ACHTERGROND - Nederland is een typisch jeans land. Nederlanders hebben gemiddeld 5,4 spijkerbroeken in hun kast, meer dan inwoners van andere Westerse landen. Amsterdam profileert zichzelf als denimhoofdstad van de wereld. "Nederlanders hebben jeans in hun bloed. Denim past bij hun mentaliteit,” zei Adriano Goldschmied, the godfather of denim daarover.

Maar, wat je misschien niet weet is dat denim is een complex product is en het productieproces bestaat uit vele stappen, wat zich vertaalt in een pittig prijskaartje.

In dit achtergrondverhaal geven we antwoord op vragen als: wat is het verschil tussen jeans en denim eigenlijk? Welke kenmerkende details heeft een spijkerbroek? Welke jeans modellen en pasvormen zijn er? Wat wordt verstaan onder wassen, verven en nabehandelingen? Wat komt er kijken bij onderhoud en verzorging? En tot slot een geschiedenislesje over het ontstaan en de opkomst van de spijkerbroek.

Inhoud

1. Defenities jeans en denim
2. Samenstelling denim/jeans
3. Hoe wordt een spijkerbroek eigenlijk gemaakt? (Het weven, verven, wassen en nabehandelingen)
4. Kenmerkende details van een spijkerbroek
5. Jeans modellen, pijpvormen & pasvormen
6. Jeans maten
7. Onderscheid, prijsopbouw & marketing van een spijkerbroek
8. Onderhoud en verzorging
9. Geschiedenis: Hoe de spijkerbroek uitgevonden en een populair kledingstuk werd

Hoofdstuk 1. Definities Jeans en Denim

Jeans en Denim: Wat is het verschil?

Jeans is het Engelse woord voor spijkerbroeken. Deze Engelse term wordt in Nederland ook veelvuldig gebruikt. Met een jeans wordt een spijkerbroek bedoeld. Kenmerkend voor jeans zijn de dubbele stiksels en de rivets als afwerking op de naden. Door die rivets (de koperkleurige ‘spijkers’, red.) wordt de broek in Nederland spijkerbroek genoemd (al zijn de ‘spijkers’ eigenlijk klinknagels, red.). Een spijkerbroek is gemaakt van denim.

Denim is een stof. Het is gemaakt van stevig katoen in zogenaamde keperbinding en geverfd met indigo. Kenmerkend voor denim is dat de blauwe draden aan de buitenkant zitten en de naturel draden aan de binnenkant. Het bekendste kledingstuk in denim is de spijkerbroek. Maar er worden ook andere kledingstukken van denim gemaakt.

De tekst gaat verder onder de foto

Hoofdstuk 2. Samenstelling denim/jeans

2.1 Samenstelling denim

Denim wordt, zoals we in paragraaf 1 al noemden, gemaakt van katoen. Katoen is sterk (en daardoor geschikt als werkkleding, zie geschiedenislesje in paragraaf 8) en bovendien zeer geschikt om te verven met indigo (zie alinea ‘verven’ in paragraaf 3.1).

Steeds vaker wordt aan spijkerbroeken stretch toegevoegd. Het gaat dan om polyurethaan-elastomeer (ook wel bekend als onder de merknaam Lycra) wat maakt dat de stof rekbaar is of ‘stretcht’. Mengingen met 1% elastomeer zijn licht elastisch. In spijkerbroeken wordt meestal niet meer dan 5% elastomeer gebruikt. Stof die zowel in de lengte als in de breedte meerekt heet bi-stretch.

"Wat goed is om te weten is dat als er lycra (elastan) in de stof zit, de broek wat kan uitlopen,” vertelde Milene Tjong van Denim City. “Het is dan belangrijk [om de klant te adviseren] de jeans net wat strakker te kopen.”

2.2 Denim is geweven

Denim is geweven in een zogenoemde keperbinding. (Kleding)stoffen worden meestal gebreid of geweven. Keperbinding is één manier van weven. (Andere manieren van weven zijn bijvoorbeeld platbinding en satijnbinding). Bij keperbinding kruisen de ketting- en inslagdraden elkaar minstens een op, twee neer, of omgekeerd. Je kunt een keperbinding herkennen aan de schuine lijntjes in de stof.

