Tentoonstelling Femmes Fatales ‘discrimineert eens de andere kant op’

“We hebben wel zes keer tijdens dit proces onderzocht of het niet al eerder gedaan is,” vertelt museumdirecteur Benno Tempel van het Gemeentemuseum in Den Haag. Elke keer kwam het onderzoek op hetzelfde antwoord: nog nooit eerder is een modetentoonstelling getoond met alleen vrouwelijke ontwerpers. Het Gemeentemuseum heeft met ‘Femmes Fatales - Sterke vrouwen in de mode’ de primeur. De tentoonstelling, die drieëneenhalf jaar in the making is geweest, sluit aan bij de huidige tijd. #MeToo en #TimesUp worden veelvuldig genoemd in de media, maar niet alleen dat, ook staat een recordaantal vrouwen aan het hoofd bij grote modehuizen. De combinatie van het verleden met het heden laat een sterk staaltje mode zien, gemaakt door vrouwen voor vrouwen, in alle tijden.

Bij femmes fatales in de mode komen al snel de namen van Coco Chanel, Jeanne Lanvin, Elsa Schiaparelli maar ook Iris van Herpen, Sarah Burton (Alexander McQueen) en Claire Wright Keller (Givenchy) naar boven. Wie minder vaak genoemd worden, zijn de vrouwen van de eerste moderevolutie in de zeventiende eeuw, zo vertelt conservator Madelief Hohé van het Gemeentemuseum. Historisch gezien waren vrouwen minderwaardig. Vrouwen waren naaisters, couturières, en mannen kleermakers. Ook het kostbare werk zoals hofjaponnen en herenkleding was exclusief weggelegd voor kleermakers. Deze mannen verenigden zich ook nog eens in gilden waardoor ze sterker stonden dan de ‘naaistertjes’. De eerste moderevolutie wordt dan ook ingezet in 1675 als vrouwen zich voor het eerst verenigen. Nog voor de Franse revolutie plaatsvond, vond een moderevolutie plaats door de inzet van de couturières mede door een wet die wordt doorgevoerd dat vrouwen, en dus niet mannen, zich mogen toeleggen op damesmode. Hiermee winnen de couturières in minder dan honderd jaar flink terrein. Deze revolutie wordt op passende wijze in het museum weergegeven door een ruimte met prachtige japons, vergezeld door protestborden, met in het midden van de opstelling een onthoofde man onder de guillotine. Het is duidelijke dat sterke vrouwen in de mode al ver voor de twintigste eeuw bestonden.

De bezoeker wordt van de zeventiende eeuw gekatapulteerd in de moderne tijd met de ontwerpen van Iris van Herpen die in de volgende zaal volgen. Het legt de nadruk op het vakmanschap waar ook de couturières bekend om stonden. Van Herpen staat bekend om haar innovatieve technieken voor het maken van kleding en is van mening dat de computer verder gaat op het punt waar haar handen niet verder meer kunnen.

Tentoonstelling Femmes Fatales brengt ode aan vrouwelijke ontwerpers

In de volgende ruimtes wordt het heden met het verleden gecombineerd. Vooral de opstelling in één van de grotere zalen is sprekend en laat zien dat protest en sterke vrouwen van alle tijden zijn. Passend genoeg, net als de eerdere ruimte met de guillotine, is een ware ‘protestmars’ te zien. Ontwerpen uit de tijd van de ‘suffragettes’ zijn gecombineerd met ontwerpen van onder andere Sophie Hardeman en StellaMcCartney, maar ook van modehuis Carven, Chanel, Zandra Rhodes en Katherine Hamnet die bekend staat om haar protest T-shirts.

In dezelfde zaal zijn de ontwerpen te zien van Maria Grazia Chiuri, die het startpunt vormden voor het idee van de tentoonstelling. Chiuri werd vier jaar geleden aangesteld als creatief directeur bij modehuis Dior, de eerste vrouw, waardoor ze geschiedenis schreef. Haar eerste collectie deed dit eveneens en was doordrenkt met het motto ‘We should all be feminists’ waardoor curator Madelief Hohé positief verrast werd. Na Chiuri’s collectie kwamen alleen maar meer feministische geluiden uit de modewereld en ontstond er een sneeuwbaleffect dat leidde tot de diverse uitingen van deze geluiden in de industrie. Niet voor niets heeft deze collectie dan ook een plek gekregen in de ruimte van de ‘protestmars’.

Gemeentemuseum toont eerste modetentoonstelling wereldwijd gewijd aan alleen vrouwen

Het laatste vertrek van de tentoonstelling zet ontwerpers van nu in het zonnetje. Nederlanders Iris van Herpen en Marga Weimans worden vergezeld door Mary Katrantzou en Rei Kawakubo’s Commes de Garçons. Al met al is de tentoonstelling het antwoord op verschillende vragen: Ontwerpen vrouwen anders dan mannen, wat is hun visie en wat is hun invloed. Veel ontwerpers zijn dan ook gevraagd om bij te dragen aan de catalogus van de tentoonstelling door middel van interviews. Enkele conclusies: velen zien hun vrouwelijkheid als bonus omdat zij extra aandacht hebben voor elementen die vrouwen belangrijk vinden in kleding en vrouwen hebben over het algemeen meer interesse in techniek, aldus Hohé. “Ook al is het een klein technisch gebaar, het is mooi, het is prachtig en het is belangrijk dat het gezien wordt.” Hohé benadrukt dat het niet de bedoeling is om vrouwelijke ontwerpers te generaliseren, maar juist alle aspecten van sterke vrouwen in de mode aan bod te laten komen. “We discrimineren nu eens de andere kant op.”

De tentoonstelling ‘Femmes Fatales - Sterke vrouwen in de mode’ is nog tot en met 24 maart 2019 te zien in het Gemeentemuseum in den haag.

Beeld: FashionUnited/ Caitlyn Terra