Denim recyclen: Dit is hoe Nederlandse jeansmerken het aanpakken

Van een oude jeans een nieuwe maken – die droom hebben modebedrijven met een blik op duurzaamheid al langer. De ontwikkelingen gaan langzaam, omdat recyclen complex is. Nederlandse labels Mud Jeans en Kings of Indigo zijn al zo’n tien jaar bezig met duurzaam denim en geven inzicht in hun reis naar 100 procent-gerecycled spijkerstof. Hoe recyclen zij denim en waar lopen ze tegenaan?

Stevige vezels

Beide merken zijn goed op weg. De beste recyclepoging van Kings of Indigo bestaat al voor 100 procent uit gerecyclede spijkerstof. 80 procent van het gebruikte textiel-‘afval’ is ‘pre-consument’ oftewel postindustrieel: het zijn restjes denim die zijn blijven liggen in de fabriek. "Als je patronen snijdt, dan is er altijd wel garen over of het zou kunnen zijn dat ergens productiefouten in zitten. Dat wordt dan opnieuw gerecycled”, legt ‘queen of CSR’ Nikki Bosboom uit.

Volgens Bosboom is het merk hard bezig om het aandeel ‘post-consument’-afval, oud denim van de consument, omhoog te krijgen. “Dat is van mindere kwaliteit, omdat het al veel gebruikt is en dus ook wat meer versleten is. Als stof al een keer is gebruikt in een product wordt de vezel korter. Hoe langer de vezel, hoe steviger het is.”

Mud Jeans gebruikt al 40 procent consumentenafval en vult het aan met biologisch katoen. “Dit is het afval dat onze stortplaatsen vult en onze aarde vervuilt,” benadrukt CSR Officer Lea Landsberg. “We willen het probleem aanpakken bij de kern.”

Chemisch en mechanisch

Volgens Kings of Indigo’s productmanager Mariska Stolwijk is mechanisch de gangbare manier om te recyclen: ingezameld textiel wordt daarbij eerst gesorteerd op kleur en materiaal. Dat wordt in de vorm van ‘clippings’ (kleine stukjes stof) naar de recycler gestuurd. Die ‘shred’ ze tot vezels en maakt er weer een draad van. Om te compenseren voor de korte vezellengte, wordt één gerecyclede draad met meerdere virgin katoendraden in elkaar gedraaid.

Mud heeft misschien iets gevonden om die laatste stap te omzeilen. “Samen met de Saxion University ontdekten we de combinatie van 50 procent mechanische en 50 procent chemische recycling. De vezel die hieruit komt kan zo lang zijn als je wilt en je combineert meteen de verschillende fysieke eigenschappen – chemisch voelt erg zacht en mechanisch gerecycled geeft meer het typische (ruwe) denimstofgevoel.” De eerste 100 procent-post-consument recycled denim sample is al een feit.

Bij chemisch recyclen worden de oude textielvezels door een chemisch oplosmiddel gehaald. Het resultaat is een soort viscose – je kunt het eigenlijk geen katoen noemen, maar het is stevig.

Waarom is de techniek dan nog niet opgeschaald? “Het moet heel puur afval zijn dat je in het systeem stopt”, legt Landsberg uit. “Daar hebben we niet genoeg van.” Voor de pilot gebruikte Mud haar eigen jeans van mooie kwaliteit en eenduidige grondstoffen. Dat is niet hoe inzamelen in de echte wereld werkt, legt Kings of Indigo’s Stolwijk uit. “Alle oude broeken worden gewoon bij elkaar gegooid: die van ons, maar ook die van 20 euro van H&M. En ja, daar komt weer een andere kwaliteit uit. Heel frustrerend.”

Mono-materialen

Volgens Landsberg is het voor recyclers van belang dat afval zoveel mogelijk uit mono-materialen bestaat. Het minimum is 96 procent katoen. Vaak gooien merken er elastine in voor de stretch, of andere natuurlijke vezels. Metalen deeltjes zoals knopen maken het ook ingewikkeld. Dan moet de bovenkant eraf en verlies je ook nog 20 tot 30 procent van stof die je prima had kunnen recyclen.

