Van workshops tot Swapshops en Green Deals: dit deed Reflow de afgelopen jaren voor een circulair textielsysteem in Amsterdam

De laatste tweeënhalf jaar is de ontwikkeling naar een circulair textielsysteem in Amsterdam in een stroomversnelling geraakt. Inzamelcontainers voor textiel kregen een make-over. Op scholen verschenen onderwijspakketten over hergebruik. Vijf miljoen wegwerpjassen voor ziekenhuispersoneel worden binnenkort vervangen door vijftigduizend herbruikbare jassen. Amsterdam heeft sinds vorig jaar een eigen Swapshop, en vanaf vandaag is er een papieren plattegrond verkrijgbaar met duurzame winkeladressen in de stad.

Al deze projecten werden mede mogelijk gemaakt door Reflow, een Europabreed project dat als doel heeft materiaalstromen in grote steden zo veel mogelijk circulair te maken. Onder leiding van de Gemeente Amsterdam, Waag, BMA-Techne en Pakhuis de Zwijger werden in Amsterdam meerdere initiatieven op touw gezet om textielafval te verminderen, hergebruik te stimuleren en nieuwe productiemethoden te ontwikkelen. Dinsdagavond werden de resultaten gepresenteerd tijdens het Circular Textile Festival in Pakhuis de Zwijger. FashionUnited woonde de avond bij.

Reflow werkt aan circulair textielsysteem: “Vind het wiel niet steeds opnieuw uit”

Ondanks het feit dat buiten de zon schijnt en het zacht lenteweer is, is het druk op het festival. Er is dan ook veel te doen: naast de showcase van Reflow wordt op het festival de documentaire Full Circle vertoond en is er een meetup van het Amsterdam Economic Board. Rondom die evenementen is een programma samengesteld dat het hele pakhuis in beslag neemt. Op de eerste verdieping is een tijdelijke Swapshop opgezet en worden reparatieworkshops gegeven. Op de bovenverdieping is een duurzame modemarkt en worden bezoekers middels een creatieve schrijfopdracht gestimuleerd te filosoferen over hun bijdrage aan een beter modesysteem.

Rond half acht pakken de meeste aanwezigen zich samen in de Grote Zaal voor een overzicht van wat er onder de vlag van Reflow in de laatste jaren is bereikt. Dat overzicht begint met een blik op het ‘textielwiel’, een schematische weergave van hoe het textielsysteem eruit moet komen te zien. Het doel is een eindeloze kringloop waarin geen grondstoffen verloren gaan.

De beste manier om dat doel te bereiken, benadrukken Ista Boszhard en Cecilia Raspanti van Waag tijdens hun presentatie, is om dat wiel vooral niet steeds opnieuw uit te vinden. Dat kost onnodig veel energie en tijd. Boszhard: “Wat we bij Reflow hebben gedaan is kijken: wat gebeurt er al? Waar kunnen we mensen verbinden? Welke mensen kunnen we op een podium zetten?”

Bouwen op bestaande infrastructuur

Veel van de projecten die gedurende de avond worden uitgelicht komen dan ook niet uit het niets, maar zijn een uitbreiding of combinatie van bestaande elementen. Neem bijvoorbeeld The Swapshop: dat concept bestond al in Rotterdam, maar met hulp van Reflow kon er een tweede komen op de Amsterdamse Haarlemmerdijk en kon er een pilot worden ontwikkeld om de weg van geswapte kledingstukken te traceren.

De infrastructuur van de Stadspas werd door Reflow ingezet om Amsterdammers met een lager inkomen te helpen verduurzamen. Houders van een Stadspas krijgen sinds kort veertig procent korting op een kledingreparatie bij een aangesloten kleermaker. Het is één van de favoriete projecten van Roosmarie Ruigrok, projectmanager van Reflow vanuit de Gemeente Amsterdam. “In de Nederlandse taal hebben we het woord duurzaamheid in de mond gelegd. Daar zit ook het woord ‘duur’ in,” merkt ze op tijdens een panelgesprek. “Circulariteit en duurzaamheid worden dan ook als duur ervaren. We willen heel graag een inclusieve stad, waarin ook bewoners met een wat kleinere beurs gebruik kunnen maken van circulariteit.” De kortingsregeling helpt daarbij.

Het gesprek op gang houden

Daarnaast is er vanuit Reflow veel gedaan om inwoners van de stad te informeren over het huidige textieloverschot en de mogelijkheden voor een circulair systeem. Voor kinderen werden er onderwijsprogramma’s en naschoolse activiteiten ontwikkeld rondom deze thema’s. Er werden livecasts, podcasts en digitale reparatieworkshops uitgezonden die ook tijdens lockdowns het gesprek op gang hielden. Vanaf de zomer loopt er een nationale bewustwordingscampagne.

Naast initiatieven voor stadsbewoners werden vanuit Reflow ook samenwerkingen opgezet tussen het bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden. Dat is de specialiteit van het Amsterdam Economic Board, dat de afgelopen tijd geregeld rondetafelgesprekken organiseerde met verschillende belanghebbenden. Het resultaat: een aantal ‘Green Deals’ op het gebied van circulair textiel, overeenkomsten tussen meerdere partijen die afspreken zich samen in te zetten om de normen in de industrie te veranderen.

Een voorbeeld is de Denim Deal, waarbij een coalitie van zestig internationale partners uit de denim-industrie toewerkt naar een standaard van minimaal vijf procent gerecycled textiel in alle denim kledingstukken. Uiteindelijk moet dat percentage honderd worden. Binnen een tweede deal wordt het inzamelingsproces in Amsterdam beter toegespitst op de circulaire economie, met schonere containers en een verfijnder sorteerproces. Een derde deal omvat de productie van circulaire isolatiejassen voor de zorg, een partnerschap tussen Waternet, Cleanlease, Reblend en Makers Unite. Zo zetten verschillende groepen in Amsterdam samen stappen richting een circulaire textieleconomie.

De route naar de toekomst

Dat er nog veel stappen te zetten zijn, dat is zeker - de presentatie in Pakhuis de Zwijger is dan ook eerder een tussenstation dan een eindpunt, zo onderstrepen meerdere sprekers. Maar de nog af te leggen weg wordt intussen al wel uitgestippeld. Parallel aan de projecten werd door Reflow-partners gewerkt aan een routekaart die richting moet geven aan de toekomst.

In het visidocument staan twee speerpunten centraal. Het eerste is het creëren van een circulaire esthetiek: een ‘inspirerend, circulair modebeeld’ dat zowel makers als gebruikers via schoonheid en bijzondere verhalen aan kan zetten tot gedragsverandering. Het tweede is het opschalen van hoogwaardige recycling. Door de capaciteit van inzameling en verwerking te vergroten zal de prijs van post-consumer gerecycled textiel dalen, is het idee - een prettig perspectief voor zowel bedrijven als particuliere consumenten. Andere ambities zijn onder meer het uitbannen van het storten en verbranden van textiel, meer transparantie in de waardeketen en een focus op lokale en vraaggedreven productie. Daarvoor worden de komende tijd nieuwe plannen gemaakt.