Rechtspraak: Ook ‘lelijke’ kledingdesigns verdienen auteursrechtelijke bescherming

Mogen EU-landen designs (modellen) die een ‘artistieke creatie’ vormen automatisch auteursrechtelijke bescherming verlenen? Antwoord: “nee”, aldus het Hof van Justitie van de Europese Unie in zijn arrest van 12 september 2019 in een geschil tussen G-Star en Cofemel (zaak C-683/17 het ‘Cofemel-arrest’). De voorwaarden voor auteursrechtelijke bescherming binnen de Europese Unie zijn geharmoniseerd en laten geen ruimte voor een subjectieve esthetische beoordeling.

Verschillende beschermingsregimes mogelijk

Kledingdesigns kunnen via verschillende intellectuele eigendomsrechten beschermd zijn. De meest gebruikelijke zijn het auteursrecht en het modellenrecht. Hoewel overlapping mogelijk is (en in de praktijk ook vaak voorkomt), kennen deze regimes verschillende doelstellingen en verschillende beschermingsvoorwaarden. Of een kledingdesign een model en/of een auteursrechtelijk beschermd werk is, moet worden beoordeeld aan de hand van de hiervoor afzonderlijk gestelde – objectieve – voorwaarden.

Modellenrecht

Het modellenrecht beoogt kledingdesigns te beschermen die nieuw en geïndividualiseerd zijn, een utilitair karakter hebben en bedoeld zijn om op grote schaal te worden geproduceerd, zo overweegt het Hof. De twee laatstgenoemde criteria worden overigens niet altijd (streng) gehanteerd. Met een relatief korte beschermingsperiode (een niet-geregistreerd model biedt 3 jaar bescherming, een geregistreerd model biedt maximaal 25 jaar bescherming) biedt het modellenrecht designers een prikkel om te blijven ontwikkelen en tools om gemaakte investeringen terug te verdienen, zonder dat de concurrentie te veel wordt belemmerd, aldus het Hof.

Auteursrecht

Het auteursrecht biedt een aanzienlijk langere beschermingsduur dan het modellenrecht en vergt ook voor die lange beschermingsduur geen registratie. Daarentegen verdient niet ieder kledingdesign dat voldoet aan de vereisten van het modellenrecht, (ook) auteursrechtelijke bescherming. Om als auteursrechtelijk beschermd werk te kunnen worden aangemerkt, is nodig dat een kledingdesign een intellectuele schepping van de ontwerper (‘maker’) is, waarin diens vrije creatieve keuzes te zien zijn. Daarbij moet het design voldoende objectief en nauwkeurig door het publiek kunnen worden geïdentificeerd.

Of een kledingdesign wel of niet aan deze totstandkomingsvereisten voldoet, kan van groot belang zijn. Bijvoorbeeld in het kader van een inbreukprocedure of voor de vestiging van licenties ten behoeve van andere partijen. Lees voor meer informatie over de toepassing van deze toets bijvoorbeeld ’Ontlening en de totaalindruk: het auteursrecht op kleding’, ’Do’s and don’ts in het auteursrecht’’ en ‘’Rechtspraak: Elwood Jeans van G-star viert twintigste verjaardag’

Auteursrecht vereist geen artistieke creatie

Om auteursrechten in het leven te roepen, is het dus niet noodzakelijk dat een kledingdesign (tevens model of niet) als ‘artistieke creatie’ kan worden aangemerkt, oordeelt het Hof. Dit is ook niet wenselijk, omdat een dergelijke kwalificatie uiterst subjectief is en dus veel onduidelijkheid in het leven zou roepen. Andersom garandeert het stempel ‘artistieke creatie’ natuurlijk ook niet dat een kledingdesign geschikt is om als auteursrechtelijk beschermd werk te dienen. Een artistieke creatie is immers niet perse oorspronkelijk, aldus het Hof.

Take-outs van het Cofemel-arrest:

Voor de totstandkoming van auteursrechten hoeft een kledingdesign geen artistieke creatie te zijn. Wel moet sprake zijn van een eigen intellectuele schepping van de maker. Daarnaast moet het werk voldoende objectief en nauwkeurig door het publiek kunnen worden geïdentificeerd.

Overlap met het modellenrecht is mogelijk. De omstandigheid dat een kledingdesign als model kan worden gekwalificeerd, maakt de voorwaarden voor auteursrechtelijke bescherming evenwel niet anders.

Geschreven door Julia Mascini en Lucia van Leeuwen, advocaten bij Köster Advocaten in Haarlem. Regelmatig behandelen zij hier actuele juridische kwesties. Advocatenindemode.nl

Homepagefoto: Tembela Bohle from Pexels.