2.3 Gewicht

Denim is in verschillende diktes verkrijgbaar. De dikte wordt bepaald voor het gewicht. Het gewicht wordt aangeduid in ounces (oz.) Lichte denim (4-8 oz.) is soepeler en wordt meestal voor shirts gebruikt. Zware denim (13-15 oz.) is stugger, geschikt voor bewerking, en daarom vaak gebruikt voor broeken.

De tekst gaat verder onder de foto

Hoofdstuk 3. Hoe wordt een spijkerbroek eigenlijk gemaakt?

Er zijn veel technische aspecten die komen kijken bij het productieproduces van een jeans. In deze paragraaf vertellen we meer over het verven, wassen en nabehandelingen.

3.1 Verven

Bij originele denim zijn de kettingdraden met indigo blauw geverfd terwijl de inslagdraden ongeverfd (of naturel) zijn gelaten.

Voor het verven wordt indigo gebruikt, een plant - de Indigofera - die een mooie blauwe kleur afgeeft. Indigo is een verfstof die als bijzondere eigenschap heeft dat het niet in de vezels trekt, maar eromheen ‘kleeft’. Wanneer een garen indigo wordt geverfd, dan kleeft de verfstof om het garen heen en blijft de kern dus licht naturel. Door wrijving tijdens het dragen en wassen slijt de verflaag en de jeans op bepaalde plekken verkleurt of verbleekt.

Het verfbad met indigo wordt herhaald totdat de spijkerbroek een donkere, diepblauwe kleur heeft.

Tegenwoordig is het grootste gedeelte van de indigo synthetisch (kunstmatig dus ofwel aangelengd), zo vertelde denim head Stacy Denzel Janmaat tegen FashionUnited. Andere bedrijven verven op de natuurlijke manier met indigo, maar daar zit natuurlijk wel een prijskaartje aan.

Van de (geverfde) denim stof wordt de spijkerbroek vervolgens gemaakt.

De tekst gaat verder onder de foto's

3.2 Raw denim & Customizen

Een donkere, diepblauwe jeans wordt een raw denim genoemd, dat is de Engelse vakterm voor ongewassen denim. Andere vaktermen zijn dry goods en virgin. Een ongewassen spijkerbroek wordt ook wel een originele denim genoemd. “Als denimleek kun je ongewassen jeans herkennen, doordat de broeken heel donker zijn en vaak wat stugger,” legt Stacey Denzel Janmaat uit.

Van de meeste jeans wordt het uiterlijk [vervolgens] veranderd. De term customizen wordt gebruikt als mensen hun spijkerbroek zelf bewerken met bijvoorbeeld bleekwater, een schaar of schuurmiddel, of persoonlijk(er) maken door hem te versieren.

Versieren en/of ‘verouderen’ gebeurt door de spijkerbroekenmerken fabrieksmatig door extra behandelingen waar veelal water en/of chemicaliën aan te pas komen (daarover zo meer in alinea 3.5).

Goed om te weten: een ongewassen denim is een duurzamere keus die je als consument kunt maken, of als jeansadviseur kunt adviseren! Voor een raw jeans wordt namelijk minder water verbruikt dan voor een ‘gewassen’ jeans. “Het betekent dat het katoen de laatste keer water heeft gezien, tijdens het verven van de garens,” aldus Janmaat.

De tekst gaat verder onder de foto

3.3 Wassen en behandelingen

Wassen en behandelen is alles wat er met een denim gebeurt om de look en feel te veranderen [van originele denim, zie paragraaf 3.2]. Daar komt vaak water en/of chemicaliën aan te pas.

Wassen

De spijkerbroek gaat naar een speciale wasserij waar het indigo-blauw van het garen gedeeltelijk worden weggewassen. Hoe meer en intensiever er wordt gewassen, hoe lichter de kleur en hoe hoger de (productie)prijs van de broek. De manier van wassen zorgt voor andere effecten of slijtage. De wasmethoden verschillen per merk en beïnvloeden de prijs.

Behandelen

Stone-wash is de oudste behandeling om een spijkerbroek een 'gedragen' uiterlijk te geven. De techniek waarbij stenen worden gebruikt is niet duurzaam, daarom zijn er wasserijen die de stenen hebben vervangen door eco-stenen: plastic of kunststof stenen met een ruw oppervlak. Een ander alternatief is enzym wash, dat wordt gedaan met enzymen. Dat wordt ook wel een ‘chemische stone-wash’ genoemd.