Bij Kings of Indigo zijn ze al 1,5 jaar actief bezig om mono op de kaart te zetten. Stolwijk: “Tijdens het scannen ziet de recycler: hier zit nog polyester in, hier wol, jij bent katoen en jij bent geel. Dan gaat het bakje X en zo krijg je solide groepjes. Als wij overal verschillende materialen ingooien, worden die groepjes steeds kleiner en moeten de recyclers allerlei testen gaan doen.”

Dat kost tijd en geld, en lang niet elke recycler heeft de machines om zo geraffineerd te werk te gaan. Vaak wordt materiaal noodgedwongen ‘gedowncycled’ tot isolatiemateriaal. Zonde, vinden ze ook bij Kings of Indigo. Volgens Bosboom lopen er gesprekken met andere merken om samen inzameling te gaan doen. “Je hebt heel veel schaal nodig”, zegt ze. “Ik denk dat het voor nu nog een beetje een utopie is.”

Wereldreis

Vezellengte, capaciteit, schaal en zuiverheid zijn grote uitdagingen die opgeschaalde recycling vertragen. Transport mag ook op de lijst. Mud jeans heeft een partner in Spanje voor de recycling van haar broeken en stuurt de materialen naar Tunesië voor de productie van nieuw denim. Kings of Indigo levert zelf geen denim in, maar koopt gerecycled materiaal in bij een partner in Turkije waar ook hun biologisch katoen groeit.

“Daar zien we toch ook best wel veel greenwashing”, zegt Stolwijk. “Merken zeggen graag dat ze een fabriek in Europa hebben, maar ondertussen weet de helft niet waar de stoffen vandaan komen. India, Amerika en Brazilië zijn bijvoorbeeld hele grote katoenlanden. Als je in Europa wilt produceren, is er een hele grote kans dat je product nog steeds de hele lange weg heeft afgelegd. Recyclen is dan nog een extra stap.”

Dubbel betalen

Er staat nog een roze olifant in de recyclefabriek: want wat doen we met een gerecyclede jeans na zijn twééde leven? Volgens Landsberg is een chemisch recyclingproces theoretisch oneindig herhaalbaar, maar voorlopig is alleen mechanische recycling commercieel haalbaar. “We moeten veel uitproberen om denim steeds langer in de loop te houden”, stelt Stolwijk.

Financieel wordt dat experimenteren op dit moment niet beloond. “Als wij nu 20 procent gerecycled in onze kledingstukken stoppen, krijgen wij daar meestal geen up-charge voor,” zegt Stolwijk, “maar bij sommige leveranciers zit je zo op 20 tot 50 cent extra. Denim stoffen gaan vanaf 3 tot 10 euro, dus dan is dat best veel.”

“De kosten van de logistiek en de extra recyclingstap tellen absoluut op,” zegt Landsberg, “en dan is er ook nog het probleem dat je een soort dubbele belasting betaalt. Onze CEO pleit ervoor dat we dit veranderen. Je neemt een product dat je zelf hebt geproduceerd terug voor hergebruik op eigen kosten en in plaats van dat dit wordt gestimuleerd, betaal je er opnieuw belasting over. Een belastingvermindering kan mensen juist overtuigen [om duurzaam te winkelen], want dan kun je geld besparen door gerecyclede producten te kiezen.”

Ondanks alle struikelblokken staat Bosboom er positief in. “Wij vinden wij dat we het goede voorbeeld moeten geven en geloven er erg in dat de branche kan veranderen. We hebben de Denim deal getekend en hebben net gehoord dat we zo al 3 miljoen jeans met 20 procent post-consument gerecycled textiel op de op de wereld hebben gezet. Dat zijn dat zijn hele mooie getallen.”