ING: winkelleegstand loopt verder op

De winkelleegstand zal mogelijk in de loop van 2016 de grens van 10 procent overstijgen. Tussen 2007 en 2015 nam de leegstand toe van 5,4 procent naar 9,2 procent. Dat stelt het ING Economisch Bureau in ‘Sectorvisie Winkelgebieden 2016’.

Er wordt nog lang niet genoeg gedaan om leegstaande winkels te saneren. ''De wil en mogelijkheden om harde beslissingen te nemen zijn niet altijd aanwezig. Een lange remweg dreigt", zegt sectormanager Dirk Mulder van Food & Retail bij ING in een reactie.

Mede door de recente faillissementen zoals V&D en Macintosh zal de leegstand in 2016 flink oplopen, denkt ING. De grote retailers V&D en Macintosh hebben samen al 500.000 vierkante meter winkeloppervlakte, wat neerkomt op 1,6 procent van het totale aantal vierkante meters winkeloppervlak in Nederland. “Als er bij een overname of een nieuwe huurder panden worden afgestoten, kan dat in bepaalde winkelgebieden leiden tot forse gaten, die lastig zijn op te vullen,” stelt ING Economisch Bureau.

Grote leegstand dreigt na faillissementen V&D en Macintosh

Eigenlijk is Nederland verwend met het aantal vierkante meters winkeloppervlakte: de voorraad winkelvloeroppervlak per inwoner van 2014 tot 2015 steeg van ongeveer 1,7 vierkante meter per inwoner tot ruim 1,8 vierkante meter per inwoner. Volgens data van onderzoeksbureau GfK behoort Nederland daarmee tot de landen met de grootste winkeldichtheid in Europa. Tegelijkertijd is de vloerproductiviteit in Nederland relatief laag ten opzichte van andere West-Europese landen.

Volgens ING neemt de druk op de omzet per vierkante meter toe. Met een groeiende winkelvoorraad en een dalende omzet is het steeds moeilijker om winkels rendabel te houden, en leegstaande meters worden niet zo makkelijk opgevuld. Tussen 2007 en 2015 steeg het aandeel langdurige leegstand (1-3) jaar van 36,7 procent naar 39,5 procent. De structurele leegstand steeg zelfs van 19,7 procent naar 24,6 procent.

Het aantal faillissementen daalde in 2015 met ruim 17 procent, maar de impact van faillissementen is echter wel groot. Verder werden er veel winkels opgericht, vooral webwinkels. “De detailhandel kent dus een hoge mate van dynamiek met veel uitstroom en instroom,” aldus ING Economisch Bureau in de sectorvisie. De marge staat echter steeds meer onder druk; ondanks de faillissementen is er nog genoeg keuze voor de consument. In vergelijking met andere sectoren is de overlevingskans van een starter in de detailhandel dan ook laag.

Winkelleegstand zal verdubbelen, waarschuwt ING Economisch Bureau

Volgens ING is de detailhandel ‘volop in transitie’, waarbij bestaande partijen afhaken en nieuwe spelers toetreden. Hoe blijf je succesvol? Volgens ING is een businessmodel waarbij flexibiliteit een onderdeel is een van de kernmerken. Dat is juist lastig voor middelgrote ketens die door hun omvang zich moeilijk snel kunnen aanpassen, terwijl het juist belangrijk is om ‘snel en flexibel te zijn’. Andere ontwikkelingen die voor een dynamische sector zorgen zijn het aandeel van de online markt en een toenemende vergrijzing. Het online aandeel van de detailhandel steeg in 2014 met 7,6 procent volgens Thuiswinkel.org, en bij de online schoenenverkoop was er zelfs een aandeelstijging van 20 procent. Verder zijn binnensteden erg in trek als winkelgebied, terwijl kerngebieden in kleinere steden het juist moeilijk hebben. ING denkt dat dat ook te maken heeft met de toenemende vergrijzing, dat kan leiden tot ander consumptiegedrag.

ING vindt winkelleegstand niet structureel

Het CBS laat zien dat tussen 2010 en 2015 het aantal vestigingen in de detailhandel met ongeveer 7 procent daalde, en de kleding- en schoenenwinkels daalde zelfs met 9 procent. Volgens ING is het moeilijk om een winkelgebied rendabel te houden, zeker als er steeds minder bezoekers komen. En ook dat zorgt weer voor een neerwaartse spiraal.

Hoewel Locatus eerder berichtte dat de leegstand licht opliep, stelt ING Economisch Bureau dat deze verandering niet structureel is. “De veranderingen in de detailhandel zullen leiden tot een verdere afname van het aantal (fysieke) vestigingen. Nieuwkomers zullen de vrijgekomen meters niet volledig invullen. Sommigen hebben behoefte aan andere, nieuwe meters in kansrijke winkelgebieden.” Volgens het Economisch Bureau laten de faillissementen van V&D en Macintosh zien dat ‘de detailhandel, ondanks een licht herstel, nog zeer kwetsbaar is’. Ook benadrukt ING het maatschappelijk belang van winkelgebieden: “Leegstand kan leiden tot verpaupering en daarmee de leefbaarheid van het gebied zelf en/of omliggende gebieden bedreigen.”

Hoe kan de toenemende winkelleegstand tot halt worden geroepen? Investeren en saneren, zegt ING Economisch Bureau, ook in kansarme gebieden. “Een vorm waarbij de markt in flexibiliteit kan voorzien en toch investeringen kan triggeren is omzetafhankelijke huur. Daarbij ademt de huurprijs gedeeltelijk mee met de omzet van de betreffende retailers.” En dat ligt gevoelig bij retailers, want wie is er bereid om zijn financiële informatie delen? Daarnaast kan de waarde en financiering van winkels met omzetafhankelijke huur hordes opwerpen voor vastgoedpartijen, denkt ING.

Een andere oplossing is het simpelweg saneren van winkeloppervlakte. In 2008 was er nog sprake van plannen voor 5 miljoen vierkante meter aan nieuw winkelvloeroppervlak, maar tegen het eind 2015 was dit al teruggelopen tot 1,9 miljoen vierkante meter. ING Economisch Bureau: “Grote vraag is of de verschillende partijen gezamenlijk bereid en in staat zijn harde beslissingen te nemen. In veel gevallen is saneren noodzaak om tot een compacter, maar wel sterker, winkelgebied te komen.”