Er zijn ook nog andere nabewerkingen. Men kan jeans bleken door bleekwater, of bijvoorbeeld ozon, een techniek waarbij jeans worden gebleekt door gas. Een ander voorbeeld is borstelen of schuren met schuurpapier voor bijzondere slijtageplekken en/of een ‘ouder’ uiterlijk. “Nog een proces is damaging, ofwel schade, door middel van een slijptol,” zo vertelt Mirjam Choufoer, Jeans specialist TMO/Detex aan FashionUnited. “En je hebt resin,” vertelt ze. “Dat is een soort hars dat wordt gebruikt voor het maken van wrinkles (kreukels of rimpelingen, red.)”.

De tekst gaat verder ond er de foto

Definities wassing en finish

Tot slot is het nog goed het verschil te weten tussen wassing en finishing. “Met [de benaming] wassingen worden alle ‘wet processes’ bedoeld. Dus alle wassingen waar water aan te pas komt,” zo verduidelijkte denim expert Maarten Wentholt van Denim City aan FashionUnited. Finishes, ofwel nabehandelingen, is de benaming voor het gehele proces van verfraaiing van de jeans. Natte én droge technieken. Wentholt: “Maar er wordt ook mee bedoeld ‘de laatste finishes’. Zoals het toevoegen van een softner om de broek zachter te maken.”

Hoofdstuk 4. Kenmerkende details van een spijkerbroek

Kenmerkende details van eens spijkerbroek zijn:

• De zipper fly of button fly, een gulp met rits of gulp met knopen.
• Tag: een klein labeltje met de merknaam, meestal gestikt op de achterzak. Vaak is de tag uitgevoerd in een opvallende kleur zoals rood of oranje.
• Leather tag: dit een rechthoekig label, van oudsher van leer, op de achterkant van de broek, meestal op de broekband boven de rechter achterzak. Vaak is op de tag het logo, de maat (size) en enige tekst of illustratie te zien (bij Levi’s bijvoorbeeld zie je twee paarden die proberen een spijkerbroek uit elkaar te trekken, om aan te geven dat een jeans van het merk onverwoestbaar is)
• Rivets: de koperkleurige spijkers
• Stear button: knoop aan de broekband De naden en stiksels vallen vaak op omdat er contrasterende kleuren garens worden gebruikt (Levi’s heeft bijvoorbeeld oranje garen)

De tekst gaat verder onder de foto’s

Hoofdstuk 5. Jeans modellen, pijpvormen & pasvormen

5.1 Modellen & pijpvorm

De klassieke spijkerbroek is de five pocket. Dit model heeft vijf zakken: twee steekzakken voor en twee opgestikte zakken achter. Het vijfde zakje is klein en zit in de rechter voorzak (zie foto hierboven): het wordt de coin pocket, of ticket pocket, genoemd.

De pijpvorm kan verschillen.

• Straight leg: een model met rechte pijpen met een gemiddelde wijdte
• Bell bottom: een model met onder de knie wijd uitlopende pijpen, rond de bovenbenen aansluitend
• Flared: een model met geleidelijk wijd uitlopende pijpen
• Bootcut: de pijp is min of meer recht, maar loopt van onder iets wijd uit om de broek over de laars te kunnen dragen
• Cigarette leg: superstrakke five pocket, naar beneden smal toelopend (om eventueel in de laars te dragen)
• Baggy jeans: model dat vanaf een passende band zeer wijd uitloopt, maar met een normale voetwijdte (baggy betekent wijd zoals een zak).

De spijkerbroek komt afgezien van het model ook in verschillende uitvoeringen voor. Die verschillende uitvoeringen zijn het resultaat van verschillende wassingen en behandelingen (zoals we in paragraaf 3 uiteen zetten).

5.2 Pasvormen

De manier waarop de pasvorm wordt beschreven, kan per merk verschillen.

Veel gebruikte termen zijn:

• Slimfit: strak, getailleerd (‘slim’ betekent ‘slank’, ‘fit’ betekent ‘passend’)
• Nonfit: ‘te groot’, de broek moet met een riem worden gedragen
• Comfort fit: redelijk ruim, makkelijk passend
• Tight fit: redelijk strak
• Regular fit: normale, klassieke (pas)vorm
• Relaxed fit: klassiek model in wijde uitvoering.

