Rechtspraak: Auteursrechtinbreuken in de praktijk

Het auteursrecht: een van de belangrijkste intellectuele eigendomsrechten in de modebranche. Het auteursrecht rust ‘van rechtswege’ – en dus automatisch – op iedere creatie die wordt gemaakt. Voor ieder afzonderlijk mode-item een ‘modelrecht’ registreren is veel te kostbaar (en omslachtig) en het merkrecht beschermt over het algemeen niet dat leuke printje wat die ene sjaal nu juist zo uniek maakt. Het auteursrecht biedt dé uitkomst voor de snelle modebranche waar meerdere collecties per jaar verschijnen, en kopiëren aan de orde van de dag is.

Toepassing in de praktijk

Vaak blijft het recht toch abstract. Er zijn vereisten en regels, maar ook drempels en uitzonderingen. De échte toepassing van het recht blijft voorbehouden aan de rechterlijke macht. Het bestuderen van de jurisprudentie (de uitspraken van rechtbanken en arresten van de gerechtshoven en Hoge Raad, red.) is nodig om de abstracte wetten te kunnen interpreteren én daarover goed te kunnen adviseren.

Köster Advocaten schrijft in deze rubriek over deze uitspraken, omdat juist die toepassing in de praktijk de voorbeelden en handvatten vormen om als onderneming goed met het auteursrecht om te springen. In deze bijdrage behandelt Köster Advocaten twee recente uitspraken over het auteursrecht.

Inbreuk op bloem- en ruitmotief op sjaaltjes

In deze zaak gaat het om sjaaltjes. Om precies te zijn twee sjaaltjes die door Bylime ontworpen zijn en via haar winkels in Amsterdam en Leidschendam én in de Bijenkorf worden verkocht. De sjaaltjes waar Bylima auteursrecht op stelt te hebben, zijn de Skafos Diadromi en de Diamond Pendant. Volgens Bylima heeft La Mere Modesty haar sjaaltjes gekopieerd, wat auteursrechtinbreuk oplevert.

De rechter moet in zo’n geval altijd eerst beoordelen of er wel auteursrecht rust op het ontwerp van de eisende partij. Zonder auteursrechtelijke bescherming kan er natuurlijk ook geen auteursrechtinbreuk zijn. In deze zaak meende de Amsterdamse rechtbank dat de twee sjaaltjes van Bylima het vereiste ‘eigen en oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker dragen’. De wijze waarop de rechter tot dit oordeel komt, is tekenend voor auteursrechtzaken. Het is van belang om zo precies mogelijk de auteursrechtelijk beschermde elementen te beschrijven.

De rechtbank overweegt in dit vonnis: “De Skafos Diadromi kenmerkt zich door de bloemvorm die is aangebracht op de sjaal en die bestaat uit kleine steentjes (afwisselend lange stenen in kruisvorm en kleine ronde in elkaar gewikkelde stenen als hoeken, geplaatst rondom een grote ronde steen in het midden, die weer bestaat uit acht kleine steentjes). De bloem van steentjes is op regelmatige wijze, volgens een patroon, over de sjaal verspreid (afwisselend in rijen van twee en drie bloemen). De bloemvorm komt voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking” en “De Diamond Pendant kenmerkt zich door een ruitvorm die is aangebracht op de sjaal en die bestaat uit langwerpige steentjes die in één lijn zijn geplaatst. Aan de ruitvorm is een ‘steel’ van steentjes vastgezet. De ruitvorm van steentjes is op regelmatige wijze, volgens een patroon, over de sjaal verspreid (afwisselend in rijen van twee en drie ruitvormen). De ruitvorm komt voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking.”

De eerste hobbel is daarmee genomen: de sjaaltjes van de eisende partij Bylima zijn auteursrechtelijk beschermd. Vervolgens is de vraag: maakt La Mere Modesty ook auteursrechtinbreuk? Ja, is het oordeel. Ook al is de beschermingsomvang van de Bylima sjaaltjes gering, de patroneren op de sjaaltjes van La Mere Modesty zijn “nagenoeg identiek”. Ook bij ogenschijnlijk ‘simpele’ ontwerpen ten aanzien van alledaagse gebruiksvoorwerpen als sjaaltjes kunnen dus auteursrechtelijk beschermd zijn. Met het op de markt brengen van een ‘nagenoeg identiek’ product ligt een auteursrechtinbreuk dus op de loer!

Auteursrechtinbreuk door plaatsing hockey-foto op sportartikelenwebshop

Maar: niet alleen op kleding, schoenen en accessoires kan auteursrecht rusten. Waar het heel vaak ‘fout’ gaat, is bij het gebruik van foto’s voor promotiedoeleinden. En dan vooral: op de website.

Dat er auteursrecht kan rusten op speciaal daarvoor in een studio gemaakte productfoto, is bij de meeste ondernemers wel bekend. Maar dat leuke plaatje ter illustratie van de webshop of contactpagina? Gewoon gevonden via Google afbeeldingen. En kon zo worden opgeslagen, zonder technische restricties of watermerk. Dan kan dat toch gewoon gebruikt worden? Het antwoord is: nee, zeker niet zomaar en lang niet altijd. Zoals in de zaak aan de hand was die eind 2022 speelde bij de rechtbank Rotterdam. Een fotograaf – gespecialiseerd in ‘sportgebeurtenissen’ – vorderde betaling voor de inbreuk op zijn auteursrechten en persoonlijkheidsrechten op de foto “hockey”. De betreffende foto werd door gedaagde – een exploitant van sportartikelen – op zijn website gebruikt.

Het verweer van de gedaagde was een bekende: de inbreuk was niet opzettelijk gepleegd. Dat wilde de rechter best aannemen, maar deed aan de auteursrechtinbreuk én schadeplichtigheid niets af. Want: “Zelfs het per ongeluk schenden van andermans auteursrecht levert wettelijk gezien een inbreuk op het auteursrecht op. Van een exploitant van een webshop mag bovendien verwacht worden dat hij zich ervan gewist of de foto (’s) die hij op zijn website wil plaatsen en aldus openbaar wil maken, auteursrechtelijk is/zijn beschermd en wie de maker is van de betreffende foto (’s), aan welke onderzoekplicht hij, zoals hij zelf heeft aangegeven, niet heeft voldaan.”

En deze ‘onderzoeksplicht’ rust niet alleen op de exploitant van een webshop/website als hij zelf de foto op de website plaatst, maar óók als zijn websitebouwer dat heeft gedaan. Dat is het andere ‘bekende verweer’: dat de exploitant de foto niet zelf heeft geplaats. Wellicht kan de exploitant van de webshop/website op zijn/haar beurt aankloppen bij de websitebouwer, maar dat laat de aansprakelijkheid en schadeplichtigheid jegens zijn/haar eiser – de fotograaf – onverlet.

De schade wordt berekend aan de hand van het door de fotograaf normaliter gehanteerde tarief (de licentievergoeding).

Geschreven door Lucia van Leeuwen. Lucia is advocaat binnen de praktijkgroepen Intellectueel Eigendomsrecht en Procesrecht van Köster Advocaten. Regelmatig behandelt Köster Advocaten hier actuele juridische kwesties. Zie kadv.nl.