie te verkopen, zoals hij het zelf noemt. Dat verkopen was Hamming als modeondernemer gelukkig niet vreemd. “In plaats van kleding stond dit keer alleen een gebied in de etalage. Dat vergt een andere vorm van creativiteit.”

Hamming kwam met ideeën voor evenementen, zoals een lokale hardloopwedstrijd, om aandacht te vestigen op het gebied. Ook dacht hij na over zaken als parkeerbeleid en de bereikbaarheid van de Zaanbocht met het openbaar vervoer. Daarbij betrok hij de gemeente actief: zo sprak hij regelmatig met wethouder Straat. Die deed op zijn beurt moeite om de plannen van Hamming te faciliteren. “Het is belangrijk dat je als gemeente op dit soort dingen aanhaakt, dat je de randvoorwaarden creëert,” legt Straat uit. “Juist in kleine gebieden moet je het duwtje geven waar om wordt gevraagd.”

De blauwe parkeerzone waar Hamming om had gevraagd, kwam er. In 2019 vond de eerste Zaanbocht Run plaats. Twaalfhonderd deelnemers schreven zich in. Hamming: “Ik ben blij dat er zo veel erkenning is gekomen vanuit de gemeente. Het is essentieel dat de wethouder ziet wat de toegevoegde waarde is.”

Trots op Wormerveer

Hamming moedigde ook andere ondernemers aan om zich te vestigen in de Zaanbocht. Hij initieerde pop-up shops waar hij bestaande en nieuwe ondernemers informeerde over de kansen. Ook motiveerde hij hen op subtiele wijze om zich in te zetten voor de buurt. “Een aantrekkelijk winkelgebied begint bij de details. Als mensen hier uit de trein komen en ze zien verouderde gevels, onkruid voor de deur, of kapotte etalagespotjes, dan doet dat geen goed.” Een bemoedigend woord was soms al genoeg. “Als ik zag dat iemand zijn gevel aan het opknappen was, zei ik: goed bezig! Dat soort dingen zijn belangrijk.” Vaak nam, en neemt, Hamming ook zelf het voortouw. “Als ik ‘s ochtends tijd over heb, ga ik af en toe even afval prikken. Na een tijdje zie ik dan dat anderen dat soort dingen ook gaan doen.”

Met de jaren is de solidariteit onder ondernemers versterkt, zegt Hamming. “We zijn op de hoogte van elkaars assortiment, we vullen elkaar daarin aan. En als ik iets nodig heb, prijskaartjes ofzo, dan kan ik die altijd aan mijn buurman vragen.” Daarbij is er nu ook sprake van gedeelde trots, ziet hij. “We hebben niet alleen de Zaanbocht op de kaart gezet, maar de hele plaats Wormerveer. Iedereen betrekt Wormerveer nu in de naam van zijn of haar winkel: Saenkanter Wormerveer, K-ook! Wormerveer, Wala Wormerveer, enzovoorts.”

Voormalig wethouder Straat ziet die onderlinge verbondenheid ook. “De winkeliers hebben op een gegeven moment tegen elkaar gezegd: we hebben een sterk merk, een sterk profiel. Dat gevoel is gebleven, en het heeft ervoor gezorgd dat gebied er beter uitziet en beter functioneert.” Volgens Straat verdient Hamming daarvoor de credits. “Het heeft enorm geholpen dat iemand als Léon is opgestaan. Je kunt als gemeente met allerlei plannen komen, maar die worden dan van bovenaf opgelegd. En vragen als wat voor profiel een winkelgebied heeft, daar ga je als gemeente eigenlijk niet over. De organisatiekracht moet uit het gebied zelf komen, en dat is gebeurd.”

Nieuwe aanwas

De huidige wethouder Economische Zaken, Hans Krieger, trad een paar jaar geleden aan in een ‘florissant’ winkelgebied, zegt hij. “Dat heeft de gemeente niet gepresteerd, dat hebben de ondernemers zelf gedaan. Het aanbod is kwalitatief hoogstaand, met een paar grotere ketens maar vooral kleinere zelfstandige ondernemers.” Die trekken ook weer nieuwe ondernemers aan, ziet Krieger. “Er is een aanhoudende vraag naar winkelruimtes, als er iets vrijkomt zijn er altijd wel een paar gegadigden.”

Het toekomstbeeld dat Hamming tien jaar geleden voor zich zag, zien anderen nu ook, zegt hij. “We zijn er nog niet helemaal, maar ik zie de progressie. Nieuwe klanten, nieuwe ondernemers, de nieuwe generatie bewoners - zij maken op een andere manier kennis met Wormerveer.” Hij verwacht dat de Zaanbocht een ‘toeristische hotspot gaat worden’, zegt hij. “Ik zie het zonnig in.”