De tekst gaat verder onder de foto

Hoofdstuk 6. Jeans Maten

De maten van spijkerbroeken worden van oudsher aangegeven in inches. Een inch is ongeveer 2,5 cm. Daarbij worden de bandwijdte (waist) en de beenlengte (leg) aangegeven.

“De bandwijdte geeft de taille aan van de drager,” vertelt Mirjam Choufoer, jeans Specialist TMO/Detex. “W28 geeft aan dat de taille van de drager 28 inch is.” Al is de bandwijdte feitelijk afhankelijk van de pasvorm. “Een low hip (lage heupbroek, red.) heeft een bredere bandwijdte dan wat het label aangeeft,” licht de specialist toe, “maar of je nu een baggy of een slim model koopt, je koopt altijd “jouw” broekmaat.”

Hoofdstuk 7. Onderscheid, prijsopbouw & marketing van een spijkerbroek

Denimmerken bieden vergelijkbare modellen, daar is in de praktijk niet zoveel verschil tussen. Of een klassiek five pocket model spijkerbroek van bijvoorbeeld Levi’s, Wrangler, Diesel of G-star komt, is vaak alleen zichtbaar aan de details als een sierstiksel op de achterzak of het labeltje met de merknaam.

Met reclame proberen merken een eigen beeld te creëren en zich zo te onderscheiden van andere merken.

Prijsopbouw

De manier van weven, de wassingen, de details, de bewerkingen maken iedere jeans uniek en dragen bij aan de prijsopbouw (zoals we in paragraaf 3 uiteen zetten).

Topmerken zijn duurder door de kwalitatief betere stoffen en duurdere behandelingen. Een dure merk spijkerbroek kan wel 35! verschillende nabehandelingen hebben ondergaan, en dat resulteert in een hoge(re) verkoopprijs.

En, “soms is er 80 uur werkmanschap in een jeans gestopt,” zo vertelde de marketing manager bij Denham the Jeanmaker aan FashionUnited in 2016.

Hoofdstuk 8. Onderhoud en verzorging

Jeans hebben over het algemeen een lange levensduur.

Een spijkerbroek kan lang meegaan want hij is gemaakt van stevige stof (zie alinea 2.1 ‘samenstelling denim’).

Veel mensen vinden een spijkerbroek mooier en prettiger zitten naarmate hij vaker is gedragen. Slijtage wordt bij jeans dus vaak niet als nadeel gezien.

Denim is eenvoudig in onderhoud. Jeans kun je heet wassen en strijken. Maar, een spijkerbroek hoef je helemaal niet vaak te wassen. Hoe minder vaak je hem wast, hoe mooier hij blijft. “En als er gewassen wordt, doe de jeans dan altijd binnenstebuiten in de wasmachine en nóóit in de droger," zo tipte Milene Tjong van Denim City eerder.

Sommige spijkerbroeken was je liever helemaal niet. “Selvedge broeken koop je ongewassen met de bedoeling dat je ze ook ongewassen laat. Zo komt jouw eigen manier van bewegen erin naar voren,” zo vertelde Maarten Wols van Groningse denimwinkel Ebb18 onlangs aan FashionUnited. Hij adviseert de broek honderd keer te dragen alvorens hem te wassen. Want als je hem wast, verandert de kleur. Dit wordt kleurverlies genoemd (zie alinea 3.1 ‘verven’ voor meer informatie).

Breng raw denim naar de stomerij om te laten reinigen om het ongedragen karakter te behouden.

Stretchbroeken was je liever ook niet heter dan 40 graden, omdat er elastomeren in zijn verwerkt. Elastomeren mogen niet in de droger.

Herkenbaar is vast dat jeans na het wassen stugger aanvoelen. Dit komt doordat de katoenvezels vocht hebben opgenomen en daardoor iets korter geworden zijn. Dit wordt zwellingskrimp genoemd. Na enige tijd dragen wordt de stof weer soepeler.

Hoofdstuk 9. Hoe de spijkerbroek uitgevonden en een populair kledingstuk werd

Dat een straatbeeld zonder denim inmiddels ondenkbaar is, is eigenlijk heel verrassend wanneer je bedenkt dat deze stof ruim tweehonderd jaar geleden werd gezien als de typische stof voor werkkleding.

“Oorspronkelijk was de spijkerbroek bedoeld voor goudzoekers en mijnwerkers en later als werkkleding. In de tweede helft van de twintigste eeuw zou de spijkerbroek uitgroeien tot het meest gedragen kledingstuk en doordringen tot alle bevolkingsgroepen en alle delen van de wereld,” aldus alwetende Wikipedia op de pagina ‘Spijkerbroek’.

