Hoe wordt leegstand in winkelstraten voorkomen?

Er is de afgelopen tijd veel in het nieuws over stijgende kosten en drukkende personeelstekorten binnen de retail, beide ontwikkelingen die winkelhouders in uitdagende posities plaatsen. Echter bleek deze ochtend uit cijfers van het halfjaarlijkse financiële verslag van Wereldhave, een vastgoedbeheerder die elf winkelcentra in Nederland bezit en daarnaast ook actief is in België en Frankrijk, dat leegstand of huurachterstanden in hun winkelcentra maar weinig voorkomen.

Toch stijgen de huurinkomsten van Wereldhave flink, wat de veel gehoorde uitdagingen van de MKB’ers bevestigd. Rik Janssen, woordvoerder van Wereldhave, geeft aan NOS aan dat winkeliers de huurverhogingen kunnen betalen omdat zij de omzetten hebben zien stijgen. Maar, dat geldt volgens hem wel voor een specifieke groep retailers: degenen die producten voor het dagelijkse leven aanbieden, zoals supermarkten en drogisten, of de speciaalzaken.

"Wat noodzakelijk én speciaal is blijft in trek", bevestigt consumentenpsycholoog Patrick Wessels uit aan NOS. Degenen die daar tussenin zitten, waarnaar Wessels verwijst als ‘grijze muizen’, bevinden zich in een moeilijker pakket.

Volgens Gert Jan Slob van analysebedrijf Locatus is deze trend echter in 2008, vooral in centrumgebieden, al in gang gezet toen de bankencrisis al bestaande onderhuidse problemen in een stroomversnelling brachten. Die trend is volgens hem niet specifiek veranderd sinds de inflatie en personeelstekorten van de afgelopen jaren, hoewel hij sinds kort wel een toename in het aantal faillissementen erkent, legt de analist in gesprek met FashionUnited uit.

Winkels in moeilijkheden werden eerst vaak vervangen door horeca. Maar, daar is de rek sinds 2018 en 2019 wel uit, vertelt Slob. Daarna kwam de dienstverlening als alternatief.

Van winkelpand naar woning

Volgens NOS vragen analisten zich voor de langere termijn af hoelang grootschaligere leegstand in de winkelstraten op deze manier voorkomen kan blijven worden. Ook de stabielere ondernemingen zoals die in de dienstverlening zullen met het wegvallen van de ‘grijze muizen’ op een gegeven moment een punt van verzadiging bereiken, zo lijkt de verwachting.

Slob anticipeert dat lege winkelpanden uiteindelijk zullen gaan dienen als woningen. Een kanttekening voor de korte termijn is hierin wel dat de woningbouw door de stijgende bouwkosten en materialen en de hoge rentestand erg duur is geworden. “Maar ik verwacht dat daar uiteindelijk alternatieve modellen op gevonden worden.”

Sinds 2022 is het daarnaast ook mogelijk om via de regeling ‘Impuls Winkelgebieden ’ budget aan te vragen voor de herstructurering en transformatie van winkelgebieden. Het doel is hierbij binnenstedelijke winkelgebieden te ondersteunen in het behouden van een stevige economische en sociale basis.

De regeling is goed voor 100 miljoen euro in totaal en de maximale subsidie per project is vijf miljoen euro. In totaal zijn er vier indieningstijdvlakken, waarvan er al twee hebben plaatsgevonden. Zo bleek afgelopen maart uit berichtgeving van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland dat negen gemeenten in de tweede ronde van het initiatief in totaal achttien miljoen euro kregen. De verdeling van het budget over de resterende tijdvakken ligt nog niet vast. De derde ronde van de Impuls Winkelgebieden is geopend op 26 juni en loopt nog tot en met vier september.

Overigens adviseert Slob wel dat huurstijgingen binnen de perken gehouden zouden moeten worden, ondanks dat de stijgende personeelskosten volgens hem het zwaarst drukken. Personeelskosten nemen vaak zo'n dertig à veertig procent van de totale kosten op, tegenover maar zo’n tien procent aan huurkosten, legt hij aan NOS uit. ‘Als de huur met tien procent omhoog gaat, is dat tien procent van tien procent’, zo beredeneert hij. Tien procent van veertig procent tikt zodoende een stuk meer aan.