9.1 Geschiedenis: van werkbroek naar alledaagse jeans

Hier komt de naam denim en jeans vandaan

Het begint in 1852. Levi Strauss gaat naar Californië (Amerika) om goud te zoeken. Als de goudzoekers klagen over de kwaliteit van de plaatselijke broeken, besluit Strauss exemplaren te maken van de rollen zeildoek en canvas die hij voor de huifkarren heeft meegenomen. En naar zijn broeken is veel vraag. Strauss is al snel door zijn voorraad stof heen en gaat op zoek naar een materiaal dat geschikt is voor een degelijke werkbroek. Hij importeert een keperstof uit de Franse stad Nîmes. Het materiaal heet serge de Nîmes, en van deze Franse naam is 'denim' weer afgeleid.

Aanvankelijk is nog het probleem dat de zakken van de broeken uitscheuren. De kleermaker Jacob Davis slaat spijkers (of eigenlijk metalen klinknagels, red.) op de zwakke plekken en in 1873 wordt door Strauss en Davis patent aangevraagd op de eerste 'spijkerbroek'. Dat is de start van het merk Levi & Strauss Co zoals we het vandaag kennen.

De eerste broeken zijn trouwens ongeverfd of lichtbruin. Strauss besluit de stof te laten verven in dezelfde kleur als de broeken van de matrozen die uit Genua de denim aanvoeren. De naam jeans is de Engelse verbastering van het Franse ‘de Gêne’’, afkomstig uit Genua. Voor het verven wordt indigo gebruikt (zie alinea 3.1 ‘verven’ voor meer informatie).

Er verschijnen pas na 1900 concurrenten op de markt, Wrangler (1905) en Lee (1911). Lee introduceert in 1920 de gulp met rits in plaats van knopen.

9.2 Fast forward: Jeans na 1950-1960: Denim wordt modieus

Na de tweede wereldoorlog, veranderde de functie van jeans: de broeken worden nu meer gezien als vrijetijdskleding (dan werkkleding).

Filmsterren, onder wie Marilyn Monroe en James Dean, hulden zich maar wat graag in spijkerbroeken - en zo maakten zij de weg vrij voor een nieuwe opvatting over denim.

Jongeren gaan spijkerbroeken dragen, ook om zich af te zetten tegen de klassieke mode.

Na 1960 wordt de spijkerbroek voor jongeren algemeen, onder andere door de grotere invloed van de Amerikaanse cultuur op de Europese cultuur. ( Jeans worden namelijk vooral gezien als een icoon van de Amerikaanse cultuur, omdat het kledingstuk in de VS ontstond, zoals we in alinea 9.1 uitleggen)

Er is nog een maatschappelijke ontwikkeling die grote invloed heeft op het kleedgedrag: de emancipatie van de vrouw. Meisjes en vrouwen gaan (spijker)broeken dragen. Verder heeft de hippie-periode invloed op het succes van de spijkerbroek. Een jeans krijgt het imago van vrijheid en zelfbeschikking, en een jeugdige casual uitstraling.

9.3 De populariteit van de spijkerbroek

De spijkerbroek groeide uit tot een van de meest populaire en geliefde kledingstukken. Waarom? “[Een jeans is populair] omdat het een klasseloos, praktisch, duurzaam en betaalbaar kledingstuk is,” zo stelde Maaike Feitsma in haar onderzoek naar de Nederlandse modeidentiteit waarmee ze in 2014 promoveerde in Nijmegen.

En die populariteit beperkt zich niet alleen tot Nederland, maar lijkt grenzeloos. “Wereldwijd groeit de populariteit van denim,” zo stelde Research and Markets in het rapport ‘Denim Jeans - Global Market Trajectory & Analytics’ in juli 2022. Volgens het onderzoeksbureau was de marktwaarde van de denim-industrie wereldwijd 57,3 miljard dollar in 2020, en zal de waarde nog verder groeien naar 76,1 miljard dollartegen 2026. “Jeans kunnen worden gedragen bij diverse sociale en officiële gelegenheden, en hebben bewezen leeftijds- en geslachtsgrenzen te kunnen overstijgen. De groeiende belangstelling voor een casual look stimuleert de verkoop,” aldus het rapport.